COP27: Kasıb ölkələrə kompensasiya fondu
2022-11-23 12:00:52
Cavabları hələ də bəlli olmayan və ya yekun qərar verilməyən bir neçə sual var.
COP27 Konfransı iqlim dəyişikliyindən təsirlənən yoxsul ölkələrə kompensasiya vermək üçün fondun yaradılması barədə razılığa gəlib.
Bu cür kompensasiya ideyası 30 ildir mövcuddur. “ZİBİL” konfranslar, lakin zəngin ölkələr qlobal istiləşməyə tarixi töhfələrinə görə məsuliyyət daşımaqdan qorxduqları üçün bu müddət ərzində ardıcıl olaraq qarşı çıxdılar.
Avropa ölkələri COP27 zamanı layihəni böyük dövlətlər tərəfindən də dəstəklənmək şərti ilə dəstəkləyiblər.
ABŞ da konfransın son saatlarında fondun yaradılmasına razılıq verib. Sazişin təfərrüatları gələn il BƏƏ-də keçiriləcək COP28-də müzakirə olunacaq.
“ZİBİL” konfranslar hələ də bir sıra problemlərlə üzləşirlər. Bu bir neçə problemdən biri, məsələn, əldə olunan razılaşmanın təfərrüatlarıdır.
Müqavilə ilə ödəniləcək zərərlər konkret olaraq nədən ibarətdir?
Qasırğalar, quraqlıqlar, daşqınlar, qırılmalar və meşələrin qırılması?
Sənaye İnqilabının əvvəlindən orta temperaturun Selsi üzrə 1,50 dərəcədən yuxarı qalxmaması üçün ölkələrin tavan müəyyən etməli olması məsələsi də var.
Digər tərəfdən, cavabları hələ də bəlli olmayan və ya yekun qərara gəlinməyən bir neçə sual var.
Məsələn, əsrin ortalarına qədər hədəflənmiş sıfır emissiya dövründən sonra enerji səbətinin komponentləri nə olacaq?
Beynəlxalq Enerji Agentliyinin tərtib etdiyi yol planı, müvəqqəti olaraq istifadə olunmağa davam edəcək təbii qaz istisna olmaqla, qalıq yanacaqların rolunu marjinallaşdırmağa, hətta onlardan tamamilə imtina etməyə çalışırdı.
Diqqətçəkən məqam ondan ibarətdir ki, Səudiyyə Ərəbistanı başda olmaqla neft hasil edən ölkələr Səudiyyə Ərəbistanında planlaşdırılan və ya həyata keçirilən davamlı və təmiz enerji layihələrini açıqlayıb. “COP27” Onun konfransında mühüm rol oynadılar.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının iqlim dəyişikliyi konfranslarında müzakirələrin onilliklər çəkməsi təəccüblü deyil.
Çünki iqlim dəyişikliyi və enerji keçidi ilə bağlı müzakirələr onlarla ölkənin maraqlarının mərkəzindədir. Bu müzakirənin nə vaxt və necə bitəcəyi hələ məlum deyil.
Aydındır ki, dünya eyni vaxtda müzakirə edilən və öhdəsindən gəlməyə çalışan iki qlobal tarixi dəyişənlə üz-üzədir. Bu iki dəyişənin hər birinin gündəmində onlarla, hətta yüzlərlə müzakirəyə açıq məsələ olduğu da aydındır.
Bu iki məsələnin həlli üçün qəbul ediləcək yol planlarının sürətləndirilməsinin yeni qlobal böhranlara səbəb olacağı sübuta yetirilib.
Qalıq yanacaq istehlakını marjinallaşdırmaq cəhdinin bir hissəsi olaraq alınan sürətli qərarlar həyata keçirilməyə çalışıldığı üçün son vaxtlar baş verən budur.
Əslində, Rusiyanın Ukraynaya təcavüzündən əvvəl başlayan və daha sonra müharibənin şiddətləndiyi və 2022-ci ilə qədər davam edən yeni və çətin ölçülər götürən indiki yüksək enerji qiymətləri böhranı bu tələsik qərarların nəticəsidir.
Son 3 ildə bir-birinin ardınca gələn “Kovid-19” epidemiyası iqlim və enerji məsələləri ilə məşğul olarkən yaxşı və diqqətli hazırlığın zəruriliyi, ağrılı təcrübələr haqqında istisnasız olaraq hər kəs üçün mühüm dərs oldu. Ukrayna müharibəsi, yanacaq qiymətlərinin yüksək və sürətli artımı.
Bu gün dünya bir yol ayrıcındadır ki, onu yüngül qəbul edilə bilməyən mühüm dəyişikliklərlə qarşı-qarşıya qoyur və “COP27” Əgər qərar hər hansı bir məna kəsb edirsə, odur ki, qərarlar qəbul edilərkən sənayeləşmiş və ya inkişaf etməkdə olan ölkələrin müxtəlif tərəflərinin fikir və maraqları nəzərə alınmalıdır.
*Bu məqalədə yer alan fikirlər müəllifə məxsusdur və Independent Turkish-in redaksiya siyasətini əks etdirməyə bilər.
Asasmedia tərəfindən türkcə müstəqil
Tərcümə“24 SAAT”
