Bizim tərcüməİqtisadiyyat

Moskvanın Avropa ilə onilliklər boyu davam edən qaz əlaqələri bərbad vəziyyətdədir

2024-cü ildə Azərbaycanda həbsdə olan jurnalistlər 2024-cü ildə Azərbaycanda həbsdə olan jurnalistlər

NOVY URENQOY, Rusiya, 14 fevral (Reuters) – Kreml üçün əsas gəlir mənbəyi kimi onilliklər ərzində diqqətlə hazırlanmış Moskvanın Avropa ilə qaz ticarəti çətin ki, hərbi münaqişənin dağıntılarından sağalsın.

Prezident Vladimir Putinin Ukraynada “xüsusi hərbi əməliyyatı” demək olar ki, bir il əvvəl başladıqdan sonra Qərbin sanksiyaları və Rusiyanın Avropaya tədarükünü kəsmək qərarı birləşməsi ölkənin enerji ixracını kəskin şəkildə azaldıb.

Qiymət məhdudiyyətləri də daxil olmaqla son sanksiyalar neft ticarətini daha da poza bilər, lakin xam və emal olunmuş məhsullar üçün yeni bazarlar tapmaq qazdan daha asandır.

Saytların yığılması Saytlarin yigilmasi

Rusiyanın Avropa ilə qaz ticarəti Sibirdən başlayaraq Almaniyaya və onun hüdudlarından kənara uzanan minlərlə mil uzunluğunda borulara əsaslanır. Keçən ilə qədər onlar Qərb alıcılarını uzunmüddətli təchizat münasibətlərinə bağladılar.

1993-1996-cı illərdə Rusiyanın yanacaq və energetika naziri olmuş Yuri Şafranik Reuters agentliyinə deyib: “Əlbəttə, Avropa bazarının itirilməsi Rusiya üçün qaz aspektində çox ciddi sınaqdır”.

Qazprom-da (GAZP.MM) keçmiş baş menecer daha birbaşa idi.

Son YeniləmələrŞəbəkə və İnfrastrukturkateqoriyaNeft qiymətləri ABŞ-ın xam neft ehtiyatının buraxılması ilə azalır, Image Exploration & Productioncategory ilə məqaləGoldman deyir ki, Rusiya nefti qeyd olunan qiymətlərdən xeyli baha satılıb, şəkilli məqalə

Daha 2 hekayəyə baxın

“Onilliklər ərzində ixracat sistemini quran yüzlərlə insanın işi indi tualetə tökülüb” dedi keçmiş menecer, repressiyalardan qorxduğu üçün adının açıqlanmasını istəməyən Reuters agentliyinə.

Hazırkı işçilər isə bunun həmişəki kimi iş olduğunu deyirlər.

“Bizim üçün heç nə dəyişmədi. Keçən il maaşımızı iki dəfə artırdıq”, – “Qazprom”un mətbuata danışmaq səlahiyyəti olmayan rəsmisi Novı Urenqoyda Reuters agentliyinə bildirib. Arktika şəhəri ən böyük qaz yataqlarına xidmət etmək üçün tikildiyi üçün tez-tez Rusiyanın “qaz paytaxtı” adlandırılır.

‘DÖVLƏT İÇİNDE DÖVLƏT’

Orada ofisləri olan dövlət qaz ixracı nəhəngi “Qazprom” Sovet İttifaqının ölümcül günlərində 1989-cu ildə Viktor Çernomırdinin rəhbərlik etdiyi Qaz Sənayesi Nazirliyinin nəzdində yaradılmışdır.

“Çernomırdin heç vaxt heç kimin “Qazprom”a burnunu soxmağa icazə verməyib. Bu, dövlət daxilində bir dövlət idi və müəyyən dərəcədə belə olaraq qalır”, – Şafranik deyib.

Keçən il fevralın 24-də hərbi əməliyyatlar başlayandan bəri daha az məlumat əldə edilib.

Bir çox Rusiya şirkətləri kimi, Qazprom da maliyyə nəticələrinin təfərrüatlarını açıqlamağı dayandırıb.

Reuters-in ixrac haqları və ixrac həcmi məlumatlarına əsaslanan təxminlərinə görə, Qazprom-un xaricə satışdan əldə etdiyi gəlir ötən ilin eyni dövründəki 6,3 milyard dollardan yanvarda təxminən 3,4 milyard dollar azalıb.

Rəqəmlər, ixrac proqnozları və orta qaz qiymətləri ilə birlikdə, Qazprom-un ixrac gəlirlərinin bu il demək olar ki, iki dəfə azalacağını və Rusiyanın yanvarda açıqladığı 25 milyard dollarlıq büdcə kəsirini artıracağını göstərir.

Artıq şirkətin keçən il təbii qaz ixracı demək olar ki, iki dəfə azalaraq postsovet məkanında ən aşağı səviyyəyə çatıb və bu il də azalma tendensiyası davam edib.

Avropa Komissiyasının sədri Ursula fon der Leyen Rusiyanın Ukraynada münaqişə başlayandan sonra səkkiz ay ərzində Aİ-yə qaz tədarükünün 80%-ni kəsdiyini təxmin edib.

Nəticədə, Rusiya 2021-ci ildə təxminən 40% olduğu halda, ötən ilin sonuna qədər Qərbi Avropanın qaz ehtiyacının yalnız 7,5%-ni təmin edib.

Münaqişədən əvvəl Rusiya Avropaya nə az, nə də çox satacağına əmin idi.

“Qazprom”un ixracat bölməsinin rəhbəri Yelena Burmistrova 2019-cu ildə Vyanada keçirilən sənaye tədbirində şirkətin 2018-ci ildə əldə etdiyi 200 milyard kubmetrdən (bcm) çox Sovet İttifaqından kənara rekord həddə çatdırmasının “yeni reallıq” olduğunu bildirib.

Keçən il cəmi 100 milyard kubmetrdən bir qədər çox idi.

Ötən il Baltik dənizində Rusiyadan Almaniyaya gedən “Şimal axını” boru kəmərlərində müəmmalı partlayışlardan sonra Rusiyanın nəqliyyat imkanları zəiflədi. Rusiya və Qərb partlayışlara görə bir-birini günahlandırıb.

Pulitzer mükafatlı ABŞ müxbiri Seymur Herş bloqunda ABŞ-ın məsuliyyət daşıdığını, Birləşmiş Ştatların isə “tamamilə yalan” olduğunu söylədi.

Vaşinqton uzun müddətdir ki, Almaniyanın keçən ilə qədər Berlinin münasibətləri yaxşılaşdırmaq üçün bir vasitə hesab etdiyi Rusiya enerjisinə arxalanma siyasətini tənqid edir.

20-Cİ ƏSRİN MÜQAVİLƏSİ

Öz növbəsində, Putin ötən ildən xeyli əvvəl Rusiyanın qaz bazarlarını şaxələndirməyə çalışırdı, lakin bu siyasət sürət qazandı.

Oktyabr ayında o, Baltik dənizindən və Şimal-Qərbi Avropadan Rusiya qazı axınının istiqamətləndirilməsi üçün Türkiyədə qaz qovşağının yaradılması ideyasını irəli sürdü.

Rusiya həmçinin dünyanın ən böyük enerji istehlakçısı və xam neft, mayeləşdirilmiş təbii qaz (LNG) və kömürün ən çox alıcısı olan Çinə boru kəməri qazı satışını artırmağa çalışır.

Təchizatlar 2019-cu ilin sonunda Sibirin Gücü Boru Kəməri ilə başladı və Rusiya 2025-ci ildən illik ixracı 38 milyard kubmetrə çatdırmağı hədəfləyir.

Moskva həmçinin Sakit okeandakı Saxalin adasından hələ tikilməmiş boru kəmərindən ildə daha 10 milyard kubmetr qaz almaq üçün Pekinlə müqavilə imzalayıb, Rusiya isə Qərbi Sibirdən “Sibirin Gücü 2” planlarını hazırlayır. Çinə ildə əlavə 50 mlrd.

Bu münasibətlərin Avropaya qaz tədarükünün onillikləri qədər gəlirli olub-olmaması hələ də aydındır.

“Qazprom”un ən mühüm aktivləri Qərbi Sibirdə və 2025-ci ildə 50 illik yubileyini qeyd edən 100 000 nəfərlik Novı Urenqoy şəhərinin utilitar, çoxmərtəbəli bloklarda mövsümi işçiləri yerləşdirdiyi daha geniş Arktika Yamal bölgəsində yerləşir.

Moskvadan təxminən 3500 kilometr (2175 mil) şimal-şərqdə, tundra bölgəsindəki tarlalardan biri də Urenqoydur.

1966-cı ildə dünyanın ən böyük yataqlarından biri olan yatağın kəşfindən sonra Sovet Siyasi Bürosu Qərbi Almaniya ilə qazın borulara dəyişdirilməsi ilə bağlı danışıqlara başladı, çünki o zaman Rusiyada hasilat texnologiyası yox idi.

“Əsrin müqaviləsi” adlandırılan nəticədə razılaşma 1970-ci ildə SSRİ-nin o vaxtkı xarici işlər naziri, Qərbdə güzəştsiz yanaşmasına görə “cənab Nyet” ləqəbli Andrey Qromıkonun qazın borular üzrə müqaviləsinə “da” deməsindən sonra yekunlaşdı. Bu, Moskva üçün ağır texnikanın, eləcə də Avropa üçün qazın tədarükünü əhatə edirdi.

20 illik tədarük müqaviləsi qazın hazırkı qiymətləri ilə təxminən 30 milyard dollar dəyərindədir.

Bu o demək idi ki, onilliklər ərzində Avropa və xüsusən də Almaniya nisbətən ucuz, uzunmüddətli müqavilələrdən bəhrələnir və ev təsərrüfatlarını qızdırmaq və neft-kimya sənayesi üçün xammal kimi Rusiya təbii qazına və ya metanına arxalanırdı.

QARŞIDA KOMPLEKS DANIŞAQLAR GÖRÜR

Sənaye analitiklərinin fikrincə, Çinlə yeni qaz satışı üzrə danışıqların mürəkkəb olacağı gözlənilir, ən azı ona görə ki, Çinin 2030-cu ildən sonra əlavə qaza ehtiyacı olmayacaq.

Dünya iqlim dəyişikliyinin təsirini, eləcə də Türkmənistan da daxil olmaqla Çinə rəqib boru kəməri qaz tədarükünü məhdudlaşdırmağa çalışdığı üçün Rusiya bərpa olunan enerji mənbələri ilə də keçmişdə olduğundan daha çox rəqabət aparır.

Dünyanın istənilən yerinə göndərilə bilən LNG boru kəməri qazına ehtiyacı daha da azaldıb.

Qazprom və Çin razılaşdırılmış qazın qiymətini gizli saxlayıblar. Moskvada yerləşən BCS broker şirkətinin analitiki Ron Smith 2022-ci il üçün qiymətin 1000 kubmetr üçün orta hesabla 270 dollar olacağını gözləyirdi ki, bu da Avropadakı qiymətlərdən xeyli aşağıdır.

Bu, həmçinin Rusiyanın İqtisadiyyat Nazirliyinin bu il gözlədiyi 1000 kubmetr üçün Qazprom-un ixrac qiymətindən 700 dollar aşağıdır.

Keçən il açıq şəkildə neft və qaza bölünməyən Rusiyanın enerji maliyyəsi qıtlıq qorxusunun bazar təsiri ilə dəstəkləndi.

Avropada qaz qiymətləri rekord həddə çatdı və beynəlxalq neft qiymətləri xüsusi hərbi əməliyyatın başlamasından qısa müddət sonra bütün zamanların ən yüksək səviyyəsinə yaxınlaşdı.

O vaxtdan bəri qaz və neftin qiymətləri azaldı və Qərbin dekabrda və bu ilin əvvəlində tətbiq etdiyi qiymət hədləri Rusiyanın gəlirlərini daha da azaltmağa hesablanıb.

Bu arada Kreml “Qazprom”un qarşısına 2021-ci ildən 2025-ci ilə qədər Rusiyada 538 min ev və mənzili qazla təmin etmək üçün 24 min kilometr yeni boru kəməri çəkməyi böyük vəzifə qoyub.

Yerli qazın qiymətləri hökumət tərəfindən tənzimlənir və Rusiya ev təsərrüfatları üçün həssas məsələ olan qaz bazarının liberallaşdırılması ilə bağlı müzakirələr aparılıb.

Temperaturun demək olar ki, mənfi 50 Selsiyə (mənfi 58 Fahrenheit) qədər düşdüyü Novı Urenqoya qayıdarkən, Qazprom və Almaniyanın Wintershall Dea (WINT.UL) birgə müəssisəsi olan Achimgaz-ın da ofisləri və Avstriya enerji şirkəti OMV bayrağı var. (OMVV.VI) inzibati binanın kənarında qapaqlar.

OMV-nin sözçüsü onun orada olması ilə bağlı suala cavab olaraq bildirib ki, binada yalnız şirkətin payı olan Yujno-Russkoye yatağının operatorunun ofisləri yerləşir.

Mart ayında OMV Qazprom qaz yatağı layihəsində pay almaq planlarından imtina etdi, BASF-nin (BASFn.DE) 73%-dən bir qədər az paya sahib olduğu Wintershall Dea keçən ay Rusiyadan çəkildiyini bildirdi.

Adının çəkilməsini istəməyən “Qazprom” rəsmisi bildirib ki, şirkət bundan peşman olacaq.

“Biz sadəcə olaraq, Avropaya ixrac etmək əvəzinə öz ev təsərrüfatlarımız üçün daha çox qazdan istifadə etməli olacağıq. Çinin də qaza ehtiyacı var”, – deyə rəsmi bildirib.

Vladimir Soldatkinin reportajı; Vyanada Alexandra Schwarz-Goerlich tərəfindən əlavə hesabat; Barbara Lewis tərəfindən redaktə

Standartlarımız: Thomson Reuters Trust Principles.

2023-02-14 09:12:41
Mənbə – reuters

Tərcümə“24 SAAT”

Saytların yığılması Saytlarin yigilmasi

Bənzər məqalələr

Bir cavab yazın

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Back to top button