TÜRKİYƏ dəki zəlzələ fəlakətinin gücündən çox dağıdıcılığı müzakirə mövzusu olub. Çünki oxşar maqnitudalı bəzi zəlzələlər belə böyük əraziyə və əhaliyə təsir etməyib. ABŞ Geoloji Xidməti (USGS) Türkiyənin 10 şəhərində böyük dağıntılara səbəb olan, təxminən 15 milyon insanın təsirinə məruz qalan və 8 ölkədə hiss edilən zəlzələnin niyə bu qədər dağıdıcı olduğunu araşdırıb.

Saytların yığılması

ENERJİ ÖLÇÜSÜ MƏHV EDİR

Amerikanın “Washington Post” qəzetinin yazdığına görə, zəlzələ zamanı seysmik aktivlik və ayrılan enerji zəlzələlərin dağıdıcılığında infrastruktur problemləri qədər təsirlidir. Qəzet yazıb ki, zəlzələlərin miqyası haqqında elm adamlarına zəlzələlərin miqyası barədə fikir verir, lakin bu təbii hadisələrin yaratdığı enerji onları ölümcül edir. Zəlzələlərin intensivliyi loqarifmik olaraq ölçülür və hər dərəcə arasında 10 vahid fərq var. Məsələn, 7,0 bal gücündə zəlzələ 6,0 bal gücündə zəlzələdən 10 dəfə, 5,0 bal gücündə isə 100 dəfə güclü hesab olunur. Lakin zəlzələ zamanı ayrılan enerjilər hər addımda 32 dəfə güclənir. “4.0 və 4.1 bal gücündə zəlzələ ilə 7.7 və 7.8 bal gücündə zəlzələlər arasında ayrılan enerji eyni deyil” dedi USGS-nin geofiziki Dara Qoldberq.

class=”medianet-inline-adv”>

İlin 26 faizi

Digər tərəfdən, Kahramanmaraş mərkəzli zəlzələ fəlakəti, son 365 gündə dünyada baş verən zəlzələlər nəticəsində buraxılan ümumi enerjinin yüzdə 26-sına bərabərdir. Başqa sözlə, təkcə Türkiyədə baş verən zəlzələlər bir ildə buraxılan yeraltı enerjinin dörddə birinin bir gündə buraxılmasına şərait yaratdı. Bu, zəlzələni kifayət qədər dağıdıcı etdi. Bu arada, Türkiyədə baş verən iki zəlzələnin buraxdığı enerji, son 3 ayda dünyada qeydə alınan bütün zəlzələlərdə ayrılan enerjinin cəmindən də çox olaraq hesablanıb.

15 DƏFƏ HAITI zəlzələsi 5000 BOİNQ UÇA BİLƏR

– Zəlzələ zamanı ayrılan enerji alimlər tərəfindən “joul” (joul) ilə hesablanır. Beynəlxalq Vahidlər Sistemində enerji iş və ya istilik miqdarından əldə edilən ölçü vahidi kimi müəyyən edilir. Zəlzələnin intensivliyindən başqa, ayrılan enerjini (iş-istiliyi) ölçmək üçün də istifadə olunur.

– USGS-nin ölçmələrinə görə, Kahramanmaraşda 7,8 bal gücündə zəlzələ 30 petajul olaraq ölçüldü. 2010-cu ildə 300.000 insanın ölümünə səbəb olan 7.0 bal gücündə Haiti zəlzələsi nəticəsində buraxılan enerji cəmi 2.1 petajul olaraq ölçüldü.

– Yəni Türkiyədəki 7,8 bal gücündə zəlzələ sərbəst buraxılan enerji baxımından Haitidəki zəlzələnin təxminən 15 qatına uyğun gəlir.

– 30 petajoule bir il ərzində 774 min evin enerji ehtiyacını ödəmək üçün kifayət qədər güclüdür.

– 5 mindən çox Boeing 747-100B tipli təyyarənin çənləri bu enerji ilə tam doldurula bilir.

class=”medianet-inline-adv”>

‘ZƏLZƏLƏNƏ İKİNCİ DƏFƏ SİNDİ OLSUN’

ABŞ-da türk geofiziki Volkan Sevilgen və Stenford Universitetinin geofiziki professoru Ross Stein tərəfindən təsis edilən San-Fransiskoda fəaliyyət göstərən fəlakət modelləşdirmə şirkəti Temblor, fevralın 6-da ABŞ-da baş verən ölçmələrə görə 7,8 və 7,5 ballıq zəlzələlərdən sonra yeni zəlzələlərin olduğunu bildirdi. və artmış zəlzələlər baş verə bilər.Gərginliyin artması ilə xəritələşdirilmiş qırılmalar. Stress hesablamaları göstərdi ki, Sürgü və Çardak qırılmalarında baş verən 7,5 bal gücündə zəlzələ Şərqi Anadolu qırağında 110 km cənubda baş verən 7,8 bal gücündə zəlzələdən qaynaqlanmış ola bilər. Yaponiyanın Tohoku Universitetindən Shinji Toda tərəfindən yazılan hesabatda qeyd olunub ki, yeni zəlzələlər və artçı zəlzələlərin baş verə biləcəyi qırılmaların xəritəsini tərtib edərkən, artçı təkanların sayı azalacaq və gərginlikli bölgələrdə qrup halında qalacaq, lakin onların ölçüləri azalmaya bilər. (Razi CANİKLİGİL / NEW YORK)