2024-cü ildə Azərbaycanda həbsdə olan jurnalistlər 2024-cü ildə Azərbaycanda həbsdə olan jurnalistlər
Dünyadan səslər

“Pulsuz pul” dövrü bitdi?

2023-01-03 10:00:10

Son 10 ildə bütün dünyada faiz dərəcələri qlobal iqtisadiyyatın böyüməsinə öz töhfəsini verib. O zaman dünya indiki kimi faizlərin yenidən artacağını düşünmürdü. Ancaq keçən ilki hadisələr çox şeyi dəyişdi.

Geridə qoyduğumuz ilin əvvəlindəki qayğılar sonundakı qayğılardan fərqli idi. İlin əvvəlində pandemiyadan sonra iqtisadiyyatın necə bərpa olunacağı və yeni növ koronavirus (Kovid-19) variantlarının iqtisadiyyata təsirinin həcmi ilə bağlı narahatlıqlar var idi.

Məsələnin üstündən xeyli vaxt keçsə də, bu narahatlıqların üstündən cəmi bir il keçib. Çoxlarının unutduğu Omicron variantı ötən ilin əvvəlində müzakirə olunsa da, ilin bir çox hadisəsini unutdurdu.

Bu hadisələrə Avropada müharibə, enerji qiymətlərinin artması, 40 il ərzində görünməmiş inflyasiya, gələcək iqtisadi tənəzzül qorxusu və qlobal təchizat zəncirlərinasazlığı var.

qlobal iqtisadiyyatİqtisadiyyata mənfi təsir göstərən digər sarsıntıları demirəm. dünyanın “sıfır faiz” ilə ‘pulsuz pul’ Mərkəzi banklar əsas məqsədi inflyasiya ilə mübarizə olan sərt və sürətləndirilmiş pul siyasətinə çağırıblar.

‘pulsuz pul’, Kreditləri o qədər ucuzlaşdıran aşağı faiz dərəcələrinə istinad edən bir termindir ki, onlar demək olar ki, pulsuzdur.

Son 10 ildə bütün dünyada faiz dərəcələri qlobal iqtisadiyyatın böyüməsinə öz töhfəsini verib. O zaman dünya indiki kimi faizlərin yenidən artacağını düşünmürdü.

Əslində, bəzi maliyyə qurumları bunun gətirdiyi xalis iqtisadi fayda səbəbindən faiz dərəcəsinin ‘sıfır’a yaxın qalacağına dair gözləntilərini hesabatlarına daxil ediblər.

Ancaq keçən ilki hadisələr çox şeyi dəyişdi. ABŞ Federal Ehtiyat Sistemi faiz dərəcələrini 1980-ci illərdən bəri görünməmiş bir sürətlə artırmalı oldu və onu 4 faizdən yuxarı qaldırdı.

Beləliklə, faiz dərəcəsi 2007-ci ilin sonunda maliyyə böhranından bəri ən yüksək həddə çatıb. Bir neçə mərkəzi bank eyni addımı atdı.

İngiltərə Bankı faiz dərəcələrini 3%-dən yuxarı qaldırıb. Beləliklə, 2008-ci ilin sonundan ən yüksək faiz dərəcəsi qeydə alınıb.

Bu arada Avropa Mərkəzi Bankı faiz dərəcəsini 2,5 faizə qaldırmaq qərarına gəlib.

MaraqKriptovalyutanın yüksəlişi daşınmaz əmlakdan tutmuş səhmlərə və hətta kriptovalyutalara qədər bir çox sahəyə təsir etdi. Əsasən borc üzərində qurulduğundan daşınmaz əmlak bundan təsirlənib.

Risk səviyyəsinin aşağı olması digər investisiyalarla müqayisədə daşınmaz əmlak sahəsinə marağın aşağı olmasını təmin etmişdir. Bu səbəbdən daşınmaz əmlaka qoyulan investisiyalar həmişə borc üzərində qurulub.

Lakin faiz dərəcələrinin artması ilə bu sektorun böyüməsi real təhlükə altında idi. Təsirə məruz qalan yalnız təhlükəsiz investisiyalar deyil.

Əslində araşdırmalar göstərir ki, faiz dərəcələri yüksəldikdə yüksək riskli investisiyalarda ciddi azalma müşahidə olunur.

Bunun ən bariz nümunəsi kriptovalyuta dəyəri ilə üzləşən vəziyyət ola bilər. Kriptovalyuta keçən ilin sonunda 65 000 dolları keçdikdən sonra indi təxminən 16 000 dollara düşüb.

Keçən il faiz dərəcələrinin artması ilə birlikdə səhm bazarları qeyri-sabit idi və səhm qiymətləri pik nöqtəsindən kəskin şəkildə aşağı düşdü.

Bunun ABŞ-da yerləşən texnologiya şirkətlərinin qiymətlərindən daha bariz nümunəsi ola bilməz.

Burada təəccüblü olan odur ki, şirkətlər maliyyə böhranından dərs aldıqlarını və iqtisadi dalğalanmalardan qorunmaq üçün maliyyə ehtiyatları yaratdıqlarını dəfələrlə açıq şəkildə bəyan ediblər.

Bundan əlavə, hökumətlər bu böhranın bir daha təkrarlanmaması üçün şirkətlərin iqtisadi təzyiqlərə tab gətirmək gücünü sınayacaq qaydalar tətbiq ediblər.

Bununla belə, maliyyə böhranı dövrü ilə müqayisədə borclar kəskin şəkildə artıb. 2007-ci ilin sonunda qlobal borc (hökumətlərin, şirkətlərin və fiziki şəxslərin borcu da daxil olmaqla) qlobal Ümumi Daxili Məhsulun (ÜDM) 195 faizini təşkil edirdi ki, bu da o zaman çox böyük rəqəm idi.

Lakin 2020-ci ilin sonuna qədər bu, 256 faizə yüksəldi. Buradan aydın olur ki, dünya maliyyə böhranından kifayət qədər dərs almayıb!

Faiz dərəcələrinin yüksəldilməsinin gətirə biləcəyi bəzi çətinliklərə baxmayaraq, bu addım işləməyəcək layihələr üçün pul borclanması istiqamətində qeyri-sağlam davranışları azaldacaq.

Son 10 ildə bəzi hökumətlər heç bir maliyyə və sosial faydası olmayan, lakin siyasi məqsədləri olan dövlət layihələri üçün borc götürmüşlər.

Bu, inkişaf etmiş iqtisadiyyatı olan ölkələrin elan etdiyi siyasi gündəmlərə xidmət etmək üçün edilib. Şirkətlər kreditlərinin vaxtını dəyişdirmək və real investisiyalar olmadan pul ehtiyatlarını artırmaq üçün böyük borc götürdülər.

Tərcümə“24 SAAT”

Saytların yığılması Saytlarin yigilmasi

Bənzər məqalələr

Bir cavab yazın

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Back to top button