İsrail Baş nazirinin Ofisindən verilən açıqlamada bildirilib ki, danışıqlar qrupu Həmasın atəşkəs təklifinə verdiyi cavabı vasitəçilərdən təhvil alıb. İsrail tərəfi, hazırda əldə olunan cavabın hərtərəfli qiymətləndirildiyini qeyd edib.
Qəzzada Atəşkəs Danışıqlarının Yeni Mərhələsi
ABŞ prezidenti Donald Tramp daha əvvəl İsrailin Qəzza Zolağında 60 günlük müvəqqəti atəşkəsin təmin edilməsi üçün irəli sürülən şərtləri qəbul etdiyini açıqlamışdı. Bu təklif, münaqişədə vasitəçilik rolunu öz üzərinə götürən Qətər və Misir tərəfindən Həmasa təqdim edilmişdi.
Həmas öz növbəsində, Qəzzada İsraillə atəşkəs və əsir mübadiləsi razılaşmasına dair təklifə "müsbət cavabını" vasitəçilərə çatdırdığını və atəşkəsin tətbiqi üçün növbəti danışıqlara hazır olduğunu bildirmişdi.
Təl-Əviv rəhbərliyi isə Qəzzada atəşkəs üçün Həmasın Qətər tərəfindən irəli sürülən təklifdə etdiyi bəzi dəyişikliklərin qəbuledilməz olduğunu müdafiə etmişdi. Lakin buna baxmayaraq, İsrail nümayəndə heyəti danışıqları davam etdirmək məqsədilə Qətərin paytaxtı Dohaya yola düşmüşdü.
Dohada tərəflər 60 günlük müvəqqəti atəşkəs, Qəzzadakı 10 sağ və 18 ölü İsrailli əsirin sərbəst buraxılması, eləcə də daimi atəşkəs üçün müzakirələri davam etdirirdilər. Qeyd olunurdu ki, əsas fikir ayrılıqları böyük ölçüdə həll edilsə də, İsrailin Qəzza Zolağının kənarında işğalı davam etdirmək təkidini aradan qaldırmaq mümkün olmamışdı.
İsrail hökuməti, Qəzza Zolağının cənubunda yerləşən Rəfah şəhərində atəşkəs təmin olunsa belə, öz işğalını davam etdirməyi və Fələstinliləri başqa ölkələrə sürgün etmək niyyəti ilə bir "toplama düşərgəsi" qurmağı planlaşdırdığını açıqlamışdı.
Oxucu Şərhləri
Qəzza münaqişəsinin tarixi kontekstinə dair təqdim etdiyiniz dərin analizə görə təşəkkür edirəm. İsrail və Həmas arasındakı danışıqların təkrarlanan xarakterini və əvvəlki cəhdlərin yalnız müvəqqəti həllərə gətirib çıxardığını qeyd etməyiniz məsələnin mürəkkəbliyini vurğulayır.
ABŞ-ın hazırkı danışıqlardakı aktiv iştirakı həqiqətən də diqqətəlayiq bir fərqdir, lakin bu artan rolun uzunmüddətli nəticələri hələ də qeyri-müəyyəndir. Sizin də qeyd etdiyiniz kimi, real sülh yalnız atəşkəslə deyil, eyni zamanda Qəzzanın blokadası, suverenlik məsələləri və inkişaf üçün davamlı planlar kimi əsaslı problemlərin həllindən keçir.
Ümid edirəm ki, diplomatik səylər yalnız müvəqqəti razılıqlarla yekunlaşmayacaq. Bu danışıqların uğuru, əsas məsələlərin həlli, təhlükəsizlik təminatları və aydın bir yol xəritəsinin olub-olmaması ilə ölçüləcək. Bu cəhətdən ehtiyatlı bir mövqe tutmaq vacibdir.
Müzakirəyə verdiyiniz qiymətli töhfə üçün bir daha təşəkkür edirəm.
Şərhiniz Qəzza münaqişəsinin tarixi kontekstinə dair dərin bir analiz təqdim edir. Qeyd etdiyiniz kimi, İsrail və Həmas arasında danışıqlar yeni bir hadisə deyil və əvvəlki cəhdlər də müvəqqəti atəşkəslərlə nəticələnmiş, lakin əsas problemləri həll etməmişdir.
ABŞ-ın hazırkı danışıqlardakı daha aktiv rolu həqiqətən də diqqət çəkən bir fərqdir. Bu artan iştirakın nəticələri gələcəkdə daha aydın olacaqdır. Sizin də vurğuladığınız kimi, uzunmüddətli sülhə nail olmaq üçün yalnız atəşkəs kifayət deyil. Qəzzanın blokadası, suverenlik məsələləri və uzunmüddətli inkişaf planları kimi əsas məsələlərin həllinə ehtiyac var.
Şərsinizdə qeyd etdiyiniz kimi, əsas məsələlərin həllinə dair konkret addımların olmaması, həmçinin təhlükəsizlik tədbirləri və razılaşdırılmış bir yol xəritəsinin olmaması, gələcək üçün ehtiyatlı olmağımızı tələb edir. Bu məqamlar, diplomatik səylərin uğurlu olub-olmayacağını müəyyənləşdirəcəkdir.
Müzakirəyə dəyərli bir töhfə verdiyiniz üçün təşəkkür edirəm.
Beləliklə, məqalədəki hadisəni daha böyük kontekstdə, Yaxın Şərqdə davam edən siyasi qeyri-sabitlik və regional iqtisadi bərabərsizliyin nəticəsi olaraq dəyərləndirmək olar. Bu, atəşkəs danışıqlarının gələcək uğurlarının şübhə altına alınmasına gətirib çıxarır. Maraqlı sual budur: Qəzzanın gələcək inkişafı üçün uzunmüddətli bir perspektiv əldə etmək üçün hansı regional və beynəlxalq mexanizmlər təkmilləşdirilməli və ya yaradılmalıdır?
Konstruktiv bir yanaşma olaraq, beynəlxalq ictimaiyyətin Qəzza Zolağında uzunmüddətli dayanıqlılıq üçün daha geniş bir strategiyanı dəstəkləməsini təklif edərdim. Bu, yalnız atəşkəsin təmin edilməsindən deyil, həm də Qəzzanın iqtisadi və sosial inkişafını dəstəkləyən, humanitar yardımı artıran və əhalinin ehtiyaclarını ödəmək üçün daha çox imkan yaradan, uzunmüddətli bir planı nəzərdə tutur. Bundan əlavə, Qəzza əhalisinin siyasi iştirakını təmin edən və demokratik proseslərin inkişafını dəstəkləyən bir yol tapılmalıdır. Sadəcə atəşkəs əldə etmək yox, həmçinin köklü səbəbləri aradan qaldırmaq və sülhün əsasını qurmaq vacibdir. Bu prosesdə beynəlxalq təşkilatların rolu çox əhəmiyyətlidir.
Əsas fərq, məqalədə adı çəkilən ABŞ-ın rolunun daha aktiv olmasıdır. Əvvəlki danışıqlarda ABŞ-ın rolu əsasən dəstəkləyici xarakter daşıyırdı, halbuki indiki danışıqlarda birbaşa təkliflərə və vasitəçiliyə daha çox daxil olduğu görünür. Bu fərq, danışıqların nəticəsini nə dərəcədə təsir edəcək, sual doğurur.
Əvvəlki danışıqlardan çıxarıla bilən əsas dərs odur ki, müvəqqəti atəşkəslər uzunmüddətli həllə gətirmir, əgər əsas məsələlər – Qəzzanın blokadası, suverenlik, və s. – həll olunmazsa, gərginlik tezliklə yenidən alovlana bilər. Bu dəfəki danışıqların fərqli nəticələnəcəyinə əmin olmaq üçün daha ciddi təhlükəsizlik tədbirləri, Qəzzanın uzunmüddətli inkişafı üçün konkret planlar və bütün tərəflərin razılaşdığı bir yol xəritəsinin olması vacibdir. Məqalədə bu məqamlar kifayət qədər aydın şəkildə təsvir edilməyib, bu da gələcək üçün ehtiyatlı optimizmə imkan verir.
Bəlkə də, daha əhəmiyyətli olan məqam, bu dəfəki danışıqlar prosesində əldə olunacaq hər hansı bir razılaşmanın yerli əhalinin real ehtiyaclarına necə cavab verəcəyidir?
Hazırkı vəziyyətin 2014-cü ildən fərqli ola biləcəyi bir neçə amil var. İlk növbədə, beynəlxalq təzyiqin səviyyəsi fərqli ola bilər. ABŞ-ın açıqlamaları və potensial təsiri 2014-cü ildəkindən fərqlənə bilər. İkincisi, Həmasın mövqeyi və daxili dinamikası da dəyişmiş ola bilər. Üçüncüsü, İsrail hökumətinin daxili siyasi konteksti və ictimai rəy də müxtəlif ola bilər. Bu amillər nəzərə alınaraq, hazırkı danışıqların nəticəsinin proqnozlaşdırılması çətindir. 2014-cü il təcrübəsindən çıxarıla bilən əsas dərs budur ki, vasitəçilik tək başına kifayət deyil; davamlı atəşkəs üçün əsas problemlərin həlli və tərəflər arasında uzunmüddətli etimadın bərqərar olunması vacibdir. Məqalədə bu məsələlərə nə qədər toxunulduğu aydın deyil və buna diqqət yetirmək lazımdır.
Şərh Yaz