Ukrayna, cənub cəbhəsi: qarşılıqlı təhdidlər və səhvin yüksək bədəli
Lakin Rusiya komandanlığı tərəfindən Dneprin nisbətən təhlükəsiz sol sahilinə geri çəkilməyə hazırlıqdan əsər-əlamət yoxdur. Qərargahın arxa tərəfə – Krıma yaxın yerləşdirilməsi ilə bağlı yalnız bir neçə təsdiqlənməmiş məlumat var idi, lakin bütün müşahidələrə görə, Rusiya ordusu Donbassdan qüvvələrini oraya köçürməklə yalnız sağ sahildəki sayını artırır.
Avqustun əvvəlindən ortalarına qədər cənub cəbhəsinin bütün xətti boyunca artilleriya atışmaları gücləndi, lakin heç bir tərəf ciddi irəliləməyə cəhd etmədi. Son günlərin digər reallıığı isə yaxın vaxtlara qədər təhlükəsiz liman sayılan və minlərlə rusiyalı turistin yay tətilini keçirmək üçün getdiyi, ilhaq edilməmiş Krımda partlayışlar və yanğınlardır.
Xersondan Donetskə qədər birbaşa cəbhə xəttinin uzunluğu təxminən 400, döngələr nəzərə alınmaqla – ən azı 500 kilometrdir. Relyef, əsasən, düz və ağacsızdır. Aşağı axarda Dnepr çayı təbii su maneəsidir.
Dneprin cənubunda, sol sahilindəki ərazidə rus qoşunları yerləşir. Lakin onların ön bölmələri – Xerson və Krivoy Roq adlanan qruplar sağ sahildə yerləşir. Onların təchizatı üçün iki körpü xidmət edir – Antonovski avtomobil yolu və Antonovski dəmir yolu.
Bütün bu körpülər Amerikanın “HİMARS” sistemlərindən istifadə edən Ukrayna artilleriyası tərəfindən ciddi zədələnib və ağır texnika və sursatla dolu nəqliyyatın daşınması üçün çətin ki, yararlı olsun.
Xerson və Kaxovka su anbarı arasında Dnepr çayının qolu olan İnqulets çayı şimaldan cənuba axır. Rus qoşunlarının işğal etdiyi ərazidə, Ukrayna artilleriyasının da darmadağın etdiyi Daryevka kəndində bu çay üzərində cəmi bir körpü var.
Ukrayna ordusu İnqulets çayının sol sahilində, Davıdov Brod kəndindən cənuba doğru kiçik plasdarm saxlayır.
Hələ yalnız ön xəttdə hərbi bölmələri nəzərə alaraq, ən azı 100 nəfərlik yarımçıq qoşun bölməsinin gücü ilə bir kilometrlik ərazini saxlamaq üçün Xersondan Donetskə qədər olan cəbhədə 50 min əsgər lazımdır.
İkinci Dünya Müharibəsinin təcrübələrinə görə, belə cəbhədə bu güvvə ilə müdafiəni qorumaq mümkün deyil. Misal üçün, 1944-cü ildə bir az fərqli olsa da, ərazisinə görə müqayisə edilə bilən cəbhə bölgəsində fəaliyyət göstərən Alman ordusunun “Cənubi Ukrayna” qrupu üç birləşmiş silahlı ordudan və bir çox yardımçı hissədən ibarət idi – rəqəmlər dəyişir, lakin ən azı yarım milyon idi. Qızıl ordunun isə daha artıq idi. Vermaxt qruplaşmasını nəticədə məhv etdilər.
Müasir müharibələr başqa cür aparılır – kəşfiyyatın inkişaf etmiş vasitələri və nəhəng odlu silahlarla hücum sayəsində təmas xəttinin bütün ərazilərini böyük qüvvələrlə saxlamağa ehtiyac yoxdur.
Döyüşən tərəflərin yalnız birinin nəzarətində olan ərazilər var, həmçinin boz ərazilər adlandırılan belə bolgələr də var ki, orada qoşun yoxdur, ancaq onları almaq da olmaz, çünki düşmən artilleriyası və təyyarələri dərhal basqın edər. Düşmən zərbəsi ehtimalı yüksək olan yerdə möhkəmləndirilmiş ərazilər formalaşdırılır, ora əlavə qüvvələr cəlb olunur.
Amma düzənlik düzənlikdir, necə deyərlər, yüz yol var, hamısı sənindir. Hər hansı bir bölgədə kiçik qüvvələrlə düşmənin həmləsini gözdən qaçırsanız da, problemlə üzləşməyəcəksiniz. Piyadaların dəstəyilə tanklar və mobil artilleriya müqavimət ocaqlarını sürətlə zərərsizləşdirib cinahlara yerləşəcək, müdafiə xəttini əzməyə başlayacaq və yaranmış boşluğa taktiki uğuru inkişaf edən digər bölmələr irəliləyəcək.
Lakin səhvə də yol vermək olar – uğurun illüziyasından həvəslənərək, ən yaxşı qüvvələri irəliləyə atıb əbəs yerə təyyarə, tank əleyhinə sistemlər və raketlərin zərbələri altına qoymaq olar.
Cənubi Ukrayna – sərhədsiz çöllükdür, istənilən səhv baha başa gələ bilər.
Ukrayna vəziyyətin kəskinləşəcəyi barədə xəbərdarlıq edir
Yaxın zamanda bütün cəbhədə çox kəskin hadisələr olacaq, – bu barədə telemarafonun efirində Ukrayna Müdafiə Nazirliyi Baş Kəşfiyyat İdarəsinin sözçüsü Andrey Yusov bildirib.
Onun sözlərinə görə, gələcək inkişaf üçün “avqust və sentyabr son dərəcə vacib aylar olacaq”.
“Rusiya geri çəkilmək və Ukrayna ərazisindən öz qoşunların çıxarılması haqqında danışmağa hazır deyil, lakin Ukrayna bütün ərazilərini azad edəcək”, – Yusov bildirib.
Təxminən yazın ortalarından, Ukraynadakı rus blitskriqinin uğursuzluğa düçar olduğu məlum olduqdan sonra, Ukrayna ictimai mühitində əks-hücuma başlamaq və məhz Xersondan başlamaq vədləri səslənir.
Şifahi təhdidlər – bu, öz yerində, lakin körpülərə zərbələr və əsas sahələrdə qüvvələrin cəmləşməsi artıq boş sözlər deyil.
Yaxın aylarda Ukraynanın cənubunda hadisələrin inkişafı üçün hansı ssenarilər mümkündür və onlardan hansı daha çox inandırıcıdır?
Sürətli qalibiyyət cəhdi
Rusiya Kaxovka su anbarının Şərq və Qərb tərəfindən – sağdan Zaporojyeyə, soldan isə Krivoy Roq su anbarı və Nikopol istiqamətində, habelə onu mühasirəyə almaq və ələ keçirmək üçün Nikolayevə şimaldan yan keçərək qabaqlayıcı hücuma keçə bilər.
Krivoy Roq və Zaporojyenin tutulması kimi iddialı planın həyata keçirilməsi üçün heç bir ilkin şərt yoxdur, lakin bəxti gətirsə, rus qoşunları Ukrayna qoşunlarını körpüdən Novokaxovskaya SES-ə qədər 90-100 km məsafədə geri oturda biləcəklər.
Novokaxovskaya su elektrik stansiyası (Ukrayna artilleriyası hələ də Nikolaevdən Antonovski və Daryevski körpülərinə çatacaq), onun HİMARS-ların hücumları üçün əlçatmazlığını təmin edəcək və Xerson və Krivoy Roq qruplarının tam blokadası təhlükəsini dayandıracaq.
Ukrayna cənub və cənub-şərq istiqamətində, o cümlədən Dnepr çayının sağ sahilinə çatmaq üçün Davıdov Ford altındakı İnqulets çayının sol sahilində yerləşən körpüdən bir sıra diqqəti yayındıran və birbaşa zərbələr endirə bilər.
Müvəffəqiyyətli olarsa, Dnepr üzərindəki körpülər artıq praktiki olaraq sıradan çıxdığından və bütün ponton və ya bərə keçidləri Ukrayna artilleriyasının əlində olduğu üçün Rusiya qruplaşmasını iki hissəyə bölmək və bloklamaq mümkün olacaq.
Hər iki ssenari müharibə edən tərəflərdən biri üçün dəhşətlidir, lakin ehtimalı azdır. Əsas məsələ Rusiya və Ukraynanın böyük hücum əməliyyatı keçirməyə gücü və vasitələrinin olub-olmamasıdır.
Rusiya komandanlığı minlərlə qırıcı və yüzlərlə hərbi texnikanı Donbassdan Xerson yaxınlığındakı cənub cəbhəsinə köçürüb.
Ukrayna Prezidentinin aparat rəhbərinin müşaviri Aleksey Arestoviçin dəyərləndirməsinə görə, Ukraynanın cənubunda 20 mindən çox əsgərdən ibarət 30-a yaxın taktiki batalyon qrupu (TBQ) cəmləşib.
Arestoviç cüzi səhv etsə belə, bu olduqca çoxdur, xüsusən TBQ döyüş bölmələri olduğundan, arxa cəbhəçiləri ayrıca hesablamaq lazımdır. Amma məsələ bu deyil.
Birincisi, Ukraynanın xüsusi adlandırılan əməliyyatda iştirak edən əsgəri Rusiyanınkından az deyil. Onların hazırlığı, motivasiyası və ya təchizatı ayrıca sualdır. Bu barədə həm ukraynalı, həm də rus generallarına sual verilsə, eyni cavab alına bilər ki, bununla bağlı hər şey qaydasındadır.
İkincisi, hücum üçün qüvvələri bir yumruq şəklində toplamaq lazımdır, lakin müasir müharibə şəraitində bunu gizli etmək olmayacaq – düşmən təhlükəli istiqaməti gücləndirəcək və texnika ilə silah mənbələrinə qabaqlayıcı atəş zərbəsi endirməyəcək.
Üçüncüsü, düşmən ərazisinin on kilometrlərlə dərinliyinə sürətlə irəliləməni nəzərdə tutan böyük hücum üçün çoxlu texnika – hava hücumundan müdafiə sistemləri, artilleriya, tanklar və zirehli texnika, aviasiya, elektron döyüş texnikası və s. tələb olunur. Həm də sadəcə, sahib olmaq deyil, labüd itkiləri nəzərə alaraq artıqlaması ilə sahib olmaq lazımdır.
Bununla bərabər, döyüş sursatı və digər istehlak materialları ilə fasiləsiz təchizatı təmin etmək lazımdır. Vəziyyət sürətlə inkişaf edərsə, təchizat baxımından Rusiya ordusu Dnepr və İnqulets üzərindən körpülərin zədələnməsinə görə daha pis vəziyyətdə qalacaq.
Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin böyük hücum əməliyyatları keçirmək təcrübəsi yoxdur.
Rusiya silahlı qüvvələrinin var, lakin nisbətən zəif rəqiblərinə – çeçen separatçılarına, gürcü ordusuna, Əsədin suriyalı müxaliflərinə qarşı. Və Ukrayna ordusu kimi güclü düşmənlə toqquşmada rus qoşunları etimad doğurmur.
Bundan əlavə, hər iki tərəf belə bir əməliyyatda səhvin necə baha başa gələcəyini bilir. Ukraynanın cənubundakı çöllük şəraitində hərbi vəziyyət sürətlə və dönüşü olmadan dəyişə bilər.
Asta qalibiyyət cəhdi
Digər ssenaridə qarşı tərəfin müdafiəsini yavaş-yavaş qırmaq üçün ildırım sürətli hücum əməliyyatlarından imtinanı nəzərdən keçirir. Eyni zamanda, birinci ssenarinin məqsədləri dəyişməz olaraq qalır – Ukrayna ordusu Xersonda və Kaxovka su anbarının qərbində rus qruplaşmasını mühasirə ilə təhdid edəcək, Rusiya – Krivoy Roq və Zaporojyeyə çıxış ilə təşəbbüsü ələ keçirəcək.
Çətinlik ondadır ki, müharibə başlayandan altı ay sonra düşmənin müdafiə xəttini yarmaq çox çətindir və böyük itkilərlə nəticələnə bilər. Hər iki tərəf müdafiəni qura bilib və müqavimət qüvvələrini onun dərinliyinə cəmləşdirib.
Asta gedişat sayəsində hadisələrin bu cür inkişafı Rusiya ordusuna maddi-texniki problemləri həll etməyə kömək edəcək – hətta Dneprin sağ sahilinə sabit ponton və bərə keçidlərini təşkil etmək mümkün olmasa da, o, Xerson qruplaşmasını hava yolu ilə təchiz edə biləcək.
Əvəzində Ukrayna ordusu yaxşı bacardıqları ilə məşğul olacaq – Rusiyanın arxa cəbhəsini və təchizat xətlərini məhv edəcək.
Krıma zərbələr
Krım Ukraynanın cənubundakı bütün rus qruplaşmasının əsas təchizat bazasıdır.
İlhaq edilmiş yarımadada yerləşən anbarların ölçüsünü Canköy yaxınlığındakı arsenalın partlaması aydın şəkildə göstərir: oradakı partlayışlar bütün gün ərzində davam etdi.
Krımda anbarlarla yanaşı, Rusiya ordusunun hərbi bazaları və aviasiyanın əsas qüvvələri yerləşdirilib.
Yarımadanın istənilən nöqtəsinə, o cümlədən Krım körpüsünə çata bilən Amerikanın uzaqmənzilli ATACMS raketlərinin Kiyevə verilməsinin hələ ki rəsmi təsdiqi yoxdur.
Lakin Ukrayna PUA-larının Krım üzərində uçuşları və onlara qarşı Rusiya zenit silahlarının işə salınması müntəzəm şəkildə baş verir.
Nəticə göz qabağındadır – ucuz dronları qurban verən ukraynalılar Rusiyanın hava hücumundan müdafiə sistemini açmağa çalışırlar. Və görünür, bunu əbəs yerə etmirlər.
