3 sualda Laçın yol nümayişlərinin səbəbləri və mümkün nəticələri
2023-01-21 11:50:48
Məmməd İsmayılov “The 24saat.org” jurnalına yazıb
Azərbaycan12 dekabr 2022-ci ildə işğaldan azad edilib Lacin Rusiya sülhməramlıları və ermənilərin rayonda ətraf mühitin çirkləndirilməsi və təbii sərvətlərdən sui-istifadəsi ilə başlayan etirazların əsas səbəbi noyabrın 9-da imzalanmış üçtərəfli atəşkəs sazişinin müddəalarının yerinə yetirilməməsi ilə bağlıdır. , 2020.
Növbəti üç sualda Laçın yolu etirazlarını beynəlxalq hüquq çərçivəsində araşdıracağıq.
1. Laçın yolunun statusu atəşkəs müqaviləsində tənzimlənibmi və yola hansı tərəf nəzarət edir?
Etirazlar başlayandan dərhal sonra beynəlxalq aktorlar (dövlətlər və beynəlxalq təşkilatlar) Laçın yolunun Azərbaycan Respublikasına açılmasına təzyiq göstərdilər.
Amma istər üçtərəfli Müqaviləyə daxil olan Laçın yolunun, istərsə də etiraz aksiyaları keçirən şəxslərin statusuna nəzər saldıqda Laçın yolunu kəsən tərəfin Azərbaycan olmadığı açıq-aydın görünür.
2020-ci il noyabrın 9-da imzalanmış atəşkəs sazişinin tərəfləri Rusiya, Ermənistan və Azərbaycandır.
Müqavilənin 3-cü və 6-cı maddələrində Laçın yolunun həm keyfiyyəti, həm də statusu tənzimlənir.
Müqavilənin 3-cü maddəsinə əsasən;
Müqavilənin 6-cı maddəsinə əsasən;
Müqavilənin 6-cı maddəsinin birinci cümləsində 2020-ci il dekabrın 1-dən Laçın rayonunun Ermənistan tərəfindən Azərbaycana qaytarıldığı bildirilib.
Bu, Ermənistan tərəfindən beynəlxalq aləmə Laçın yolunu bağlayan tərəf, guya Azərbaycan kimi təqdim edilməyə çalışılıb.
Bununla belə, müqavilənin 3-cü maddəsi Dağlıq QarabağO, aydın şəkildə təşkil etdi ki, rus sülhməramlıları La Laçın yolu ilə rayona yerləşdirilib.
Müqavilənin 6-cı maddəsinin ikinci cümləsində Laçın yolunun Rusiya sülhməramlı qüvvələrinin nəzarətində olması tənzimlənir.
Ona görə də atəşkəs sazişi Azərbaycana Laçın yolunu bağlamağa imkan vermir.
Bu baxımdan Laçın yolunun bağlanması bu yola nəzarət etmək hüququna malik olan Rusiya sülhməramlılarına məxsusdur.
Bundan başqa, Laçın yolunda etiraz aksiyaları keçirənlər vətəndaş cəmiyyətinin nümayəndələridir. Ona görə də ictimai hakimiyyətdən heç bir fayda görmürlər.
İctimai gücün olmaması, başqa sözlə, Azərbaycan Respublikasının etirazlarda iştirak etməsi beynəlxalq hüquq baxımından dövlətin məsuliyyətinə səbəb olmur.
2. Rusiya sülhməramlılarının beynəlxalq hüquq baxımından statusu necədir?
Rusiya sülhməramlılarının regionda yerləşdirilməsinin beynəlxalq hüquqi əsası 9 noyabr 2020-ci il tarixli Atəşkəş Müqaviləsinə əsaslanır.
Beynəlxalq hüquqa görə, başqa dövlətə mənsub qüvvələrin başqa suveren dövlətin ərazisində yerləşdirilməsi üçün qəbul edən dövlətin razılığı lazımdır.
Razılığın növü ştatların qanunlarına görə dəyişir. Azərbaycanın milli qanunvericiliyinə görə, bu razılıq prosesini həyata keçirəcək orqan Azərbaycan Respublikasının Parlamentidir.
Azərbaycan parlamenti bu razılıq prosesini hələ həyata keçirməyib. Ona görə də Rusiya sülhməramlı qüvvələrinin Azərbaycan ərazisində olması Azərbaycanın daxili qanunvericiliyi baxımından hüquqi legitimlikdən məhrumdur.
3. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurası etirazlara müdaxilə edə bilərmi?
Laçın yolu bağlanandan dərhal sonra Ermənistan BMT Təhlükəsizlik Şurasına müraciət edib.
Ancaq BMT Nizamnaməsində tənzimlənən Təhlükəsizlik Şurasının səlahiyyətlərinə nəzər saldıqda onun Laçın yolunda haqq qazandıran etirazlara müdaxilə etmək səlahiyyətinin olmadığı görünür.
Tərcümə“24 SAAT”
