Qarşılıqlı iddialar və fəlakət diplomatiyası yarışı
2023-02-28 10:12:57
Suriya və Türkiyədə baş verən dağıdıcı zəlzələnin fəsadları fonunda biz humanitar və milli həmrəylik tələb edən Suriyaya ərəb açılışının əlamətlərini görürük.
Bölgədə müxtəlif böhranlarla bağlı bəziləri müsbət və optimist, bəziləri isə mənfi və pessimist olan əks göstəricilər artmaqdadır.
Bu, onların əhval-ruhiyyəsindəki qeyri-müəyyənliyi gücləndirir və gələcəyi təxmin etməyi çətinləşdirir.
Bir tərəfdən, Suriya və Türkiyədə baş verən dağıdıcı zəlzələnin fəsadları fonunda, SuriyaBiz humanitar və milli həmrəylik tələb edən ərəb açılışının əlamətlərini görürük.
Bu simptomlar humanitar fəlakətdən əvvəl Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin (BƏƏ) Suriya prezidenti tərəfindən baş verib. Bəşər Əsəd-nin genişlənməsi ilə formalaşmağa başladı.
Suriyadakı inqilabdan sonra diplomatik əlaqələr kəsildikdən sonra BƏƏ 2018-ci ildə Dəməşqdəki səfirliyini yenidən açdı. BƏƏBƏƏ xarici işlər naziri Abdullah bin Zayed də cavab səfəri edib.
Ərəblərin Suriyaya açılımı çərçivəsində keçən həftə iki mühüm inkişaf yaşandı; Səudiyyə Ərəbistanının xarici işlər naziri Feysəl bin Ferhanın bəyanatı və Əsədin Oman Sultanlığına səfəri və Sultan Heysəm bin Tariq Əl Səidlə görüşü.
Səudiyyəli nazir Suriyaya yeni yanaşmadan danışır “Ərəb dünyasında Suriyanın təcrid olunmasının faydasız olduğu və nə vaxtsa Dəməşqlə dialoqun zəruri olduğu barədə konsensus formalaşmağa başlayıb”. vurğuladı.
Səudiyyənin bu münasibəti bir sıra digər ərəb ölkələrinin, xüsusən də Körfəz ölkələrinin ardınca getməsinə yol aça bilər.
Eyni kontekstdə Misir prezidenti Əbdülfəttah əs-Sisinin BƏƏ prezidenti Məhəmməd bin Zayedə Suriyaya daha çox yardım üçün çağırışı da diqqətdən kənarda qala bilməz.
Bu həm də Sisi 2014-cü ildə hakimiyyətə gəldikdən sonra Əsədlə ilk dəfə telefonla danışırdı.
Bundan əlavə, Əsədə Bəhreyn kralı Həməd bin İsa əl-Xəlifə 10 ildən artıq müddətdə ilk dəfə oxşar zəng gəlib.
Ərəblərin Əsəd rejimi ilə bağlı mövqeyini nəzərdən keçirməklə yanaşı, Britaniya, Qətər və İraqın baş naziri Məhəmməd Şia əl-Sudaninin vasitəçiliyi ilə ABŞ administrasiyasının rəsmiləri ilə İran arasında ABŞ məhbuslarının azad edilməsi üçün İranın dolayı danışıqlar apardığı barədə xəbərlər var.
Həmçinin, Səudiyyə Ərəbistanı ilə İran arasında qarşılıqlı razılaşmalara gətirib çıxaracağı ümid edilən paralel danışıqlara zəmin yarada biləcək şəkildə. “Vyana danışıqları” Fərqli və yeni formatda İranın nüvə dosyesi ilə bağlı danışıqların yenidən başlaması səyləri haqqında da məlumatlar sızmaqdadır.
Digər tərəfdən, İran və İsrail arasında gərginliyin artmasının əlamətləri var.
Aralarındakı gərginlik mübahisələrdən və Suriya torpaqlarında adi hərbi əməliyyatlardan iranlı mütəxəssislərin pilotsuz təyyarələrin (PUA) hazırlanması üçün toplandığı paytaxt Dəməşqin mərkəzindəki obyektin bombalanmasına qədər artıb.
Hücumun 15 nəfərin ölümünə və böyük ziyana səbəb olduğu qeyd edilib.
Bundan əvvəl İran Oman sahillərində İsrailə gedən Liberiya bayrağı altında üzən yük gəmisinə hücum etmişdi.
Bu hadisələrə paralel olaraq, İsrail İranın nüvə silahı əldə etməsinə icazə verməməkdə israrlı olduğu halda, İranın uranın zənginləşdirilməsi səviyyəsi 84 faizə çatıb və ölkə nüvə dövlətinə çevrilmək ərəfəsindədir.
Bu, regionda nüvə silahı yarışına və ya regional müharibəyə və ya danışıqlara qəfil qayıdışa gətirib çıxara bilər.
Bununla belə, İran-Rusiya hərbi əlaqələrinin artması və Vaşinqtonun Ukrayna müharibəsində Rusiyanın tərəfində olan müttəfiqləri ilə gərginliyi birmənalı şəkildə yumşaltmaqdan imtina etməsi nəzərə alınmaqla, İran özünün təkəbbürlü, qeyri-müəyyən və qəbuledilməz davranışı və tələblərinə görə danışıqlar masasına gətirilməyib. Amerika Birləşmiş Ştatları.oturma ehtimalı çox azdır.
Deyə bilərik ki, region bu gün iki dinamika altında dalğalanır;
Birinci dinamika ərəb körfəzi ölkələrinin, xüsusilə Səudiyyə Ərəbistanı və BƏƏ-nin sülhü təmin etmək, siyasi və iqtisadi sabitliyə nail olmaq, regionda inkişaf və inkişafa maraq göstərmək istəyidir.
Buna İranla gələcək atmosferi qoruyacaq razılaşmalar və kompromislər etməklə nail olmaq olar.
Münaqişə zonalarında gərginliyi və amilləri azaldacaq sabit razılaşmalar olduğu müddətcə, bu razılaşmaların çox yaxın və səmimi olması şərt deyil.
Körfəz ölkələrinə görə Yəmən bu münaqişə zonaları arasında əhəmiyyətinə görə birinci yerdədir. Bunun ardınca Suriya, İraq və Livandakı digər münaqişə zonaları gəlir.
Tərcümə“24 SAAT”
