bir addım irəli
2022-12-05 09:00:00
Problemin miqyası və mümkün qədər tez həll edilməsi zərurəti ilə razıyıq, bəs yükü necə bölüşdürməliyik?
Nəcib Səb
Ətraf Mühit və İnkişaf üzrə Ərəb Forumunun (AFD) baş katibi və “Ətraf mühit və inkişaf” jurnalının redaktoru
Şarm Şeyxiİqlim müharibələrinin toz və tüstüsünün yox olması ilə bu sammitdən dərs çıxarmağa kömək edəcək sakit, sorğu-suallı qiymətləndirmənin vaxtıdır.
Qeyri-real məqsədlər qarşıya qoyaraq, müxalif fikirlərə və müxalifətə fərasətli şəkildə zirvəni uğursuz adlandırmaqda israrlı olan bəzi təhlilləri də düzəltmək lazımdır.
Heç kim bu çətin iqtisadi şəraitdə yüz milyardlarla dollar yardımın masaya qoyulacağını gözləmirdi.
Bundan əlavə, sammitin ən mühüm nailiyyətlərindən biri skeptik səslərin olmaması və iqlimlə bağlı fəaliyyətə dair ən güclü öhdəlik idi.
Əvvəlki zirvələrlə müqayisədə heç kim bloklama üçün məsuliyyəti öz üzərinə götürmək istəmədi “İttifaqların bloklanması” çox az idi və baş verənlər ədalət şüarları altında üzə çıxdı.
iqlim dəyişikliyiDigər diqqətçəkən məqam isə Aİ-nin uydurma bir məsələ olduğunu və bəzi ölkələrin tərəqqisinə mane olmaq üçün məhdudiyyətlər qoymağı hədəfləyən danışıqlar aparanların olmamasıdır.
Bunun əksinə olaraq, çirkləndirici sənayelər tərəfindən maliyyələşdirilən bir neçə qrup iqlim dəyişikliyinin təxminən hər minillikdə təkrarlanan və insan fəaliyyəti ilə heç bir əlaqəsi olmayan bir fenomen olduğu nəzəriyyəsinə əsaslanan müdafiə xəttinə sadiq qalıb.
Son illərdə elm baş verənlərin təbii iqlim dövrləri olmadığına dair şübhələri aradan qaldırdı və baş verənlərin minlərlə ili on ilə sıxışdıran sürətli bir dəyişiklik olduğunu göstərdi.
Dəyişikliyin ləngliyi təbii sistemlər və insanların uyğunlaşması üçün yer təmin etsə də, qaz emissiyalarının hər gün eksponent artması nəticəsində yaranan sürətli iqlim dəyişikliyi birgə yaşamaq üçün yer qoymur. Son illər təbii fəlakətlərin sürətlə təkrarlanması buna sübutdur.
Beləliklə, Şarm əl-Şeyx Zirvəsi bir mərhələnin bitib digərinin başlanğıcına işarə etdi:
Problemin miqyası və mümkün qədər tez həll edilməsi zərurəti ilə razıyıq, bəs yükü necə bölüşdürməliyik?
Üç onillik əvvəl yarandığı gündən bəri iqlim hərəkətini izləyənlər bilirlər ki, bu qənaətə dair konsensus kiçik bir şey deyil.
Zirvə toplantısı çərçivəsində Zərər və Zərər Fondunun müstəqil təşkilat kimi yaradılmasına dair razılaşmanın gözlənildiyi iddiaları doğru deyil. Çünki sammitin açılışına günlər qalmış belə bir şey gündəmdə deyildi.
Misir sədrliyi bunu gündəmə gətirməyə müvəffəq olduqda, sənayeləşmiş ölkələr gələn il Əbu-Dabidə keçiriləcək sammitdə müzakirələrin növbəti aylarda davam etməsi şərti ilə məsələni yenidən gündəmə gətirməyə razılaşdılar.
Bu gözlənilməz təsdiq, Avropa İttifaqının (Aİ) təklif etdiyi həll yolu ilə Misir diplomatiyası üçün uğurlu oldu.
Zirvənin orta temperaturun yüksəlməsinə son qoymaq məqsədindən vaz keçməsi də doğru deyil.
Həqiqətən də, tərəflər razılaşıblar ki, qlobal istiləşməni 1,5 dərəcə ilə məhdudlaşdırmaq 2030-cu ilə qədər və 2019-cu ilə nisbətən qaz emissiyalarının 43 faiz sürətlə və əhəmiyyətli dərəcədə azaldılmasını tələb edəcək. Qərar fondun təfərrüatları ilə bağlı razılaşma üçün qapını açıq qoydu.
Bu, sənayeləşmiş ölkələrin tarixən vurduğu itkiləri kompensasiya etmək deyil, əksinə, ən kasıb inkişaf etməkdə olan ölkələrdə daşqınlar, qasırğalar, quraqlıqlar və yanğınlar kimi böyük iqlim fəlakətlərinin nəticələrinin öhdəsindən gəlməyə töhfə verməkdir.
Bu, fonddan kimin faydalana biləcəyi ilə bağlı danışıqlara qapı açacaq.
Onilliklər əvvəl iqlim danışıqları başlayanda inkişaf etmiş və yoxsul ölkələr kimi təsnif edilən ölkələr bu gün zəngin və böyük çirkləndiricilərə çevrildikdə, Qərb ölkələrinin yüngülləşdirici şərtləri və müddətləri olan ölkələrə yardımı qəbul etməyəcəkləri aydın idi.
Digər tərəfdən, fonddan kimin faydalanacağı, maliyyələşmədə kimlərin və neçə səhmdarın olacağı danışıqlar yolu ilə müəyyən ediləcək.
Son illərdə “inkişaf etməkdə olan iqtisadiyyatlar” klubuna daxil olanların da daxil olması üçün səhmdarların dairəsinin genişləndirilməsi tələb olunur.
Həmçinin, Çin kimi böyük bir ölkənin tərəqqiyə tam hüququ olsa da, niyyətlərini açıq şəkildə bildirməli və rahatlıq əldə etmək üçün yoxsul ölkələrin arxasında gizlənməyə davam etməməlidir.
Bununla belə, Çin bu gün kasıb ölkələrə əsas borc verənlərdən biri olsa da, G-20 toplantılarında bu ölkələrin bəzi borclarından azad edilməsinə qarşı çıxıb.
Bu, köhnə imperializmlərə qoşulacaq müstəmləkəçiliyin yaranması təhlükəsini artırsa da, onların hamısından qurtulmaq lazımdır.
Tərcümə“24 SAAT”
