“24 saat” ABŞ Dövlət Departamentinin martın 20-də dünya üzrə yaydığı insan haqlarının vəziyyətinə dair illik hesabatın Azərbaycana aid olan hissəsini təqdim edirik:

III Hissə

Əvvəli – (I Hissə), (II Hissə)

Saytların yığılması

D. HƏRƏKƏT AZADLIĞI VƏ ÖLKƏNİ TƏRK ETMƏK HÜQUQU

Qanun daxili hərəkət, xarici səyahət, mühacirət və repatriasiya azadlığını təmin edir. Hökumət ümumilikdə bu hüquqların bir çoxuna hörmətlə yanaşır, lakin bəzi tanınmış müxalifət xadimləri, fəallar və jurnalistlərin hərəkət azadlığını məhdudlaşdırmaq praktikasını davam etdirirdi.

Dekabrın 12-dən ilin sonuna kimi ölkənin hakimiyyət orqanları tərəfindən dəstəkləndiyinə inanılan azərbaycanlı etirazçılar Laçın dəhlizi vasitəsilə Dağlıq Qarabağı Ermənistanla birləşdirən yeganə yolu bağlayıb və onu əksər mülki və kommersiya nəqliyyatı üçün əlçatmaz edib. Human Rights Watch təşkilatı yola və onun ətrafındakı əraziyə nəzarət edənləri, o cümlədən ölkə hakimiyyətini hərəkət azadlığının dayandırılmamasını təmin etməyə çağırıb.

Xarici Səyahət : Hakimiyyət bir sıra müxalifət xadimlərinin, fəalların və jurnalistlərin ölkədən kənara çıxmasının qarşısını almağa davam etdi. Məsələn, Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasının sədri Əli Kərimlinin 2006-cı ildən səfərə çıxması qadağan edilib. Qanun çağırış yaşında olan kişilərin xaricə səfər etməzdən əvvəl hərbi orqanlarda qeydiyyatdan keçməsini tələb edir. Səlahiyyətlilər milli təhlükəsizlik məlumatlarına çıxışı olan hərbçilərə bəzi səyahət məhdudiyyətləri qoyub. Cinayət törətməkdə təqsirli bilinən və ya təqsirli bilinən və şərti cəza almış vətəndaşların şərti cəza müddəti başa çatana qədər xaricə getməsinə icazə verilmirdi. COVID-19 pandemiyası zamanı tətbiq edilən məhdudiyyətlərə görə daxili quru sərhəd keçidləri fiziki şəxslər üçün bağlı qalıb.

E. QAÇQINLARIN MÜDAFİƏSİ

Hökumət məcburi köçkünlərin (məcburi köçkünlərin), qaçqınların, geri qayıdan qaçqınların, sığınacaq axtaranların, vətəndaşlığı olmayan şəxslərin və digər narahatlıq doğuran şəxslərin müdafiəsi və yardımının təmin edilməsində BMT-nin Qaçqınlar üzrə Ali Komissarlığının (UNHCR) İdarəsi və digər humanitar təşkilatlarla əməkdaşlıq etmişdir.

Sığınacaq əldə etmək imkanı: Qanun sığınacaq və ya qaçqın statusunun verilməsini nəzərdə tutur və hökumət qaçqınlarla bağlı məsələlərə cavabdeh olan Dövlət Miqrasiya Xidmətinin Qaçqın statusunun müəyyən edilməsi şöbəsi vasitəsilə bəzi qaçqınların müdafiəsini təmin etmək üçün sistem yaratmışdır. BMT QAK qaçqınlar üçün şəraitdə, o cümlədən ictimai təhsilə çıxış və qanuni işləmək hüququnda bəzi yaxşılaşmaları qeyd etsə də, ölkədə qaçqın statusunun müəyyən edilməsi sistemi beynəlxalq standartlara cavab vermirdi. Beynəlxalq QHT-lər xidmətin səmərəsiz qaldığını və şəffaf fəaliyyət göstərmədiyini bildirməyə davam etdilər.

Müvəqqəti Mühafizə: Hökumət il ərzində sığınacaq axtaran şəxslərə müvəqqəti mühafizə təmin etməyib. Bununla belə, COVID-19 pandemiyası səbəbindən səlahiyyətlilər rədd edilmiş sığınacaq axtaranları mənşə ölkələrinə qaytarmadı və onların ölkədə qalma müddətini uzatdı.

F. MƏCBURİ KÖÇKÜNLƏRİN VƏZİYYƏTİ VƏ MÜALİCƏSİ

BMT QAK 31 dekabr 2021-ci il tarixinə ölkədə 654 839 məcburi köçkün qeydiyyatda olduğunu bildirib. Onların böyük əksəriyyəti 1988-1994-cü illər arasında Dağlıq Qarabağ münaqişəsi səbəbindən evlərini tərk edib.

Məcburi köçkünlərin təhsil və səhiyyə xidmətlərindən istifadə imkanı var idi, lakin onların işsizlik səviyyəsi ölkə üzrə orta göstəricidən yüksək idi. Bəzi beynəlxalq müşahidəçilər hökumətin məcburi köçkünlərin cəmiyyətə inteqrasiyasına adekvat yardım etmədiyini bəyan etməkdə davam ediblər. Sentyabr ayında hökumətin Qaçqınların və Məcburi Köçkünlərin İşləri üzrə Dövlət Komitəsi məlumat vermişdi ki, 1990-cı illərdə məcburi köçkün düşmüş 63 ailə Zəngilan rayonuna köçürülüb. Bu, 2020-ci ildə hərbi əməliyyatlar başa çatdıqdan sonra yeni geri qaytarılan ərazilərdə məskunlaşan 6-cı məcburi köçkün qrupu idi və köçürülənlərin ümumi sayı 326-ya çatıb.

G. VƏTƏNDAŞLIĞI OLMAYAN ŞƏXSLƏR

Vətəndaşlığı olmayan şəxslərin əksəriyyəti Gürcüstan və ya İrandan olan etnik azərbaycanlılar olub. QHT-lər bildirdilər ki, yüzlərlə ilə on minlərlə arasında dəyişən bir çox başqa sənədsiz vətəndaşlığı olmayan şəxslər də var.

Qanun vətəndaşsızlıq statusu almaq üçün müraciət etmək hüququnu təmin etsə də, bəzi şəxslər ərizə üçün tələb olunan sənədləri əldə edə bilməyiblər və buna görə də rəsmi olaraq tanınmamış qalıblar. Vətəndaşlıq haqqında qanun əcnəbilərin və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin vətəndaşlıq almasını çətinləşdirir. Dövlət Miqrasiya Xidmətinə dekabrın 19-na Azərbaycan vətəndaşlığını qəbul etmək istəyən əcnəbilər və vətəndaşlığı olmayan şəxslərdən (749 uşaq da daxil olmaqla) 721 müraciət daxil olub. 355 əcnəbi və vətəndaşlığı olmayan şəxsə (370 uşaq da daxil olmaqla) vətəndaşlıq verilib.

Vətəndaşlığı olmayan şəxslər ümumiyyətlə daxili hərəkət azadlığından istifadə edirdilər. Bununla belə, vətəndaşlığı olmayan şəxslərə ölkəni tərk etdikdə onlara səyahət sənədləri verilmir və ya geri qəbul edilməmişdir. Milli qanunvericiliyə əsasən, vətəndaşlığı olmayan şəxslər ölkədə vətəndaşlar və əcnəbilər üçün mövcud olan əksər hüquq və xidmətlərdən istifadə etmək imkanına malikdirlər, yalnız vətəndaşlarla məhdudlaşan məşğulluq kimi bəzi hüquqlar istisna olmaqla. BMT QAK-a görə, lakin bu hüquqlar və xidmətlər yalnız Azərbaycan hökumətinin vətəndaşlığı olmayan şəxsiyyət vəsiqələri (şəxsiyyət vəsiqəsi) və ya BMT QAK-ın mühafizə sənədləri ilə sənədləşdirilmiş şəxslər üçün əlçatan olub. Şəxsiyyət vəsiqəsi olmayanlar, xüsusən də ölkədə elektron idarəetmə sisteminin genişlənməsi səbəbindən əsas hüquqlardan da məhrum idilər. Misal üçün,

Konstitusiya vətəndaşlığın “qanunla nəzərdə tutulduğu kimi” çıxarılmasına icazə verir. İl ərzində məhkəmə bir şəxsin Rusiya Federasiyasının “dövlət və ya bələdiyyə orqanında könüllü xidmətə” görə vətəndaşlığından çıxarıb.

Bölmə 3. Siyasi Prosesdə İştirak Azadlığı
Konstitusiya vətəndaşlara gizli səsvermə yolu ilə keçirilən, ümumi və bərabər seçki hüququna əsaslanan azad və ədalətli seçkilər vasitəsilə öz hökumətini seçmək imkanı versə də, hökumət seçki prosesinə maneçilik törətməklə bu imkanı məhdudlaşdırmağa davam etdi. Qanun müstəqil qanunvericilik qolunu nəzərdə tutsa da, Milli Assambleya icra hakimiyyətindən müstəqil olaraq az təşəbbüs göstərmişdir.
SEÇKİLƏR VƏ SİYASİ İŞTİRAK

Son Seçkilər : 2019-cu ildə prezident Milli Assambleyanın müraciətinə cavab olaraq Milli Məclisi buraxdı; prezident quruma 2020-ci ilin fevralında keçiriləcək növbədənkənar seçkiləri elan edib.

Bəzi müxalifət partiyaları məhdudlaşdırıcı mühiti əsas gətirərək seçkini boykot edib, digər müxalifət partiyaları və qrupları iştirak edib. ATƏT-in Demokratik Təsisatlar və İnsan Haqları Bürosunun (DTİHB) seçki müşahidə missiyasının məlumatına görə, məhdudlaşdırıcı qanunvericilik və siyasi mühit 2020-ci ilin fevralında keçiriləcək seçkilərdə həqiqi rəqabətin qarşısını alıb. DTİHB belə qənaətə gəlib ki, real siyasi rəqabət və müzakirələrin olmaması səbəbindən seçicilərə mənalı seçim imkanı verilməyib. Bir çox namizəd seçicilərlə əlaqə saxlamaq üçün sosial mediadan istifadə etsələr də, sosial mediadan istifadə ənənəvi mediada təbliğat materialının olmamasını ümumiyyətlə kompensasiya etməyib. DTİHB seçicilərə, namizədlərə və namizədlərin nümayəndələrinə qarşı bir neçə təzyiq halını müşahidə edib. Beynəlxalq və yerli müşahidəçilər səslərin sayılması və yekunlaşdırılması zamanı, o cümlədən seçki qutularına bülletenlərin atılması və karusel səsverməsi zamanı əhəmiyyətli prosedur pozuntuları barədə məlumat veriblər. DTİHB qüsurların “nəticələrin vicdanla müəyyən edilib-edilməməsi ilə bağlı narahatlıqları artırdığı” qənaətinə gəlib. Yerli partiyasız seçki müşahidəçiləri seçkilərin nəticələrinin vətəndaşların iradəsini əks etdirmədiyi qənaətinə gəliblər.

Eynilə, 2018-ci ildə prezident prezident seçkilərinin 2018-ci ilin oktyabrından 2018-ci ilin aprelinə qədər təxirə salınması haqqında fərman verdi. Müxalifət partiyaları rəqabətsiz mühiti ittiham edərək və hazırlıq üçün kifayət qədər vaxt olmadığını əsas gətirərək seçkiləri boykot etdilər. Seçkiləri müşahidə etmiş DTİHB missiyasının məlumatına görə, prezident seçkiləri məhdudlaşdırıcı siyasi mühitdə və həqiqi demokratik seçkilər üçün ilkin şərtlər olan fundamental hüquq və azadlıqları məhdudlaşdıran hüquqi çərçivədə baş tutub. Missiya belə qənaətə gəlib ki, plüralizm, o cümlədən mediada olmadığı halda, seçkidə əsl rəqabət olmayıb. Beynəlxalq və yerli müşahidəçilər seçki günü məcburi prosedurlara geniş şəkildə məhəl qoyulmaması, şəffaflığın olmaması və bülletenlərin qutulara atılması və karusel səsverməsi kimi çoxsaylı ciddi pozuntuların olduğunu bildiriblər.

Siyasi Partiyalar və Siyasi İştirak : Hakim Yeni Azərbaycan Partiyası siyasi sistemdə üstünlük təşkil etməkdə davam etdi. Yerli müşahidəçilər hakim partiya üzvlərinin dövlət vəzifələrində prioritet kimi üstünlüklər əldə etdiklərini bildiriblər.

Siyasi partiyalar çox vaxt rəsmi qeydiyyatdan keçə bilmirdilər. Demokratik və Rifah Partiyası Ədliyyə Nazirliyinin qanuni tələblərə cavab verməsinə baxmayaraq, onu partiya kimi qeydiyyatdan keçirmədiyini bildirib. 2021-ci ilin oktyabr ayından bəri partiyanın ərizə sənədləri müxtəlif əsaslarla dörd ayrı dəfə rədd edilib.

Dekabrın 16-da parlament qapalı və qeyri-şəffaf qanunvericilik prosesindən sonra dəyişdirilmiş “Siyasi partiyalar haqqında” qanunu üçüncü oxunuşda qəbul edib. Müstəqil şərhçilər, vətəndaş cəmiyyəti fəalları və müxalifət liderləri düzəliş edilmiş qanunu partiyaların qeydiyyatı ilə bağlı məhdudlaşdırıcı tələblərə görə tənqid ediblər. Şərtlərə ən azı 5000 partiya üzvünün qeydiyyatı və notarial qaydada təsdiq edilmiş üzvlük siyahılarının hər altı aydan bir yenidən təqdim edilməsi daxildir. Milli Assambleya ATƏT/DTİHB və ya Venesiya Komissiyası kimi beynəlxalq ekspertlərlə məsləhətləşmələr keçirməmişdir, baxmayaraq ki, müşahidəçilərin dediklərinə görə, onlar təşkilatlarla məsləhətləşmələr apardıqlarını və onların rəyini daxil etmişdilər.

Müxalifət üzvləri, ümumiyyətlə, digər vətəndaşlara nisbətən daha çox rəsmi təqiblərə, özbaşına həbs və həbslərə məruz qalırlar. Müxalifətdəki siyasi partiyaların üzvləri sosial şəbəkələrdə hökuməti tənqid edən yazılar dərc etdikdən və ya dinc mitinqlərdə iştirak etdikdən sonra həbs olunmağa, mühakimə olunmağa və inzibati həbsə məhkum olunmağa davam etdilər (bax. bölmə 2.b., Dinc toplaşmaq azadlığı). Yerli QHT-lərin məlumatına görə, Vətəndaş və İnkişaf Partiyasının sədri Əli Əliyev və Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasının üzvləri Niyaməddin Əhmədov, Aqil Hümbətov, Mütəllim Orucov, Malik Rzayev, Pünhan Kərimli və Şahin Hacıyev də daxil olmaqla yeddi müxalifət partiyasının üzvü siyasi məhbus və ya məhbus olub.

Vətəndaş və İnkişaf Partiyasının sədri Əliyev il ərzində dörd dəfə cinayət məsuliyyətinə cəlb edilib və yanvar ayından həbsdə qalıb (bax. bölmə 1.e).

Müxalifət partiyaları ofis sahəsini icarəyə götürməkdə çətinlik çəkməyə davam ediblər, çünki mülk sahibləri rəsmi qisas almaqdan qorxurdular. Regional müxalifət partiyalarının üzvləri tez-tez yığıncaqlarının məqsədini gizlətməli olur, çayxanalarda və digər ucqar yerlərdə toplaşırdılar. Müxalifət partiyaları da formal və qeyri-rəsmi maliyyə maneələri ilə üzləşib. Məsələn, hakimiyyət maddi dəstək verənləri cəzalandırmaq, müxalifət partiyalarının üzvlərini işdən çıxarmaq və onların ailə üzvlərinə iqtisadi təzyiq göstərməklə müxalifət partiyalarının maliyyə imkanlarını məhdudlaşdırıb. Müxalifətçi siyasətçilərin ailə üzvləri də təqiblərə məruz qalıb.

Qadınların və Azlıq Qruplarının Üzvlərinin İştirakı : Heç bir qanun qadınların və azlıq qruplarının üzvlərinin siyasi prosesdə iştirakını məhdudlaşdırmır və onlar iştirak edirdilər . Qadınlar və lezbiyan, gey, biseksual, transseksual, queer və interseks (LGBTQI+) fəalları tez-tez əlavə təzyiq və təqiblərlə üzləşirdilər.

Bölmə 4. Korrupsiya və Hökumətdə Şəffaflığın olmaması
Qanun məmurlar tərəfindən korrupsiyaya görə cinayət cəzalarını nəzərdə tutur, lakin hökumət qanunu səmərəli şəkildə tətbiq etməyib və məmurlar cəzasız qalaraq ardıcıl olaraq korrupsiya əməllərinə əl atıblar. Hökumət dövlət xidmətlərinin göstərilməsində aşağı səviyyəli korrupsiya ilə mübarizədə müəyyən irəliləyiş əldə etsə də, dövlət məmurları, o cümlədən ən yüksək səviyyəlilər tərəfindən korrupsiyaya dair hesabatlar davam etdirilir.Transparency İnternational və digər müşahidəçilər korrupsiyanın geniş yayıldığını qeyd ediblər. Hökumətin icra, qanunverici və məhkəmə qollarında korrupsiya halları ilə bağlı məlumatlar var idi. Məsələn, 2004-2017-ci illər arasında ölkəyə edilən səfərlərə dair altı hesabatda CPT ölkənin bütün hüquq-mühafizə sistemində korrupsiyanın “sistemli və endemik” olaraq qaldığını qeyd edib. Məsələn, CPT 2017-ci ildə ölkəyə etdiyi ən son səfəri ilə bağlı hesabatında hüquq-mühafizə orqanları əməkdaşlarının ittihamların azaldılması və ya azaldılması və ya şəxslərin qeydə alınmamış həbsdən azad edilməsi müqabilində ödəniş tələb etmə təcrübəsinə istinad edib. Bu problemlər il boyu davam etdi.Əvvəlki illərdə olduğu kimi, hakimiyyət orqanları hökumətin korrupsiyasını ifşa edən şəxsləri cəzalandırmaqda davam edirdi. Məsələn, vətəndaş cəmiyyəti qrupları sentyabrda tanınmış hüquq müdafiəçisi Elçin Sadıqov, jurnalist Əvəz Zeynallı və Elnur Şükürovun həbsi və mühakimə olunmasının hökumətin ən yüksək pillələrində korrupsiya hallarını artırdıqlarına görə cəzalandırılması olduğunu iddia edirdilər. Sadıqov məhkəmədə yüksək vəzifəli məmurun korrupsiyaya uğradığını iddia edən müştəridən bir neçə gün sonra həbs edilib.  Zeynallı bu iddiaları öz onlayn yayımında paylaşdıqdan az sonra həbs edilib. Şükürov Zeynallına ictimai dəstək ifadə etdikdən sonra həbs edilib. S.Sadıqov sentyabrın 17-də ev dustaqlığına buraxılsa da, Zeynallı və Şükürov ilin sonunda həbsdə qalıblar.Korrupsiya:  Baş Prokurorluğun Korrupsiyaya qarşı Mübarizə İdarəsi il ərzində 600-dən çox cinayət işinin araşdırıldığını, 186 cinayət işinin məhkəmələrə göndərildiyini, 255 nəfərin məhkum edildiyini bildirib. İl ərzində heç bir əlavə yüksək vəzifəli məmurlar ittiham olunmayıb. 2021-ci ildə rüşvət almaq və külli miqdarda mənimsəmə ittihamı ilə həbs edilən sabiq əmək və əhalinin sosial müdafiəsi naziri Səlim Müslümovun cinayət təqibi ilin sonunda davam etdirilib. Keçmiş mədəniyyət nazirinə və nazirliyin digər yüksək rütbəli məmurlarına, çoxsaylı səfirlərə, Xarici İşlər Nazirliyinin bir neçə şöbə müdirlərinə, bir neçə rayon icraiyyə komitələrinin (qubernatorlar) rəhbərlərinə və müavinlərinə qarşı korrupsiya ittihamları da daxil olmaqla, bir neçə belə iş istintaq altında qalıb. ). Təqsirləndirilən şəxslər korrupsiyada ittiham edilsə də, həbslər bütün vəzifəli şəxslərdən əmlak bəyannaməsi haqqında qanuna riayət etməyi tələb etmək və ya korrupsiyanı ifşa edən şəxslərə qarşı cəza tədbirlərinə son qoymaq kimi sistemli islahatlarla müşayiət olunmayıb. Bir çox müşahidəçilər həbslərin korrupsiya ilə mübarizə ilə əlaqəsi olmayan siyasi və ya iqtisadi motivlərə malik olduğunu hesab edir.OCCRP-nin 2017-ci ildə apardığı “Azərbaycan Camaşırxanası” araşdırmasından irəli gələn yeni məlumatlar, o cümlədən OCCRP tərəfindən çirkli pulların yuyulmasında ittiham olunan deputat Cavanşir Feyziyevin Londonda 34,5 milyon dollarlıq daşınmaz əmlak alması ilə bağlı məlumatlar açıqlanmağa davam edib. 2017-ci ilin təhqiqatı ölkənin hakim elitasına vəsaitləri mənimsəməyə, vergilərdən yayınmağa, pulları yumağa, avropalı parlamentarilərə rüşvət verməyə, mülklər almağa və dəbdəbəli həyat tərzini maliyyələşdirməyə imkan verən mürəkkəb çirkli pulların yuyulması əməliyyatını və rüşvət fondunu üzə çıxarıb.Fevral ayında OCCRP Naxçıvan Muxtar Vilayətinin o vaxtkı rəhbəri Vasif Talıbovun iki oğlunun “Azərbaycan Camaşırxanası” ilə əlaqəli bank hesablarından 20 milyon dollardan çox pul aldığını bildirdi. İki oğul həmçinin Gürcüstan və Dubayda 63 milyon dollardan çox əmlak alıblar. Dekabrda Talıbov tutduğu vəzifədən istefa verib.18-35 yaş arası kişilər üçün universal olan hərbi xidmət öhdəliyindən imtina etmək üçün rüşvət verən şəxslərin rüşvət verməsi ilə bağlı mötəbər məlumatlar var. Vətəndaşlar həmçinin bildirdilər ki, hərbi qulluqçular daha kiçik rüşvət müqabilində daha asan hərbi vəzifələrə təyinat ala bilərlər. Sentyabr döyüşlərində həlak olan əsgərin qardaşı dəfn mərasimindən bir neçə gün sonra müstəqil jurnalistə deyib ki, qardaşı təyinat almaq üçün lazımi rüşvət və daha yüksək maaş almaq üçün təxminən 6000 manat (3500 dollar) bank krediti alıb. elit vahid. Ertəsi gün internetdə qardaşın bunu dediyi üçün üzr istəməsi və kreditin rüşvət üçün istifadə edilmədiyini iddia edən video yayılıb. Sosial şəbəkə istifadəçilərinin ümumi qəzəbindən və videonun Müdafiə Nazirliyində çəkilmiş məcburi etiraf olduğu iddialarından sonra,Hökumət Vətəndaşlara Xidmət və Sosial İnnovasiyalar üzrə Dövlət Agentliyinin doğum haqqında şəhadətnamələrin alınması kimi dövlət xidmətlərinin göstərilməsi üçün vahid mərkəz kimi fəaliyyət göstərən xidmət mərkəzlərinin imkanlarını və sayını genişləndirməklə aşağı səviyyəli korrupsiyanın azaldılması və dövlət xidmətlərinin təkmilləşdirilməsi istiqamətində səylərini davam etdirmişdir. və doqquz nazirlikdən nikah vəsiqəsi.
Bölmə 5. İnsan hüquqlarının iddia edilən sui-istifadələrinin beynəlxalq və qeyri-hökumət araşdırmalarına qarşı hökumətin mövqeyi
Hökumət keçmiş Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin və ətraf ərazilərin Azərbaycanın nəzarəti altında olan müəyyən ərazilərinə çıxışı təmin edərkən, digər ərazilərə girişi məhdudlaşdıraraq yerli və beynəlxalq jurnalistlərin, həmçinin Amnesty İnternational kimi beynəlxalq insan haqları təşkilatlarının reportajlarını məhdudlaşdırıb. və Human Rights Watch.Hökumət yerli və beynəlxalq insan haqları qruplarının fəaliyyətinə ciddi məhdudiyyətlər qoymağa davam etdi. QHT-lərin fəaliyyətini məhdudlaşdırmaq üçün məhdudlaşdırıcı qanunların tətbiqi və digər təzyiqlər son illərdə olduğu kimi yüksək səviyyədə davam etmişdir. Fəallar həmçinin səlahiyyətlilərin təşkilatlarını və ya qrantlarını qeydiyyata almaqdan imtina etdiklərini və təşkilatlarının fəaliyyəti ilə bağlı araşdırmaların davam etdiyini bildirdilər.Hökumət bəzi beynəlxalq insan hüquqları QHT-ləri ilə əlaqə saxlasa və onların sorğularına cavab versə də, dəfələrlə digər insan hüquqları üzrə QHT-ləri və fəalları tənqid və qorxutdu. Ədliyyə Nazirliyi özbaşına əsaslarla insan hüquqları üzrə QHT-lərin qeydiyyatını rədd etməkdə və ya ağır inzibati məhdudiyyətlər qoymaqda davam etmişdir. Seçkilərin Monitorinqi və Demokratiyanın Tədrisi Mərkəzi və Demokratik Təşəbbüslər İnstitutu illərdir qeydiyyatdan imtina edilən bir sıra QHT-lər arasında qalıb. 2021-ci ildə AİHM hər iki təşkilatı qeydiyyatdan keçirmədiyinə görə ölkəni Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasını pozduğunu müəyyən edib.Hökumət rəsmiləri və hökumətə bağlı media orqanları insan haqları fəallarına və siyasi müxalifət liderlərinə qarşı ritorik hücumlarla məşğul olurlar (bax. bölmə 3, Siyasi Prosesdə İştirak Azadlığı), onları ölkədə sabitliyi pozmağa cəhd etməkdə və xarici maraqlar naminə işləməkdə ittiham edirlər.İnsan Hüquqları Müdafiəçilərinə qarşı qisas: Aparıcı insan hüquqları QHT-ləri insan hüquqları ilə bağlı işlərin araşdırılması və nəticələrini dərc etmək üçün düşmən mühitlə üzləşiblər.Bəzi hüquq müdafiəçiləri hökumətin müxtəlif maneələri, o cümlədən polisin təqibləri və saxlanması, bank hesablarının dondurulması və əsassız həbslər səbəbindən öz peşə vəzifələrini yerinə yetirə bilməyiblər. Hüquq müdafiəçiləri hakimiyyətin hüquq müdafiəçisi Bəxtiyar Hacıyevlə rəftarını (1.d. və 1.e. bölmələrinə baxın) təqib, həbs və əsassız həbs nümunələri hesab ediblər. Onlar insan haqları üzrə vəkil və jurnalist Elçin Məmmədin 2020-ci ildən, o, ictimaiyyətdə korrupsiya və insan hüquqlarının pozulması ilə bağlı iddialarını açıqladıqdan qısa müddət sonra həbsdə saxlanmasını başqa bir nümunə hesab etdilər (bax. bölmə 1.e). Dondurulmuş bank hesablarına misal olaraq QHT-lərə rəhbərlik etmiş iki hüquq müdafiəçisi İntiqam Əliyev və Əsabəli Mustafayevin hesablarını göstərmək olar. Mustafayevin işində AİHM 2021-ci ilin oktyabrında Azərbaycanın Mustafayevin Demokratiya və İnsan Haqları Resurs Mərkəzi QHT-nin bank hesablarının dondurulmasının təşkilatın mülkiyyət hüquqlarını pozduğunu və hesabların dondurulmasına qərar verdiyini bildirib. Sentyabrda həbs edilmiş və sonradan ev dustaqlığına köçürülmüş hüquq müdafiəçisi Elçin Sadıqova regionlara müştəriləri təmsil etmək üçün getməsinə icazə verilməmişdir (bax, bölmə 1.d. və 4).Birləşmiş Millətlər Təşkilatı və ya digər beynəlxalq qurumlar:   Hökumət tez-tez beynəlxalq qurumların bəyanatlarına etiraz edir və səlahiyyətlilərin ölkənin daxili işlərinə müdaxilə adlandırdıqları şeyi tənqid edir. Hökumət rəsmiləri və Milli Assambleya üzvləri əvvəllər ATƏT/DTİHB-nin 2018-ci il prezident seçkiləri ilə bağlı qiymətləndirməsini tənqid etsələr də, hökumət rəsmiləri DTİHB-nin 2020-ci il Milli Assambleya seçkiləri ilə bağlı qiymətləndirməsini “balanslaşdırılmış” adlandırıblar.Dövlət İnsan Hüquqları Orqanları:   Vətəndaşlar dövlət və ya ayrı-ayrı şəxslər tərəfindən yol verilmiş pozuntularla bağlı Azərbaycan Respublikasının İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkilinə və ya Naxçıvan Muxtar Respublikasının İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkilinə müraciət edə bilərlər. Ombudsman bir ildən çox yaşı olan, anonim olan və ya artıq məhkəmə orqanları tərəfindən baxılan sui-istifadə hallarını qəbul etməkdən imtina edə bilər. İnsan hüquqları üzrə QHT-lər Ombudsman Aparatını siyasi motivli hesab edilən işlərdə müstəqillik və effektivliyə malik olmadığı üçün tənqid ediblər.

Milli Məclisdə və Ədliyyə Nazirliyində insan haqları idarələri də şikayətləri dinləyib, araşdırmalar aparıb və müvafiq dövlət orqanlarına tövsiyələr veriblər, lakin onlar eyni şəkildə siyasi baxımdan həssas işlərdə sui-istifadə hallarına məhəl qoymamaqda ittiham olunublar.

Bölmə 6. Ayrı-seçkilik və Sosial Sui-istifadələr
QADINLAR

Zorlama və Məişət Zorakılığı : Cinsindən asılı olmayaraq bir insanın zorlanması qanunsuzdur və buna görə ittiham maksimum 15 il həbs cəzası ilə nəticələnir. Hökumət bəzi hallarda qanunu tətbiq etdi, lakin digərləri üçün, o cümlədən həyat yoldaşı tərəfindən zorlanma halları üçün deyil.

2021-ci ilin oktyabr ayında Yasamal Prokurorluğunun sübut çatışmazlığı səbəbindən işi rədd etməsindən sonra uşaq və onun ailəsi 2020-ci ildə iddia edilən zorlama ilə bağlı ictimaiyyətə çıxdı. Ailə iddia etdi ki, bir illik rəsmi fəaliyyətsizlik və istintaqın düzgün aparılmaması göstərdi ki, bu işə ciddi yanaşılmayıb; ailə pis rəftarın səbəbini onların fəallığı və müxalif partiya üzvlüyü ilə əlaqələndirdi. Nəticədə medianın diqqəti Baş Prokurorluğun cinayət işinə yenidən baxmasına və təqsirləndirilən şəxsin barəsində həbs qətimkan tədbiri seçməsinə səbəb olub. İl ərzində iş üzrə hökmlə bağlı məhkəmə iclası dəfələrlə təxirə salınıb və qızın vəkilləri məhkəməni qərarı dayandırmaqda ittiham ediblər. Bu arada, şübhəlinin ailəsi sağ qalanın anasına qarşı cinayət ittihamı irəli sürüb. vətəndaş cəmiyyəti müşahidəçilərinin sağ qalana iddialarını geri götürməsi üçün təzyiq etmək taktikası kimi təsvir etdiklərini. Təqsirləndirilən şəxs oktyabr ayında zorlama ittihamı ilə təqsirli bilinərək 5 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilib.

Qanun məişət zorakılığı ilə bağlı şikayətlərin araşdırılması üçün çərçivəni müəyyən edir, həbs qətimkan tədbirinin verilməsi prosesini müəyyənləşdirir və sağ qalanlar üçün sığınacaq və reabilitasiya mərkəzinin yaradılmasını tələb edir. Məişət zorakılığı haqqında qanunun bəzi tənqidçiləri iddia edirdilər ki, aydın icra təlimatlarının olmaması onun effektivliyini azaldır. Fəallar bildirdilər ki, polis məişət zorakılığına ailə məsələsi kimi baxmağa davam edir və ərlərin arvadlarını təhqir etdiyi və ya öldürdüyü hallar da daxil olmaqla, sağ qalanları qorumaq üçün effektiv müdaxilə etməmişdir.

Cinsi qısnama : Cinsi qısnama cinayət deyil, mülki xarakter daşıyır. Hökumət nadir hallarda cinsi qısnama qadağasını tətbiq edir və cinsi qısnamada ittiham olunan şəxslərə qarşı qanuni tədbirlər görürdü.

Reproduktiv hüquqlar: Hökumət orqanları tərəfindən məcburi abort və ya məcburi sterilizasiya ilə bağlı heç bir məlumat verilməmişdir.

Kontrasepsiya milli səhiyyə sistemi vasitəsilə mövcud deyildi, lakin özəl mağazalardan alına bilərdi. Məhdud gəliri olan, təhsili olmayan və məsləhətsiz insanlar üçün kontraseptivlərin qiyməti kontraseptivlərdən istifadəni məhdudlaşdırırdı. Təcili kontrasepsiya metodlar qarışığının bir hissəsi kimi mövcud idi. Mədəni, tarixi və sosial-iqtisadi amillərə əsaslanan patriarxal normalar bəzi hallarda qadınların reproduktiv hüquqlarını məhdudlaşdırırdı. Məsələn, bir çox hallarda qadınların evlənərkən heç bir gecikmə olmadan hamilə qalması gözlənilirdi.

Yeniyetmə qızların təhsil almaq imkanı da daxil olmaqla, menstruasiya gigiyenası ilə bağlı heç bir maneə yox idi.

Hökumət cinsi zorakılıqdan sağ qalanları cinsi və reproduktiv xidmətlər də daxil olmaqla pulsuz tibbi xidmətə yönləndirdi. Təcili kontrasepsiya zorlamanın klinik müalicəsinin bir hissəsi kimi mövcud deyildi.

Ayrı-seçkilik : Qadınlar nominal olaraq kişilərlə eyni qanuni hüquqlardan istifadə etsələr də, cəmiyyət və işə əsaslanan ayrı-seçkilik problem olaraq qalır. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, məşğulluqda qadınlara qarşı ayrı-seçkilik, o cümlədən əməkhaqqında geniş fərqlər və daha yüksək işsizlik dərəcələri (bax. bölmə 7.d., Məşğulluq və Peşə ilə bağlı diskriminasiya) olmuşdur.

Gender-b i ased Cins seçimi : Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin (AQUPDK) məlumatına görə, il ərzində ölkədə doğulan uşaqların gender nisbəti 100 qıza 115 oğlan təşkil edib. Yerli ekspertlər gender əsaslı cinsi seçimin əsasən kənd yerlərində geniş yayıldığını bildirdilər. AQUPDK problem barədə məlumatlılığı artırmaq və həll etmək üçün seminarlar və ictimai media kampaniyaları keçirmişdir.

SİSTEMLİ İRQİ VƏ YA ETNİK ZORAKILIQ VƏ AYRI-SEÇKİLİK

Konstitusiya irqindən, etnik mənsubiyyətindən, dinindən, dilindən, cinsindən, mənşəyindən, əmlak vəziyyətindən, məşğuliyyətindən, əqidəsindən, siyasi partiyalara, həmkarlar ittifaqı təşkilatlarına və ya digər ictimai birliklərə mənsubiyyətindən asılı olmayaraq hər kəsin hüquq və azadlıqlarının bərabərliyini təmin edir. İrqi, etnik mənsubiyyəti, dini, dili, cinsi, mənşəyi, əqidəsi, siyasi və sosial mənsubiyyətinə görə hüquq və azadlıqların məhdudlaşdırılması qadağandır.

1991-ci ildə Azərbaycan və Ermənistan arasında sərhədlərin bağlanmasından sonra, xüsusilə də bütün nəsil qarşı tərəflə qarşılıqlı əlaqə olmadan böyüdükcə, qızışdırıcı ritorika və nifrət nitqi getdikcə daha çox yayıldı. Vətəndaş cəmiyyəti fəalları bütöv bir nəslin ermənilərə qarşı nifrət nitqinə qulaq asaraq böyüdüyünü bildiriblər. Adları ermənicə olan şəxslər sərhəd-keçid məntəqələrində əlavə yoxlamaya məruz qalır və vaxtaşırı ölkəyə buraxılmırlar.

Noyabrın 14-də BBC Azərbaycancası Azərbaycanın “vətənpərvərlik kurikulumu” haqqında məlumat verib və bunun gənc tələbələr arasında nifrət yarada biləcəyindən narahatlığını ifadə edən ekspertlərə istinadən xəbər verib. Məqalədə qeyd olunan narazılıq doğuran materiallar arasında 6-cı siniflər üçün nəzərdə tutulmuş Azərbaycan dili dərsliyində “ Balaca girovlar” adlı qısa hekayə də yer alıb: “Quduz ermənilər oxumaq istəyənlərin dilini paslı kəlbətinlə çıxarır, onları soyundurur, ələ salırdılar. onlar.”

Prezident Əliyev yanvarın 30-da Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyinin AZƏRTAC-a müsahibəsində “Biz təkcə torpaqlarımızı azad etməmişik, regionu, Cənubi Qafqazı bu vəhşi qüvvələrdən təmizləmişik” deyə qismən qeyd edib.

BMT-nin İrqi Ayrı-seçkiliyin Aradan Qaldırılması üzrə Komitəsi sentyabrın 22-də yaydığı hesabatda “İrqi nifrətin qızışdırılması və erməni milli və ya etnik mənşəli şəxslərə qarşı irqçi stereotiplərin, o cümlədən internetdə və sosial mediada təbliği ilə bağlı dərin narahatlıq ifadə edib. ictimai xadimlər və dövlət məmurları tərəfindən olduğu kimi və bu cür əməllərə görə təhqiqatlar, təqiblər, məhkumluqlar və sanksiyalar haqqında ətraflı məlumatın olmaması”.

2021-ci ilin dekabrında Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi (ICJ) Ermənistan və Azərbaycanın İrqi Ayrı-seçkiliyin Bütün Formalarının Ləğv edilməsi haqqında Beynəlxalq Konvensiyanın pozulması iddiası ilə bir-birinə qarşı iddialar təqdim etməsinə cavab olaraq müvəqqəti tədbirlər həyata keçirib. BƏM Azərbaycanla bağlı qərarında Ermənistanın tələb etdiyi bir çox müvəqqəti tədbirləri, o cümlədən Azərbaycanın 2020-ci ilin payız döyüşləri zamanı və ya ondan sonra saxlanılan erməniləri zorakılıq və bədən xəsarətlərindən müdafiə etməli, onların təhlükəsizliyini və qanun qarşısında bərabərliyini təmin etməli olduğu barədə qərar qəbul etdi. Məhkəmə qərara aldı ki, hər iki ölkə “Məhkəmə qarşısında mübahisəni ağırlaşdıra və ya uzadacaq və ya həllini çətinləşdirə biləcək hər hansı hərəkətdən çəkinməlidir. “Hər iki ölkə həmçinin digər ölkədən gələn milli və ya etnik mənşəli şəxslərə qarşı irqi nifrət və ayrı-seçkiliyin qızışdırılmasının və təşviqinin qarşısını almağa yönəldilib. (ICJ-nin Azərbaycanın Ermənistana qarşı iddiasına cavab qərarı üçün baxErmənistan üçün İnsan Haqları Təcrübələri üzrə Ölkə Hesabatları .)

UŞAQLAR

Doğum Qeydiyyatı : Uşaqlar ölkə daxilində və ya valideynlərindən doğulmaqla vətəndaşlıq alırlar. Doğum zamanı qeydiyyat xəstəxanalarda və ya klinikalarda doğuşlar üçün rutin idi. Evdə doğulan uşaqların bəziləri qeydiyyata alınmayıb.

Təhsil : Təhsil 17 yaşa qədər məcburi, pulsuz və universal olsa da, yoxsul kənd yerlərində yaşayan çoxuşaqlı ailələr bəzən oğlanların təhsilinə daha çox üstünlük verir və qızları evdə işləmək üçün saxlayırdılar. Sosial işçilər bildirdilər ki, bəzi yoxsul ailələr uşaqlarını məktəbə getmək əvəzinə işləməyə və ya dilənməyə məcbur edir. Etnik azlıq olan talış icmasının üzvləri talış dili dərsləri üçün kifayət qədər dərslik verilmədiyini bildirdilər.

Uşaqlara qarşı zorakılıq : Uşaqlara qarşı cinsi zorakılığa görə cinayət məsuliyyəti var. Qanun uşaq əməyinin istismarına və uşaqlara qarşı digər sui-istifadə hallarına görə də cəza nəzərdə tutur.

Uşaq, Erkən və Məcburi Evlilik : UNICEF-in 2021- ci il Dünya Uşaqlarının Vəziyyəti hesabatına görə , ölkədə qızların 11 faizi 18 yaşına çatmamış ərə verilib. Erkən nikah problemi il ərzində də davam edib . Qanun yerli hakimiyyət orqanlarının icazəsi ilə qızın 18 və ya 17 yaşında evlənməsini nəzərdə tutur. Qanun daha sonra qeyd edir ki, oğlan uşağı 18 yaşında evlənə bilər. Qafqaz Müsəlmanları İdarəsi İslam dininin diktə etdiyi nikah üçün minimum yaş həddi 18-i müəyyən edir.

İl ərzində AQUPDK erkən nikahların qarşısının alınması məqsədilə müxtəlif tədbirlər təşkil etmişdir.

Qanun yetkinlik yaşına çatmayan uşağı ilə məcburi nikaha salma cinayətinə görə külli miqdarda cərimə və ya dörd ilədək müddətə azadlıqdan məhrum etmə cəzası müəyyən edir. Dini nikah müqavilələrinin şərtlərinə əsasən nikaha daxil olan qızlar xüsusi narahatlıq doğururdu, çünki bu müqavilələr dövlət nəzarətinə tabe deyildi və boşanma halında arvadın statusunu tanımaq hüququ vermirdi.

Uşaqların Cinsi İstismarları : Uşaqların kommersiya məqsədli cinsi istismara cəlb edilməsi (uşağın əxlaqsız hərəkətlərə cəlb edilməsi) səkkiz ilədək azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır. Qanun pornoqrafiyanı, istehsalını, yayılmasını və ya reklamını qadağan edir və məhkumluq üç il müddətinə azadlıqdan məhrumetmə ilə cəzalandırılır. Konsensual cinsi əlaqə üçün minimum yaş həddi 16-dır. Qanunla müəyyən edilmiş zorlamaya görə məhkumluq üç ilədək müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır. Bəzi vətəndaş cəmiyyəti nümayəndələri oğlan və qızların bəzən kommersiya məqsədli cinsi istismara məruz qaldıqlarını bildirdilər. Səlahiyyətlilər uşaq pornoqrafiyasına və yetkinlik yaşına çatmayanların cinsi istismarına qarşı qanunları tətbiq etdilər.

ANTİSEMİTİZM

Ölkənin yəhudi icmasının 20.000 ilə 30.000 nəfər arasında olduğu təxmin edilirdi. Antisemit hərəkətlər barədə məlumat verilməyib.

İNSAN ALVERİ

Dövlət Departamentinin İnsan Alveri Hesabatına https://www.state.gov/trafficking-in-persons-report/ ünvanında baxın .

CİNSİ ORİENTASİYA, CİNSİ KİMLİK VƏ YA İFADƏ VƏ YA CİNSİ XÜSUSİYYƏTLƏRƏ ƏSASLANAN ZORAKILIQ, CİNAYƏTKARLIQ VƏ DİGƏR SUİ-İSTİFADƏLƏR

Kriminallaşdırma: Hökumət 2000-ci ildə eynicinsli davranışları cinayətdən çıxardı, lakin LGBTQI+ fəallarının qanunsuz həbsi də daxil olmaqla ayrı-seçkilik davam etdi.

LGBTQİ+ Şəxslərinə qarşı zorakılıq: LGBTQİ+ fərdlərinə, xüsusən də transgender şəxslərə qarşı zorakılığın və ayrı-seçkiliyin artması barədə məlumatlar var. Yerli QHT qeyd edib ki, bir çox hallarda hakimiyyət LGBTQI+ icmasına hücumlara görə məsuliyyət daşıyanları araşdırmayıb və ya cəzalandırmayıb.

Fevralın 22-də LGBTQI+ fəalı Əvəz Hafizli əmisi oğlu tərəfindən öldürülüb, o, Hafizlinin başını kəsib, cəsədini cinsi yolla şikəst edib, parçalayıb. Vətəndaş cəmiyyəti fəalları bunu “namus qətli” adlandırıblar. Bu, əmisi oğlu Hafizlidən gey kimi “yolundan dönməyi” tələb edən qarşıdurmadan qaynaqlanıb. O, qətldə təqsirli bilinərək iyulun 29-da 9 il 6 ay müddətinə azadlıqdan məhrum edilib.

Məhkəmə dinləmələri ümumən ictimaiyyət üçün açıq olsa da, LGBTQI+ fəallarına bu iş üzrə mütəmadi olaraq proseslərə giriş qadağan edilib. Məhkəmə bu əməli “qərəzli motiv” hesab etməmişdir ki, bu da qanuna əsasən cəzanın ən yüksək həddi ikiqat artıran ağırlaşdırıcı amildir. LGBTQI+ fərdlərinə qarşı ailə əsaslı zorakılıq, o cümlədən onların iradəsinə zidd olaraq ailə üzvləri tərəfindən saxlanılması ilə bağlı digər hesabatlar da var. LGBTQI+ şəxslərə qarşı nifrət dolu çıxışlar və şəxsi hesablarda sosial mediada düşmənçilik xarakterli paylaşımlar davam edib.

İl ərzində AİHM 2017-ci ildə LGBTQI+ icmasına polis reydləri ilə bağlı 2019-cu ildə başlayan rəsmi araşdırmanı davam etdirdi. Reydlər homoseksual və ya biseksual olduğu güman edilən 83-dən çox kişinin həbsinə və həbsinə, həmçinin transseksualların həbsinə və həbsinə səbəb olub. qadınlar. Media orqanları və hüquq müdafiəçiləri polisin rüşvət və digər homoseksual kişilərlə bağlı məlumat almaq üçün məhbusları döyərək elektrik cərəyanına məruz qoyduğunu bildiriblər. Saxlanılanlar 30 sutkaya qədər inzibati həbs, 200 manatadək (118 ABŞ dolları) cərimə və ya hər ikisinə məhkum edildikdən sonra sərbəst buraxılıblar.

Ayrı-seçkilik: Ayrı-seçkiliyə qarşı qanunlar mövcuddur, lakin cinsi oriyentasiya, gender kimliyi və ya ifadə və ya cinsi xüsusiyyətlərə görə müdafiə təklif etmir. Fəallar bildirdilər ki, LGBTQI+ şəxslərin cinsi oriyentasiyası və ya cinsi kimliyi məlum olarsa, işəgötürənlər tərəfindən müntəzəm olaraq işdən çıxarılır. LGBTQI+ fərdləri sosial stiqma və ya qisas qorxusu səbəbindən hüquq-mühafizə orqanlarına ayrı-seçkilik və ya pis rəftarla bağlı rəsmi şikayətlər verməkdən ümumiyyətlə imtina edirdilər. Fəalların bildirdiyinə görə, polis tez-tez LGBTQI+ şəxslərə qarşı törədilən cinayətləri araşdırmaqdan imtina edir.

Hərbi xidmətə çağırış üçün tibbi müayinə zamanı LGBTQİ+ kimi qəbul edilən və ya qəbul edilən kişilərin bəzən anal müayinədən keçirildiyi, daha sonra isə “ruhi xəstəlik” səbəbi ilə hərbi xidmətdən kənarlaşdırıldığı barədə məlumatlar var.

Cinsiyyətin qanuni tanınmasının mövcudluğu: Hökumət fərdlərə qanuni və şəxsiyyəti təsdiq edən sənədlərdə gender şəxsiyyəti işarələrini öz gender şəxsiyyətlərinə uyğunlaşdırmaq üçün dəyişdirməyə icazə vermir.

Xüsusilə LGBTQI + I şəxslərə qarşı qeyri – ixtiyari və ya fiziki və ya psixoloji Praktikalar :LGBTQİ+ şəxslərə qarşı sosial və mədəni düşmənçilik nəticəsində bir çox LGBTQİ+ şəxslər zorakılıq, resurslardan və mənzildən məhrumetmə və ya digər məcburetmə üsulları vasitəsilə ailə və qohumlarının LGBTQI+ kimliyini inkar etmələri üçün təzyiqlərlə üzləşdilər (bax: LGBTQİ+ Şəxslərinə Qarşı Zorakılıq). Səhiyyə Nazirliyinin homoseksuallığın xəstəlik olmadığını etiraf etməsinə baxmayaraq, LGBTQİ+ icmasının üzvləri psixoloqların və psixiatrların LGBTQİ+ şəxsiyyətini patolojiləşdirməyə davam etdiklərini və LGBTQİ+ şəxslərin cinsi oriyentasiyasını və cinsi kimliyini və ya ifadəsini dəyişməyə cəhd etdiklərini bildirdilər.

İfadə , assosiasiya və ya dinc toplantının sərbəst buraxılmasının məhdudiyyətləri : Heç bir xüsusi hal məlum deyildi, lakin LGBTQI+ məsələləri ilə birbaşa və ya dolayısı ilə işləyən təşkilatlar və ya şəxslər səlahiyyətlilər tərəfindən məhdudlaşdırıldığını və onlara mane olduğunu bildirdilər . İyun ayında LGBTQI+ fəalları səkkiz ildə ilk dəfə mətbuat konfransı keçirərək, LGBTQİ+ şəxslərinə qarşı törədilən nifrət cinayətlərini sadaladılar. Paytaxtda LGBTQI+ şəxslərə yönəlmiş bəzi yerlər var idi, lakin polisin təqibi birləşmək və toplaşmaq azadlığını məhdudlaşdırdı.

ƏLİLLƏR

Qanun fiziki, duyğu, əqli və əqli qüsurları olan şəxslərə qarşı ayrı-seçkiliyi qadağan edir, lakin hökumət bu müddəaları effektiv şəkildə tətbiq etməyib. Qanun təhsilə, məşğulluğa, sosial müdafiəyə və ədalətə, siyasi həyatda iştirak hüququna çıxışın yaxşılaşdırılmasını tələb edir. Yerli ekspertlər qeyd ediblər ki, ümumilikdə qanunun icrası qənaətbəxş olmayıb, əlilliyi olan şəxslər problem yaşamaqda davam edir.

İyulun 1-dən əlillik haqqında qanuna dəyişikliklər qüvvəyə minib. Dəyişikliklər əlilliyi olan şəxslər üçün mövcud kateqoriyaları ləğv edir və bədən funksionallığının faizindən asılı olaraq əlilliyin müəyyənləşdirilməsi sistemini tətbiq edir.

Əlilliyi olan uşaqların xəstə olduğuna və digər uşaqlardan ayrılaraq müəssisələrə yerləşdirilməsinə ehtiyac olduğuna dair ümumi bir inanc var idi. 2020-ci ildə yerli QHT 6000-10000 əlilliyi olan uşağın ayrı-ayrı təhsil müəssisələrinə çıxışı olduğunu, qalanlarının isə evdə təhsil aldığını və ya ümumiyyətlə təhsil almadığını bildirdi. Dünya Bankının hesablamalarına görə, ölkədə təxminən 56,000 əlilliyi olan uşaq var. Təhsil Nazirliyi və Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi əlilliyi olan uşaqların ümumtəhsil siniflərinə, xüsusən də ibtidai təhsil pilləsinə cəlb olunmasının artırılması istiqamətində səylərini davam etdirmişlər.

Qanun ictimai və digər binaların əlillər üçün əlçatan olmasını tələb edir. Bəzi binalar, o cümlədən təhsil müəssisələri istifadəyə verilsə də, bu mandat tam yerinə yetirilməyib. İnformasiya və kommunikasiya texnologiyaları və əksər binalar əlillər üçün əlçatan deyildi. Əqli və digər əlilliyi olan şəxslər üçün müəssisələrdə şərait müxtəlif idi. İxtisaslı kadrlar, avadanlıq və təchizat bəzən çatışmırdı. Sentyabrın 5-də Bakı məhkəməsi Mehnur Loqopediya Reabilitasiya Mərkəzinin direktoru və bir neçə əməkdaşını əksəriyyəti əqli və ya fiziki qüsurlu uşaqlara hücum etməkdə və onları döyməkdə ittiham edib. Etibarlı media hesabları uzun müddət mərkəzdə uşaqların sistematik şəkildə zorakılığa məruz qaldığını iddia edirdi.

DİGƏR SOSİAL ZORAKILIQ VƏ YA AYRI-SEÇKİLİK

Vətəndaş cəmiyyəti nümayəndələri İİV və QİÇS-ə yoluxmuş şəxslərə qarşı ayrı-seçkiliyin bütün cəmiyyətdə üstünlük təşkil etdiyini bildirdilər. Hökumət LGBTQI+ icmasına təsir edən sağlamlıq problemləri ilə məşğul olan QHT-ni maliyyələşdirməyə davam etdi.

Bölmə 7. İşçilərin hüquqları
A. BİRLƏŞMƏ AZADLIĞI VƏ KOLLEKTİV MÜQAVİLƏ HÜQUQU

Qanun müstəqil həmkarlar ittifaqı yaratmaq və onlara üzv olmaq hüququnu təmin edir. Uniformalı hərbçilərin, polisin və idarə heyətinin həmkarlar ittifaqlarına qoşulması qadağandır. Qanun işçilərə kollektiv sövdələşmə hüququnu təmin etsə də, həmkarlar ittifaqları əmək haqqı səviyyələri və iş şəraiti ilə səmərəli danışıqlar apara bilmədilər, çünki hökumətin təyin etdiyi şuralar böyük dövlət firmalarını idarə edirdi və dövlət işçiləri üçün əmək haqqı təyin edirdi.

Qanun özəl sektor işçilərinin əksəriyyətinə qanuni tətillər keçirmək hüququnu təmin edir, lakin dövlət qulluqçularının tətil etməsini qadağan edir. Tətil etmək qadağan edilən işçilərin kateqoriyalarına yüksək vəzifəli icra və qanunverici orqanlar, hüquq-mühafizə orqanlarının əməkdaşları, məhkəmə işçiləri, yanğınsöndürənlər, səhiyyə, elektrik enerjisi, su təchizatı, telefon, dəmir yolu və hava hərəkətini idarə edən işçilər daxildir.

Qanun həmkarlar ittifaqları və əmək fəallarına qarşı ayrı-seçkiliyi qadağan edir və həmkarlar ittifaqı fəaliyyətinə görə işdən çıxarılan işçilərin bərpasını tələb edir. Qanun həmçinin tətil edənlərə qarşı işdən çıxarılma və ya dəyişdirmə kimi cəzalandırmanı da qadağan edir. İctimai nəqliyyatı pozmaqda təqsirli bilinən tətil edən işçilər üç ilə qədər həbs cəzası ala bilərlər.

Hökumət birləşmək azadlığı, tətil hüququ və ya kollektiv sövdələşmə ilə bağlı qanunları effektiv şəkildə tətbiq etməyib. Pozuntulara görə cəzalar mülki hüquqların inkarı ilə bağlı digər qanunlara əsasən verilən cəzalardan az idi. Qanunu pozanlara qarşı nadir hallarda cəzalar tətbiq edilirdi. İnzibati və məhkəmə prosedurları uzun sürən ləngimələrə və şikayətlərə məruz qaldı.

Aprelin 21-də qida çatdırılması proqramı Wolt ilə işləyən müstəqil müqaviləli kuryerlər proqramın təzminat planında planlaşdırılan dəyişikliklərə etiraz etmək üçün çoxgünlük tətil keçirdilər. Bir neçə kuryer tətildə iştirak etdikləri üçün işdən çıxarıldıqlarını iddia edir. Sentyabrda keçirilən analoji tətil zamanı təşkilatçılar bir neçə sürücünün tətildə iştirak etdikləri üçün işdən çıxarıldığını və ən azı bir təşkilatçının rayon polis şöbəsinə məlumat verməsinin tələb olunduğunu iddia etdilər. Həmkarlar ittifaqlarının əksəriyyəti müstəqil deyildi və bəzi jurnalist həmkarlar ittifaqı istisna olmaqla, böyük əksəriyyət hökumətlə sıx bağlı qaldı. Azərbaycan Həmkarlar İttifaqları Konfederasiyası (AHİK) ölkədə yeganə həmkarlar ittifaqı konfederasiyası idi. AHİK müstəqil təşkilat kimi qeydiyyatdan keçsə də, hökumətlə sıx əlaqədə idi. AHİK 26 sektorda 1,1 milyon üzvü təmsil etdiyini bildirdi. Artan bürokratik nəzarət ittifaqlar yaratmaq və həmkarlar ittifaqı fəaliyyətini həyata keçirmək hüququnu məhdudlaşdırdı. Həm yerli, həm də beynəlxalq QHT-lər iddia edirdilər ki, əksər sənayelərdə çalışan işçilər öz hüquqlarından böyük ölçüdə xəbərsizdirlər və bu hüquqlardan istifadə etsələr və ya şikayətlər irəli sürdükləri təqdirdə qisas almaqdan qorxurdular. Bu, xüsusilə dövlət sektorunda çalışan işçilər üçün doğru idi. Birlik rəhbərləri və üzvləri tez-tez təqib və həbslərlə üzləşirdilər.

Kollektiv sövdələşmələrə çox vaxt formallıq kimi yanaşılır və icra olunmur. Əmək qanunvericiliyi bütün işçilərə və müəssisələrə şamil edilsə də, hökumət çoxmillətli müəssisələri ondan azad edən ikitərəfli müqavilələr bağlaya bilər. Məsələn, neft-qaz sektorunda hasilatın pay bölgüsü sazişləri daxili qanunvericiliyi əvəz edir və çox vaxt işçilərin həmkarlar ittifaqında iştirakı ilə bağlı müddəaları ehtiva etmir. Qanun işəgötürənlərin kollektiv sövdələşmə prosesinə mane olmasını qadağan etsə də, işəgötürənlər subpodratçıların bağlanması və qısamüddətli əmək müqavilələrindən istifadə kimi kollektiv danışıqların effektivliyini azaldan fəaliyyətlərlə məşğul olurlar. Məsələn, Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti işçiləri həssas vəziyyətə salan və öz hüquqlarını müdafiə etməyə həvəsini azaldan bir illik əmək müqavilələrindən istifadə edib.

Dövlət neft şirkətinin 50.000 işçisinin Neft və Qaz Sənayesi İşçiləri Həmkarlar İttifaqına mənsub olması tələb olunurdu və səlahiyyətlilər avtomatik olaraq həmkarlar ittifaqı haqlarını maaşlardan tuturdular. Rəsmi iqtisadiyyatda üstünlük təşkil edən dövlət müəssisələrinin bir çoxu həmkarlar ittifaqı haqlarını işçilərin maaşından tutmuş, lakin üzvlük haqlarını həmkarlar ittifaqı hesablarına qoymamışlar. İşəgötürənlər neftçilərin həmkarlar ittifaqı təşkilatının idarə edilməsi ilə bağlı “inzibati xərclər” üçün toplanan haqların dörddə birini rəsmən tutmuşdular. Həmkarlar ittifaqları və onların üzvlərinin işəgötürənlərin öz haqlarını necə xərclədiyini araşdırmaq imkanı yox idi.

B. MƏCBURİ VƏ YA MƏCBURİ ƏMƏYİN QADAĞAN EDİLMƏSİ

Qanun müharibə halları və ya dövlət orqanının nəzarəti altında məhkəmə qərarının icrası halları istisna olmaqla, məcburi və ya məcburi əməyin bütün növlərini qadağan edir və cinayət məsuliyyətinə cəlb edir. Pozuntulara görə cəzalar, o cümlədən azadlıqdan məhrumetmə, analoji cinayətlərə görə verilən cəzalara uyğun idi. Hökumət qanunu effektiv şəkildə tətbiq etməyib. Qismən bütün müntəzəm və elan edilməmiş əmək yoxlamalarına moratorium qoyulması səbəbindən resurslar və yoxlamalar qeyri-adekvat idi.

Qanunun geniş müddəaları müəyyən edilmiş siyasi, sosial və ya iqtisadi sistemə ideoloji cəhətdən zidd olan siyasi baxışların və ya baxışların ifadə edilməsinə görə cəza olaraq məcburi əməyə cəlb edilməsini nəzərdə tutur. Həmçinin https://www.state.gov/trafficking-in-persons-report/ ünvanında Dövlət Departamentinin İnsan Alveri Hesabatına baxın .

C. UŞAQ ƏMƏYİNİN QADAĞAN EDİLMƏSİ VƏ MİNİMUM MƏŞĞULLUQ YAŞI

https://www.dol.gov/agencies/ilab/resources/reports/child-labor/findings/ ünvanında Əmək Departamentinin Uşaq Əməyinin Ən Pis Formalarına dair nəticələrinə baxın .

D. MƏŞĞULLUQ VƏ PEŞƏ İLƏ BAĞLI AYRI-SEÇKİLİK

Qanun irq, din, milli mənşə, rəng, cins (hamiləlik daxil olmaqla), etnik mənsubiyyət, əlillik, yaş və HİV və ya QİÇS statusuna görə məşğulluq və peşə ilə bağlı ayrı-seçkiliyi qadağan edir, lakin hökumət həmişə qanunu effektiv şəkildə tətbiq etmirdi. . Məşğulluqda ayrı-seçkiliyə görə qanuni cəzalar müxtəlif maddələrə və qanunlara əsasən mövcud idi, lakin onlar təbiətcə yamaq idi və mülki hüquqlarla bağlı digər qanunlara uyğun gəlmirdi. Bəzən qanunu pozanlara qarşı cərimələr tətbiq olunurdu. Qanun qadınları 38 sənaye sahəsində 678 peşədən xaric edir. Bu vəzifələrin bir çoxu qadınların eyni sənayelərdə tutmasına icazə verilən vəzifələrdən daha yüksək səviyyəli və daha yaxşı maaşlı idi. Qadınlara da kişilər kimi gecə işləməyə icazə verilmirdi. Ödənişli ata məzuniyyəti üçün mandat olmadığından və uşağa baxmağa görə məzuniyyət müddətləri pensiya müavinətlərində nəzərə alınmadığından, qadınların əmək fəaliyyətində iştirak etmək qabiliyyəti uşağa qulluq etməklə qeyri-mütənasib şəkildə yüklənir (bax, bölmə 6, Qadınlar). Qanun qaçqın və ya vətəndaşlığı olmayan statusa görə ayrı-seçkiliyə qarşı açıq şəkildə qorunmasa da, bu cür şəxslər ayrı-seçkiliyə qarşı mübarizədə “başqa kateqoriya”ya aiddir və əmək məcəlləsinin digər hissələrində qeyd olunur. Azərbaycanın əmək qanunvericiliyində cinsi oriyentasiya və ya gender kimliyi üçün sadalanan müdafiə yoxdur. Qanun qaçqın və ya vətəndaşlığı olmayan statusa görə ayrı-seçkiliyə qarşı açıq şəkildə qorunmasa da, bu cür şəxslər ayrı-seçkiliyə qarşı mübarizədə “başqa kateqoriya”ya aiddir və əmək məcəlləsinin digər hissələrində qeyd olunur. Azərbaycanın əmək qanunvericiliyində cinsi oriyentasiya və ya gender kimliyi üçün sadalanan müdafiə yoxdur. Qanun qaçqın və ya vətəndaşlığı olmayan statusa görə ayrı-seçkiliyə qarşı açıq şəkildə qorunmasa da, bu cür şəxslər ayrı-seçkiliyə qarşı mübarizədə “başqa kateqoriya”ya aiddir və əmək məcəlləsinin digər hissələrində qeyd olunur. Azərbaycanın əmək qanunvericiliyində cinsi oriyentasiya və ya gender kimliyi üçün sadalanan müdafiə yoxdur.

İşəgötürənlər ümumiyyətlə əlilləri işə götürməkdə tərəddüd edirdilər və iş yerinə giriş məhdud idi. LGBTQI+ fərdlərinə görə, məşğulluq və peşə sahəsində ayrı-seçkilik cinsi oriyentasiya ilə bağlı da baş verib. Qadınlar yüksək səviyyəli işlərdə, o cümlədən yüksək biznes vəzifələrində az təmsil olunublar. Ənənəvi təcrübələr qadınların kənd yerlərində iqtisadi imkanlara çıxışını məhdudlaşdırırdı. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, 2021-ci ildə qadınların orta aylıq əmək haqqı kişilərin orta aylıq əmək haqqının 64,8 faizini təşkil edib. Gender ekspertlərinin fikrincə, iş yerində gender əsaslı təzyiq problem idi.

E. MƏQBUL İŞ ŞƏRTLƏRİ

Əmək haqqı və saat qanunları : Milli minimum əmək haqqı yoxsulluğun gəlir səviyyəsindən (minimum yaşayış standartı) yüksək idi. Ekspertlər hökumətin işəgötürənlərinin formal sektorda minimum əmək haqqı qanununa əməl etdiyini bildiriblər. Qanun cinsindən, yaşından və ya digər təsnifatdan asılı olmayaraq bərabər iş üçün bərabər ödəniş tələb edir, baxmayaraq ki, qadınların maaşı kişilərdən geri qalır.

Qanun 40 saatlıq iş həftəsini nəzərdə tutur. Təhlükəli peşələrdə çalışan işçilər həftədə 36 saatdan çox işləyə bilməzlər. Beynəlxalq şirkətlər ümumiyyətlə təmin etsə də, yerli şirkətlərin əlavə iş üçün qanunla tələb olunan mükafat kompensasiyasını verib-verməməsi barədə məlumat mövcud deyildi. Həddindən artıq məcburi iş vaxtından artıq işləməyə qadağa yoxdur. Qanun xarici və azərbaycanlı işçilərə bərabər hüquqlar verir.

Əməyin Təhlükəsizliyi və Sağlamlığı: İşəgötürənlərin onlara məhəl qoymadıqları məlum olsa da, Əməyin Təhlükəsizliyi və Sağlamlığı (ƏSG) standartları əsas sənayelər üçün uyğundur. Müəssisə sahibi və ya işəgötürən iş yerində təhlükəsizlik və sağlamlıq standartlarına riayət etmək üçün məsuliyyət daşıyır. Tikinti və neft-qaz sektorlarında məqbul iş şəraitinin təmin edilməməsi problem olaraq qalır. İşçilər sağlamlıq və ya təhlükəsizliyə təhlükə yaradan hallardan öz işlərinə təhlükə yaratmadan özlərini uzaqlaşdıra bilməzlər.

Rəsmi statistikaya görə, il ərzində 30 işçi iş yerində həlak olub, onlardan 9-u neft-qaz sektorundadır.

Əmək haqqı, saat və İSG tətbiqi:Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi minimum əmək haqqı, əlavə iş vaxtı və ƏSG qanunlarının icrasına cavabdehdir. Müfəttişlərin sayı tələblərə riayət olunmasını təmin etmək üçün yetərli deyildi və müfəttişlərin müntəzəm və ya xəbərsiz yerlərdə yoxlamalar aparmaq səlahiyyəti yox idi. Müfəttişlər şikayətlərə cavab olaraq əmək qanunvericiliyinə riayət olunmasını masa başında yoxlaya və bu proses vasitəsilə aşkar edilmiş pozuntulara görə sanksiyalara başlaya bilərdilər. Korrupsiyaya qarşı mübarizə və biznesin stimullaşdırılması məqsədilə 2015-ci ildə planlı və elan olunmamış əmək yoxlamalarına moratorium qoymağa başlayan hökumət bunu il boyu davam etdirdi. Müfəttişlərə şikayətləri araşdırmaq üçün işəgötürənlərdən və işçilərdən məlumat tələb etməyə icazə verilsə də, şikayətin cavabında iş yerində yoxlamalar nəzərdə tutulmayıb. Nazirlik tərəfindən 1664 əmək qanunvericiliyi pozuntusu müəyyən edilib.

Hökumət məqbul iş şəraiti haqqında qanunları, o cümlədən əmək haqqı və saat qanunları, əməyin mühafizəsi və təhlükəsizliyi qanunlarını, əsasən, iş yerlərində yoxlamalara uzadılmış moratorium səbəbindən effektiv şəkildə tətbiq etməyib. Cəzalar oxşar cinayətlərə görə verilən cəzalara uyğun deyildi. Hökumət pozuntular barədə xəbərdar olduqda cəzaları tətbiq etməyə meyl edirdi; lakin yerində yoxlamalar aparılmadığından bir çox pozuntular qeydə alınmamış ola bilər.

Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin əmək müfəttişliyi tərəfindən iş şəraitinin yoxlanılması moratorium səbəbindən zəif və səmərəsiz olmuşdur. Yerli insan haqları qrupları, o cümlədən neft sektorunda işçilərin hüquqlarını müdafiə edən QHT olan Neftçilərin Hüquqlarını Müdafiə Təşkilatı iddia edir ki, işəgötürənlər, xüsusən də xarici neft şirkətləri həmişə xarici və yerli işçilərə eyni münasibət göstərmirlər. Məlumata görə, xarici neft şirkətlərinin yerli işçiləri çox vaxt daha az maaş alır və müqaviləsiz və ya özəl tibbi sığorta olmadan işləyirdilər. Xarici neft şirkətlərində çalışan bəzi yerli işçilər əmək qanunvericiliyinin pozulması halları barədə məlumat verərək, əlavə ödəniş və məzuniyyət ala bilmədiklərini qeyd ediblər.

Qeyri-rəsmi sektor: Əksər hesablamalara görə, qeyri-rəsmi sektor iqtisadiyyatın 30-40 faizini, xüsusən də xidmət və tikinti sektorunda paya düşüb. Qeyri-rəsmi işçilər əmək haqqı, saat və İSG qanunları və yoxlamaları ilə əhatə olunurlar, baxmayaraq ki, bu qanunlara ümumiyyətlə məhəl qoyulmur.

Saytların yığılması