2024-cü ildə Azərbaycanda həbsdə olan jurnalistlər 2024-cü ildə Azərbaycanda həbsdə olan jurnalistlər
Dünyadan səslər

Fəth-Əlcəzair münasibətlərinin tarixi gedişatı

2022-12-08 14:15:00

Ahmet Faruk Asa The Independent Turkish üçün yazıb

Fələstinli qruplar arasında 90-cı illərin sonlarından barışıq danışıqları aparılır.

Bu görüşlər hadisələrin inkişafından və konyukturadan asılı olaraq müxtəlif ölkələrin himayəsi altında keçirilir.

Misir, Səudiyyə Ərəbistanı, Qətər, Əlcəzair bu ölkələrdən yalnız bəziləridir.

Danışıqlara ev sahibliyi etmək görüşün keçirildiyi ölkələr və qruplar arasında dialoqu gücləndirir.

O, həmçinin ev sahibi ölkələrə Fələstin məsələsində strateji rollar verir.

Qarşılıqlı praqmatik çərçivələrdə aparılan barışıq danışıqları bu sərgüzəşt arxasına keçərək bu günə qədər gəlib çatmışdır.

Barışıq danışıqlarının son dayanacağı Əlcəzair olub. Əlcəzair prezidenti Əbdülməcid Tebbunun liderliyində başda Həmas və Fəth olmaqla 14 qrup Konqres Sarayında təşkil edilən mərasimlə “Əlcəzair Bəyannaməsi”ni imzalayıb.

Mərasimdə Tebbun Yasir Ərəfatın 34 il əvvəl bu torpaqda oxuduğu “Fələstinin Müstəqillik Bəyannaməsi”ni vurğuladı.

Son barışıq görüşünün qruplar arasında mövcud problemi həll edib-etməyəcəyi və ya oxşarlarının təkrarlanacağı bilinmir; Bununla belə, Tebbunun vurğulanması bizə Əlcəzairin Fələstin məsələsində tarixi rolunu xatırladan əlamətdar bir məqamı geri qaytardı.

Əlcəzair və Fələstin qrupları arasında dialoq Əlcəzairin tam müstəqillik əldə etdiyi 1960-cı illərdən bəri fasiləsiz olaraq davam edir.

İsraillə ərəb dövlətləri arasında mübarizəni öz təşəbbüsləri ilə davam etdirmək istəyən fələstinlilərin cəhdləri zaman keçdikcə aralarındakı əlaqələri gücləndirdi.

Son zamanlar Əlcəzairin müstəqilliyi ilə mübarizə səhnəsinə çıxan “Fəth” hərəkatı 2000-ci illərə qədər Fələstin və Əlcəzair dialoqlarının əsas aktyoru oldu. Bu kontekstdə, Fəth və Əlcəzair arasındakı əlaqələrin tarixi gedişatına yaxından baxmaq Əlcəzairin barışıq danışıqlarına ev sahibliyi etməsini və Fələstindəki tarixi rolunu başa düşməyə işıq salacaq.

Fəth Əlcəzairin paytaxtında ilk ofisini açıb

Əlcəzair 1962-ci ildə müstəqilliyini elan etdi. Yasir Ərəfat da digər dövlət başçıları kimi rəsmi olaraq orada idi.

Tezliklə Əlcəzairin paytaxtında Fəth təşkilatının ilk ofisi açıldı. O dövrdə Fəth o qədər də tanınmadığından bu idarə “Fələstin Bürosu” adlanırdı.

Bu idarənin ilk nümayəndəsi Yasir Ərəfatın böyük qardaşı Camal (Əbu Rauf) olmuşdur. Daha sonra təhlükəsizlik baxımından bu vəzifəni Əbu Cihad öz üzərinə götürdü.

1963-cü ildən müdafiə naziri olan Huari Bumedien bu prosesdə vasitəçi olub. Bu vasitəçilik Ərəfatın Bumedien əsgərlərinə təlim keçməsi ilə nəticələndi. Güclü əlaqələr nəticəsində Əlcəzair Suriya üzərindən Fələstin qruplarına dəstəyini davam etdirdi.

Əlcəzairdə fiziki mövcudluq da Fəthin diplomatik şəbəkəsini genişləndirməsinə səbəb oldu. Bu münasibətlə Əbu Cihad Çe Gevara ilə görüşdü. Çinin dəvətindən dərhal sonra Pekinə köçən Yasir Ərəfat və dostları Çin hökuməti ilə münasibətlərini yaxşılaşdırıb və İsrailə qarşı mübarizəni dəyərləndiriblər. SSRİ ilə münasibətlərin zəiflədiyi bir vaxtda FƏTH-in mövcudluğu Çin adından yeni “inqilabi blok” və “diplomatik sıçrayış” kimi dəyərləndirilirdi.

1964-cü ildə İsrailin İordan çayını dəyişdirmək cəhdləri Fəth komandasını Əlcəzairlə yenidən əlaqə saxlamağa sövq etdi. Çünki Ərəfat İsrailə qarşı mübarizəni sürətləndirmək istəyirdi.

6 günlük müharibələr həm Fəthin Fələstin mübarizəsini davam etdirmək strategiyalarına, həm də kadrlarının ərəb dövlətləri ilə əlaqələrinə təsir etdi. İndi öz təşəbbüsləri ilə mübarizə aparmaq istəyən əl-Fəth kadrları bu çərçivədə diplomatik təşəbbüslərini davam etdirdilər.

6 günlük müharibələrdən dərhal sonra başlayan ərəb konfransları dövlətləri bu müharibədəki itkiləri necə aradan qaldıracaqları mövzusunda bir araya gətirən təşəbbüs idi; lakin bu konfranslarda həll yolu kimi irəli sürülən planların fələstinlilərin əleyhinə olacağını düşünən Əlcəzair zaman-zaman bu konfransları boykot etdi.

Davam edən ərəb zirvələrində Ərəfat və onun başında olduğu Fələstin Təşkilatları öz təsirlərini hiss etməyə və arxalarında ərəb dövlətlərinin dəstəyini almağa başladılar.

PLO Ərəb Liqasına bağlı olaraq sammitlərdə iştirak etsə də, indi səsvermə imtiyazı əldə etdi. Bu zirvələrin 5-cisi olan Rabatda Fədailərə dəstək yekdilliklə qəbul edildi. Məhz bu tarixlərdən sonra Fədailərin yerləşdirildiyi yerlərdən biri olan İordaniyada Kral Hüseynlə Fələstin Azadlıq Təşkilatı arasında münasibətlər gərginləşməyə başladı.

Tərcümə“24 SAAT”

Saytların yığılması Saytlarin yigilmasi

Bənzər məqalələr

Bir cavab yazın

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Back to top button