Kahramanmaraş zəlzələsi yeddidən yetmişə qədər hər kəsin həyatına dərin təsir etdi.
Zəlzələ əlverişsiz hava şəraiti ilə birləşərək vətəndaşların çox yorğunluğuna səbəb olub. Zəlzələnin psixi sağlamlığa çox təsir etdiyini dilə gətirən Psixiatr Prof. Dr. Umut Mert Aksoy, “Kədərli, sarsıdıcı, keyfiyyətli və travmatik bir həyat hadisəsi olan zəlzələ, gözlənilməzliyi və təhdidedici xarakterinə görə psixi sağlamlığımız üçün çox travmatik bir təcrübədir. Kəskin dövrdə qorxu, narahatlıq və təşviş yaradır və uzun müddətdə post-travmatik stress pozğunluğuna səbəb ola bilər.

FƏLAQƏLƏRİN İDARƏ EDİLMƏSİ HAQQINDA MƏLUMATLIĞIN ARTIRILMASI VACİBDİR

Fərdlər və cəmiyyətlər üçün fiziki, iqtisadi və sosial itkilərə səbəb olan aparıcı fəlakətlərdən biri olan zəlzələlərin psixoloji təsirlərinin də yüksək olduğunu bildirmişdir. Dr. Aksoy fəlakətlər və fəlakətlərin idarə edilməsi ilə bağlı təhsil, təhsil, hazırlıq, planlaşdırma və təsirlərin azaldılması işlərinin əhəmiyyətinə diqqət çəkib.

ZƏLZƏLZƏ PSİ HƏSTƏLİKLƏRƏ SƏBƏB OLA BİLƏR

Zəlzələnin yaşamasının həm sağ qalanlar, həm də yaxınlarını itirənlər üçün müxtəlif ruhi sağlamlıq pozğunluqlarına səbəb ola biləcəyini ifadə edən Prof. Dr. Aksoy, “Həyatda qalma cinayəti bu sahədə çalışan psixi sağlamlıq mütəxəssisləri tərəfindən çoxdan müəyyən edilib. Sağ qalmaq günahının fəlakəti birlikdə yaşadığımız, lakin itirdiyimiz qohumlarımıza kədərli cavabın davamıdır. Zəlzələ kimi gözlənilməz və dağıdıcı təbii fəlakətlərdən sonra hər şeyini itirmiş insanlarda həyata mənasızlıq hissi yaranır. Bundan əlavə, belə hallardan sonra sosial psixologiya da mənfi təsirlənəcək. Sıx qəzəb, baş verənlərə qarşı acizlik hissi bu vəziyyətə hakimdir” dedi.

ZƏLZƏLZƏ QORXUSUNDAN NECƏ QARŞI OLA BİLƏRƏM?

Zəlzələ qorxusu və ya seysmofobiya, başqa sözlə, Türkiyə kimi zəlzələlərin tez-tez baş verdiyi bir coğrafiyada insanların gözləmə narahatlığını ifadə etdiyini ifadə edən Prof. Dr. Aksoy, “Zəlzələ qorxusu davranış müalicələri və dərman müalicəsi ilə aradan qaldırıla bilər. Uşaqlar diş altındakı insanların görüntülərindən uzaq tutulmalı və bu görüntülərə məruz qalmamalıdır. Bu görüntülər hətta bu travmanı yaşamamış insanlarda belə travmaya bənzər təsir yarada bilər”.

ZƏLZƏLƏDƏDƏN SONRA ƏLAMƏTLƏR ARAYILMAZSA, SƏHİYYƏ MÜTƏXƏXSİSİNƏ MÜRACİƏT EDİN

Zəlzələdən dərhal sonra yaşana biləcək həddindən artıq qorxu, nə etdiyini hiss etmə, duyğuları hiss edə bilməmə, reaksiya verə bilməmə, ətrafı və ya vəziyyəti tam qavrayamama və avtomatik hərəkət etmə kimi vəziyyətlərin ola biləcəyini ifadə edən , Prof. Dr. Aksoy, “Bütün bu əlamətləri zəlzələ yaşayan insanlarda görmək normaldır. Ancaq bu şikayətlər azalmazsa, həyatınızı çətinləşdirirsə, öhdəsindən gəlməkdə çətinlik çəkirsinizsə, sizə kömək etməyə hazır olan psixi sağlamlıq mütəxəssisləri ilə bölgədəki psixi sağlamlıq mütəxəssislərinə və ya sağlamlıq mərkəzlərinə müraciət etməlisiniz.

EMOSİYALARINIZI VƏ QURBANLIĞINIZI BOŞTURMAYIN

Hadisələri danışmaqdan qaçmamaq lazım olduğunu vurğulayan Prof. Dr. Aksoy, “Duyğularınızı və kədərinizi boğmağa çalışmayın. Bu hadisə ilə bağlı hiss və düşüncələrinizi ətrafınızdakılarla bölüşün. Həyatın mənasını düşünün və gələcək üçün planlar qurmağa çalışın.

UŞAQLARLA ƏMƏKLƏ VƏ SABİTLİ QALIN

Uşaqların zəlzələdən sonra həddindən artıq qorxu və çarəsizlik hiss edə bildiyinə diqqət çəkən Prof. Dr. Aksoy deyib:

“Uşaqlar ətrafda baş verənləri dərk edə bilməzlər. Danışmamaq və ya emosional reaksiyaların azalması, sönüklük, diqqətsizlik müşahidə oluna bilər. Əksinə, hadisəyə laqeyd yanaşmaq, oyun oynamaq, mahnı oxumaq kimi davranışlar müşahidə oluna bilər. Uşaqlar üçün hər iki reaksiya növü mümkündür və təbiidir. Bundan əlavə, uşaqlar zəlzələ zamanı və sonra baş verənləri xatırlaya bilməz, tək qalmaqdan, qapalı yerlərdən, qaranlıqdan, yuxusuzluqdan, qorxulu yuxular görməkdən, qəfil səslərdən qorxmaqdan, ürəkbulanma, mədə və baş ağrıları, tez-tez tualetə getmək, itkin düşməkdən qorxa bilərlər. iştahsızlıq yarana bilər. Bu səbəbdən uşaqlara kömək edə bilməyin birinci şərti ailənin sakit, arxayın və ardıcıl münasibətinin olmasıdır. Ailələr uşaqlarını özlərindən ayırmamalı, onların qidalanma, sığınacaq və diqqət ehtiyaclarını birbaşa qarşılamalıdırlar. Unutmayın ki, uşaqlarınızın sizin yaxınlığınıza həmişəkindən daha çox ehtiyacı var. Siz bu yaxınlığı həddindən artıq qoruyucuya çevirmədən davam etdirməlisiniz”.

UŞAQLARA ÖZ ÖZÜNLƏRİNİ İFADƏ ETMƏK VERİN

Uşaqların zəlzələ zamanı və zəlzələdən sonra yaşadıqlarını izah etmək üçün onlara dəstək olmaq lazım olduğunu sözlərinə əlavə edən Prof. Dr. Aksoy, “Uşaqlarınızı təcrübələrini danışmağa təşviq edin. Qorxu, qəzəb kimi hisslərini ifadə etmələrinə icazə verin, hətta həvəsləndirin, ağlamalarına mane olmayın, təkrarlanan suallarına cavab verin. Yaşadığınız şeyin tamamilə təbii olduğunu və xəstəlik olmadığını izah edin. Uşaqlarınızı arxayınlaşdırmaq üçün “bitdi” və ya “heç nə olmayacaq” demək əvəzinə, onlara potensial zəlzələ zamanı nə etməli olduqları barədə məlumat verin. Övladlarınızın gözü qarşısında zəlzələ ilə bağlı mövzuları danışmaqdan qaçmayın”, – deyə o, sözlərini tamamlayıb.

(DHA)