WINNIPEG, Manitoba, 30 yanvar (Reuters) – Ekstremal hava və insan fəaliyyəti dünyanın əkin sahələrini pisləşdirdikcə, elm adamları və tərtibatçılar kənd təsərrüfatı üçün torpağı saxlamaq üçün yeni və əsasən sübut olunmamış üsullara baxırlar.
Bir şirkət rütubəti tutmaq və meyvələrin böyüməsinə kömək etmək üçün Kaliforniya səhrasına maye gil vurur, digəri Malayziyada milçək sürfələrinin nəcisi ilə torpağı gücləndirir. Kanadalı alim Vicky Levesque, Nova Scotia istixanasında almaların daha yaxşı böyüməsinə kömək etmək üçün torpağa biokömür – bitkilərin yandırılmış qalıqları və ağac tullantıları əlavə edir.
Mövsümdənkənar vaxtlarda az əkin və məhsul əkmək kimi çoxdan formalaşmış torpaq mühafizə üsulları daha tez-tez baş verən quraqlıqlar, daşqınlar və temperaturun həddindən artıq olması üçün heç bir uyğun gəlmir. BMT-nin Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatına görə, torpaq eroziyası kirin qida istehsal etmək qabiliyyətini tükəndirir və 2050-ci ilə qədər qlobal məhsul istehsalının 10% itkisinə səbəb ola bilər.
Torpağın fiziki xassələrini yaxşılaşdıran yeni “torpaq düzəlişləri” həlləri ənənəvi üsulları tamamlaya bilər — əgər onlar sərfəli və effektivdirsə.
Biokömür, maye gil və milçək sürfələrinin zibilləri məhdud kommersiya istehsalındadır. Dekabr ayında ilk kommersiya satışını həyata keçirən Desert Control (DSRT.OL) maye gil şirkətinin baş icraçı direktoru Ole Kristian Sivertsen, torpağın deqradasiyası pisləşdiyi üçün bu cür həllərin inkişafı son illərdə sürətlənib.
Dünyanın ən böyük toxum şirkəti olan Bayer AG (BAYGn.DE), vençur kapitalı bölməsi olan Leaps by Bayer vasitəsilə torpağın bərpasının yeni yollarını axtaran şirkətlər arasındadır, Bayerin davamlılıq şöbəsinin rəhbəri Matthias Berninger bildirib.
Bayer və digər şirkətlər artıq torpağa mikroblar əlavə etmək kimi əkinlərə qida əlavə etmək üçün qeyri-kimyəvi yollar üzərində işləyirlər, lakin əkin sahələrinin bərpasına yönəlmiş məhsullar daha da irəliləyir. Maye gil və biokömür kimi bəziləri qida əlavə edir, eyni zamanda torpağın su saxlamaq qabiliyyətini yaxşılaşdırır və gübrədən daha az tətbiq tələb edir.
Berninger müsahibəsində “Biz, həqiqətən də, torpağa ənənəvi olaraq etməyəcəyimiz şəkildə diqqət yetirməyə başladıq” dedi.
Qaranlıq Yerlər
Biokömür torpaqları gücləndirmək üçün karbonla zəngin məhsul yaratmaq üçün süni vasitədir, Amazon tropik meşələrinin “Qaranlıq Yerlər” adlı müstəsna münbit yamaqlarından sonra modelləşdirilmişdir və zamanla yemək bişirmə, heyvanların parçalanması və peyin məhsulu kimi istehsal edilmişdir.
Biokömür torpaqda bitki saxlayan karbon tutmaq üçün “böyük bir fürsət” ola bilər, Levesque, biokömürün də su süngəri kimi fəaliyyət göstərdiyini söylədi.
Onun 2012-ci ildə başlayan tədqiqatı göstərdi ki, biokömürlə işlənmiş gilli torpaq kəskin şəkildə daha az azot oksidi buraxır, atmosferə fayda verir və yerdə daha çox karbon tutur ki, bu da bitkilərin böyüməsini artıra bilər.
Bəzi biokömür növləri bitkilərin böyüməsinə fayda verən bakteriyaların çoxalmasını stimullaşdıran biokömür sayəsində daha az gübrə tələb olunmaqla istixana pomidorlarının və şirin bibərin məhsuldarlığını müvafiq olaraq 32% və 54% artırdı.
Bununla belə, elm adamları biokarın dünyada müxtəlif növ torpaqları nə qədər effektiv şəkildə bərpa edə biləcəyini bilmədən əvvəl daha çox araşdırmaya ehtiyac var, dedi.
Norveçdə yerləşən Desert Control, torpağı gücləndirmək üçün maye gil hazırlamaq üçün 18 il və 25 milyon dollar xərcləyib. Keçən il o, öz məhsulunu ABŞ səhrasında su və qida maddələrini daha yaxşı saxlamaq üçün gilin qumla birləşdiyi əraziyə yeritdi.
Arizona Universitetinin Yuma İlçe Kooperativinin rəsmisi Robert Masson, beş illik sınaqdan əldə edilən ilkin məlumatlar, gil ilə işlənmiş qumda marin kahının ürəklərinin gilsiz eyni şəraitdə yetişdirilən romaine nisbətən orta hesabla 21-53% daha böyük olduğunu göstərdi. Uzatma, kim bitki yetişdirdi.
Noyabr ayında Desert Control Limoneira Company (LMNR.O) ilə 182.000 dollarlıq müqavilə imzaladı və bu müqavilə ilkin olaraq Kaliforniya və Arizona ştatlarının quraqlıqdan əziyyət çəkən sitrus fermalarından ikisində 4000 ağaca maye gil tətbiq edəcək. Nəticələrdən asılı olaraq, Limoneyra dördüncü rübdə tətbiqi genişləndirmək niyyətindədir.
Hər bir müraciət beş ilə qədər davam edir.
Sivertsen, “Örtük bitkilər və əkinçilik yaxşı təcrübələrdir, lakin onlar kifayət qədər uzaqdır” dedi.
Malayziyada Nutrition Technologies şirkəti frassdan – Qara Əsgər Milçək sürfələrinin tullantıları və dərisindən “torpaq kondisioner” istehsal edir. Kompostlanmış frass, şirkətin araşdırmasına görə, zamanla azalan bitki qidalandırıcı torpaq üzvi maddələrinin 12% artmasına səbəb oldu.
2015-ci ildə başlayan Nutrition Technologies, Malayziyada, əsasən, yarpaqlı göyərti, xiyar və meyvələrə tətbiq edən fermerlərə ayda orta hesabla 200 ton çiyələk satır, şirkətin baş texnologiya direktoru Martin Zorrilla bildirib.
Sentyabr ayında şirkət 20 milyon dollar topladı, ən son maliyyələşdirmə dövrü.
Malayziyanın əksər gübrə istehsalçıları indi fras satsalar da, həcmlər hələ də qlobal kənd təsərrüfatı şirkətlərinin diqqətini çəkmək üçün çox aşağıdır, Zorrilla dedi.
“Nəhayət, torpaq canlı bir sistemdir, təbii proseslərin torpağın qurulması üçün bu qədər uzun sürməsinin və onu itirməyin bu qədər asan olmasının bir səbəbi də budur” dedi.
Winnipeg-də Rod Nikel tərəfindən reportaj; Caroline Stauffer və Chris Sanders tərəfindən redaktə
Standartlarımız: Thomson Reuters Trust Principles.
Çubuq Nikel
2023-01-31 02:10:42
Mənbə – reuters
Tərcümə“24 SAAT”
