Kahramanmaraş mərkəzli zəlzələdən sonra minlərlə vətəndaş dağıntılar altında qalıb və bir çox sağlamlıq problemləri yaşanıb. Gənclər və uşaqlar da daxil olmaqla, bir çox insan dağıntılar altında əzildiyi üçün qollarını və ayaqlarını amputasiya etməli olub. prof. Dr. Evrim Coşkun zəlzələdən sonra müxtəlif xəstəxanalarda əzaları amputasiya edilməli olan xəstələrin yarasının müalicələrinin hələ də davam etdiyini, lakin gənclər və uşaqlar da daxil olmaqla bir çox vətəndaşın protezə əsl ehtiyacının 2-3 saatdan sonra ortaya çıxmağa başlayacağını bildirib. ay.

PROTEZLƏR XÜSUSİ ÖLÇÜLƏRƏ VƏ EHTİYACLARA GÖRƏ HAZIRLANIR

prof. Dr. Əzalarını itirdikdən sonra tətbiq edilən protezlərin bazardan alına biləcək standart cihaz olmadığını vurğulayan Coşkun, onların fərdi ölçülərə və ehtiyaclara uyğun hazırlandığını vurğuladı. Bəzi protezlərin qiymətlərinin yüz minlərlə TL-yə çata biləcəyini nəzərə alan Prof. Dr. Coşqun qeyd edib ki, qeyri-hökumət təşkilatları, holdinq, ortopedik və protez şirkətləri də bu mövzuda məsuliyyət daşımalıdır.

prof. Dr. Coşkun, “Fizioterapiya və reabilitasiya klinikaları olaraq, zəlzələnin ilk günlərindən sonra çox uzun müddət görəcəyimiz böyük işlərimiz olacaq. Zəlzələ qurbanlarında sınıqlar, kəllə-beyin travmaları, onurğa sütununun sınıqları nəticəsində paraplegiya (onurğa beyni iflici), tetraplegiya (qol və ayaqlarda hərəkət itkisi) və ya əzanın əzilməsindən sonra baş verən amputasiyalar ola bilər. İlk cərrahi müdaxilələrdən sonra bunun müalicəsi bizlərə, fizioterapiya klinikalarına düşür. Qarşıda hələ uzun illər yaşayacağımız yeni bir xəstə qrupu var” dedi.

“BİZ HƏLƏ YARALARA QULLANMA MƏRHƏZƏSİNDƏYİK”

Hazırda zəlzələdən zərər çəkənlər üçün sığınma, yemək-içmə və təhlükəsiz yaşayış sahəsi problemlərinin ön planda olduğunu ifadə edən xroniki, yəni uzun müddətli dövrdə yaralılar üçün ortopedik və protez ehtiyacları ön plana çıxacaq. Dr. Coşqun, “Ortezlər insanın bədən üzvü olduğu halda o bədən hissəsinə, yəni qolu, ayağını dəstəkləyəcək cihazlardır. Amma adamın qolu və ya ayağı amputasiya nəticəsində itirilibsə, onun yerinə protez qoyulmalıdır. Amputasiya olunmuş xəstələrdə ilk cərrahi müdaxilə edildikdən sonra, yara baxımı ilə sağaldıqdan sonra bu əzaların protezə hazırlanması prosesinə daxil oluruq. İlk növbədə oynaqların qorunması və əzələlərin gücləndirilməsi mərhələsini keçirik. Sonra protez tətbiqi var” dedi.

“STANDART ÖLÇÜ MƏHSUL DEĞİL, XÜSUSİ İSTƏNİLİR”

İnsanın həyatını ən normal şəkildə davam etdirməsini və az qala üzvlərinin yoxluğunu hiss etmədən həyatını davam etdirməsini təmin edən protezlərin qiyməti də xüsusiyyətlərinə görə dəyişə bilər. Bəzi protezlərin qiyməti yüz minlərlə lirəyə çata bilir. Protezlərin bazardan alınacaq bir şey olmadığını vurğulayan Prof. Dr. Coşqun sözlərinə belə davam edib: “Bunlar xs, orta iri və ya 36-38 ölçülü standart məhsullar deyil. İnsanın ehtiyaclarına, yaşına, peşəsinə, gözləntisinə və ictimai həyatına görə edilməsi lazım olan cihazlardır. O qədər müxtəlif protez və ortezlər olacaq ki, onlar qiymətləndirilməli və insanın ehtiyaclarına uyğun hazırlanmalıdır. O, insanın ehtiyaclarından nə aşağı, nə də yuxarıda olmamalıdır. Bizdə amputasiya səviyyəsi gözləniləndən xeyli yüksək olan xəstələrimiz var. SGK bütün bunları qarşılaya bilməyə bilər və ya SGK tərəfindən təmin edilən standart sistem hər xəstənin ehtiyaclarına uyğun olmaya bilər. Bəzən insanın ehtiyacı bu standartdan çox yüksək ola bilər. Bu hallarda qeyri-hökumət təşkilatları, müəyyən holdinqlər və yardım təşkilatları məsuliyyəti öz üzərinə götürməli olacaq”.

“UŞAQLAR ÇOX TEZ UYĞUNLAŞA BİLƏR”

Bəzi xəstələrin çox inkişaf etmiş protezlərə ehtiyacı ola biləcəyini vurğulayan Prof. Dr. Coşkun, “Məsələn, yuxarı ətraf qol protezlərində hətta 2 prosessorlu və 4 prosessorlu protezlərdən də bəhs etmək olar. İnsanın gündəlik həyatını çox yaxşı davam etdirə bilən protezlər var. Yaralı uşaqlarımızın çox gənc yaşlarında belə bir tramvayla qarşılaşmaları həqiqətən də təəssüf doğurur. Amma uşaqların üstünlüyü var, çox tez uyğunlaşa bilirlər. Onlara uyğunlaşdırıla bilən protezlə böyüklərdən çox daha sürətli həyatlarına davam edə bilirlər. Odur ki, bu xəstələrin ortez, protez, zərurət yarandıqda əlil arabası kimi çatışmazlıqlarını tamamlamaq üçün tez bir zamanda tədbir görməliyik. Uşaqların ən böyük problemi böyüdükcə istifadə etdikləri cihazları yeniləmək və yenidən nəzərdən keçirmək ehtiyacıdır. Bununla bağlı təcili tədbirlər görməliyik”, – deyə o bildirib.

YARA VƏ İNFEKSİYALARIN YÜKSƏK MÜMKÜNLÜĞÜ

Hazırda amputasiya əməliyyatlarının əksəriyyətinin yenicə edildiyini və yaraların sağalmasından sonra “kötük hazırlığı (əzanın qalan hissəsinin reabilitasiyası)” mərhələsinə başlanılacağını qeyd edən Prof. sözlərini belə xəbərdarlıqlarla diqqətə çatdırıb: “Kötükün amputasiya və protez istifadəsinə yararlı hala salınması. Hazırda o mərhələdəyik. 1-3 aydan əvvəl kötükün hazırlanmasına və protez istifadəsinə başlaya bilmərik. .Çünki bu xəstələrdə (əksəriyyəti təcili əməliyyat olunduğu üçün) yara yerində infeksiya ehtimalı yüksəkdir və travmatik amputasiya olduğu üçün onu hazırlamaq lazımdır.Həmçinin bir az daha çox vaxt tələb edir, çünki yaralılarımızın əksəriyyətində böyrək problemləri, kəllə-beyin travmaları, başqa sağlamlıq problemləri var, sadəcə amputasiya yox.Amma bu prosesi gözləmədən, ən qısa zamanda hərəkətə keçməliyik.Müraciətlərimiz Həm Fiziki Müalicə, həm də Reabilitasiyaya başladı. İitation Association və ortoped-protez ustalarının iştirak etdiyi platformalarda bununla bağlı nələrin edilə biləcəyi barədə fikir mübadiləsi aparırıq”.

(DHA)