class=”mediyanet-inline-adv”>

“İnsan inkişafının qara qutusu” olaraq xarakterizə edilən bu kəşf sayəsində orqan nəqlini gözləyən xəstələr üçün uyğun toxumaların hazırlanması və in vitro mayalanmadan sonra eyni əkizlərin sayını azaltmaq mümkün olacaq.

Hollandiyanın Maastrixt Universitetinin Tibb Fakültəsinin mütəxəssisləri tərəfindən aparılan araşdırma beynəlxalq miqyasda nüfuzlu elmi araşdırmalar aparan Advanced Materials jurnalında dərc olunub.

Saytların yığılması

“Bioengineered İnsan Embrion Modellərində Monoxorion Twinning” başlıqlı araşdırma, əvvəllər məlum olmayan eyni əkizlərin necə meydana gəldiyini ilk dəfə ortaya qoydu.

Alimlərin fikrincə, ən sadə dillə desək, rüşeym çox erkən mərhələdə sürətli böyümə nümayiş etdirərsə, eyni əkizlər əmələ gələ bilər. Sonra embrion iki yerə bölünür. Maastrixt Universitetinin mütəxəssisləri ana bətnindən kənarda ilk dəfə olaraq kök hüceyrələrdən sintetik insan əkiz embrionu hazırlayıblar.

class=”mediyanet-inline-adv”>

Aparıcı tədqiqatçılar Clemens van Blitterswijk və Erik Vrijə görə, ana bətnində görünməz şəkildə baş verən bu hadisə, araşdırma çərçivəsində ana bətnindən kənarda da görünə bilər.

Sürətlənmiş böyümə, daha sonra plasentaya çevriləcək “blastosist” adlanan kiçik bir balon növündə baş verir. Bu kiçik balon çox sürətlə böyüyərsə, sonradan embriona çevriləcək hüceyrə yığını iki yerə bölünür.

Tədqiqatçıların fikrincə, müstəsna hallarda oxşar eyni üçlük və ya dördlün meydana çıxması da mümkündür. Maastrixt Universitetinin mütəxəssisləri 2018-ci ildə siçanların kök hüceyrələrindən yetişdirilən ilk sintetik embrionu yaradıblar.

Keçən il israilli tədqiqatçılar eyni şeyi insanın kök hüceyrələri ilə də edə biliblər. Bu araşdırmalardan sonra Maastrixt mütəxəssisləri milyonlarla hüceyrəni eyni anda tədqiq etməyə və onları müxtəlif şəraitlərə məruz qoymağa imkan verən “yüksək məhsuldarlıqlı skrininq” sayəsində eyni əkizlərdən ibarət sintetik embrion hazırladılar.

class=”mediyanet-inline-adv”>

Tədqiqatçıların fikrincə, bu araşdırmanın ən mühüm nəticələrindən biri, aşağı düşmə və məhsuldarlıq haqqında daha çox məlumat verəcəyidir.

Araşdırmalara görə, əkiz hamiləliklərdə mayalanmış yumurta uşaqlığın daxili təbəqəsinə yapışmağa çalışdıqda (erkən implantasiya) çox vaxt arzuolunmaz hallar baş verir.

Hollandiyalı tədqiqatçıların ixtirası sayəsində əkiz hamiləliklərdə problemlərin qarşısını almaq və ya müalicə etmək olar. Araşdırmanın transplantasiya üçün orqanı olmayan xəstələrə də ümid verəcəyi bildirilir.

Tədqiqat toxumaların inkişafına da diqqət yetirir. Mütəxəssislərin fikrincə, sintetik embrionlarda orqan əmələ gəlməsinin başlanğıcını izləmək olar. Bu proses daha yaxşı idarə oluna bilsə, bir çox xəstə üçün lazım olan ürək qapaqları kimi toxumalar böyüdülə bilər.

class=”mediyanet-inline-adv”>

Amsterdam Universitetinin Tibb Fakültəsindən embrioloq Sebastiaan Mastenbroekin sözlərinə görə, bu yeni kəşf sayəsində in vitro gübrələmədən sonra eyni əkizlərin arzuolunandan daha tez-tez baş verməsi də azaldıla bilər. Tədqiqatda iştirak etməyən Sebastiaan Mastenbroek, Maastrixtdəki mütəxəssislərin işini təsirli kimi qiymətləndirdi.

Mastenbroek Hollandiya ictimai yayımı NOS-a “Bu, həqiqətən, son illərdə reproduktiv elmdə bir yenilikdir” dedi. “Biz insan inkişafının ilk günləri və həftələri haqqında demək olar ki, heç nə bilmirdik, indi bu qara qutunu açırıq” dedi.

Aparıcı tədqiqatçı van Blitterswijk də qeyd edir ki, sintetik embrionun eyni əkizlərə necə çevrildiyi indi başa düşülsə də, təbii mayalanmada həmişə belə olmaya bilər.

class=”mediyanet-inline-adv”>

Van Blitterswijk deyir: “Ancaq sübutlar dolayı yolla təqdim olunur. Bizim gördüyümüz tamamilə məntiqli, sadə izahatdır”.

Maastrixt Universitetində araşdırma Clemens van Blitterswijk, Erik Vrij, Aslı Ak, Dorian Luijkx, Ge Guo və Stefan Giselbrechtdən ibarət qrup tərəfindən aparılıb.