Zəlzələ zamanı və sonrasında edilən müdaxilələr insanların həyatını xilas edir. Yeddidən yetmişə qədər hər kəs zəlzələnin fəsadlarını bilməlidir. Kahramanmaraş və ətraf vilayətlərdə təsirini göstərən zəlzələdən sonra axtarış-xilasetmə işləri davam edir. Zəlzələ zamanı və sonrasında fəlakət qurbanlarına tətbiq oluna biləcək üsullar və ola biləcək bir zəlzələ zamanı dağıntılar altında olarkən nələr edilə biləcəyi haqqında Daxili Xəstəliklər Mütəxəssisi Dr. Abdullah Serdar Fənərcioğlu açıqlamalar verib.

ƏN ƏHƏMİYYƏTLİ MƏSƏLƏ HİPOTERMİYA

exp. Dr. Zəlzələdən sonra insanların zəlzələdən qorunmaq üçün yer ayrılana qədər və ya evləri zədələndiyi üçün küçədə qala biləcəyini ifadə edən Fenercioğlu, “Qış mövsümündəyik, ona görə də zəlzələ qurbanları üçün ən vacib məsələ hipotermiya.Bədən istiliyi 35 dərəcədən aşağı düşərsə hipotermiya baş verir.Bu zaman ürək,sinir sistemi və digər orqanlar normal fəaliyyət göstərə bilmir.Zəlzələdən sağ çıxanlar evlərinə qayıda bilmədiklərindən paltar kimi ehtiyaclarının heç birini təmin edə bilmirlər. Bu məqamda ehtiyacı olanların qızdırıcı, ədyal və termal geyimlə təmin edilməsi çox vacibdir.Qurbanların təəccüb və şok vəziyyətində olduğu unudulmamalıdır;Dövlətin dəstəyi ilə təşkil edilməlidir”. dedi.

Qidalanma üçün daha çox enerji verən karbohidratlar istehlak edilməlidir.

Çöldə qalan insanların çoxlu maye qəbul etməsi lazım olduğunu və qidalanma baxımından daha çox enerji verən karbohidratlı qidaların istehlak edilməsinin doğru olacağını ifadə edən Uzm. Dr. Fənərçioğlu deyib:

“Zəlzələ zamanı dağıntılar və çökəklər altında qalan insanlar, zəlzələ mütəxəssislərinin təsvir etdiyi kimi, həyatın üçbucağına sığınmalıdır. Həyat üçbucağı dediyimiz soyuducu, paltaryuyan və ya qabyuyan maşın kimi sizi zibildən qoruya biləcək yerlərdə stullarla dəstəklənən masaların altına sığınmaq deməkdir. Bu vəzifəni tutduqdan sonra bir müddət yardımın gəlməsini gözləyirik. Gözləyərkən qan dövranını təmin etmək üçün əl-ayağımızı mümkün qədər hərəkət etdirməyə çalışmaq lazımdır. Əgər qanaxma varsa, qanaxma yerinə əlimizlə tampon çəkməliyik. Yanımızda sarğı, pambıq olmadığından və tozlu torpaq səbəbindən gigiyenik şəraitdən uzaq olduğumuz üçün qanayan yerə basaraq qanı dayandırmalıyıq”.

AĞRI YERİNİ SABİT SAXLAMAYINIZ

exp. Dr. Fenercioğlu, “Əgər qol və ya ayaqda sınıq və ya şiddətli ağrı varsa, onu tərpətməmək vacibdir. Biz ağrıyan yeri hərəkətsiz saxlamalı və mövqeyimizi qorumalıyıq. Dağıntılar arasından çıxarılarkən görüləcək ilk şey cəsəd görünən kimi, əgər qola daxil olmaq mümkündürsə, damar girişini açmaqdır”.

“Əzilmə sindromu dediyimiz şey əzilmə zədəsi, uzun müddət sıxılma və hərəkətsizlik nəticəsində baş verir. Əzilmə səbəbindən miyoqlobin bədəndə parçalanır və böyrəklərdə yerləşərək böyrək çatışmazlığına səbəb olur. Təcili və effektiv müalicə olmadıqda ölümlə nəticələnə bilər. Bu səbəbdən dağıntılar altında ikən çata bilsək, bir qurtum da olsa su içməyə çalışmalıyıq. İnsan yeməksiz bir neçə gün yaşaya bilər, amma biz susuz yaşaya bilmərik”.

DÖNƏ DİVƏRİNDƏ ÇƏP YOXDUR

Tənəffüs çətinliyi olan xəstənin ağciyər zədəsi ola biləcəyinin də nəzərə alınması lazım olduğunu sözlərinə əlavə edən Uzm. Dr. Fenercioğlu, “Sinə divarına təzyiq olmamalıdır, varsa oksigen dəstəyi təmin edilməlidir. Əgər oksigen dəstəyi təmin oluna bilmirsə, ətrafdakı insanlar bir az uzaqlaşdırılmalı, təmiz hava uddurulmalıdır”.

BU MATERİALLAR ZƏLZZƏLƏ TORBAYA ƏLAVƏ OLUNMALIDIR

exp. Dr. Fenercioğlu, “İstanbul kimi böyük şəhərlərdə bu böyüklükdə bir zəlzələnin daha böyük itkilərə səbəb ola biləcəyini proqnozlaşdırırıq. Bu səbəblə zəlzələdən əvvəl tədbirlərimizi alaraq zəlzələ dəsti almalıyıq. Bu zəlzələ torbasına su şüşəsi, pambıq top, cuna kimi qəfil vəziyyətlərdə istifadə edilə bilən materiallar qoyulmalıdır. Dağıntılar altında qalması vəziyyətində, olduğumuz mövqe sıxılmaya bilər, xilas olmağı gözlədiyimiz bu müddət ərzində ilk yardım olaraq öz müdaxiləmizi edə bilərik. Bu yolla bizim sağ qalmaq şansımız daha yüksək olacaq”, – deyə o, yekunlaşdırıb.

(DHA)