Zəlzələ bölgəsində insanların həm qidalanma, həm də gigiyena baxımından problemlərinin olduğu bildirilir. Zəlzələ qurbanlarının sağlamlığını qorumaq üçün edilən müdaxilələr şüurlu olmalıdır. Zəlzələ sonrası infeksiya riskinə qarşı nələr ediləcəyi mövzusunda xəbərdarlıq edən Yoluxucu Xəstəliklər və Mikrobiologiya Mütəxəssisi. prof. Dr. Hakan Leblebicioğlu, “Düşərgələrdə peyvəndlərin yayılması, gigiyena qaydalarının pozulmaması, lazımi tibbi və sağlamlıq xidmətlərinin göstərilməsi, təmiz su təmin edilməsi, qidaların xarab olmamasına diqqət yetirilməsi, açıq və ya xarab qidaların istehlak edilməməsi, təmiz mühitin yaradılması, insanların sıx olduğu mühitlərdən qaçınılması Zəlzələ qurbanlarının qalması və qapalı mühitlərin adekvat havalandırılması: “İnfeksiyaların yayılmasının qarşısını almaq vacibdir” dedi.

BU ŞƏRTLƏR İNFEKSİYA RİSKİNİ ARTIRIR

prof. Dr. Hakan Leblebicioğlu zəlzələdən sonra infeksiya riskinə qarşı görüləcək işlər haqqında məlumat verdi. prof. Dr. Hakan Leblebicioğlu, “Zəlzələdən sonra insanların yaşadığı binaların uçması, insanların dağıntılar altında qalması, şəxsi gigiyena materiallarının olmaması, insanların sıx olduğu mühitlərdə sığınma ehtiyacı, qida və suyun qeyri-kafi olması kimi faktorlar nəticəsində gigiyenik olmayan mühitlər ehtiyatları, su ehtiyatlarının zədələnməsi (kanalizasiya ilə qarışması) infeksiyaların inkişafına səbəb olur. Bundan əlavə, təbii fəlakət bölgəsində endemik olan yoluxucu xəstəliklərin baş verməsi kimi amillər infeksiyaların inkişafına zəmin yaradır. İqlim şəraiti də infeksiyaların yayılmasında mühüm amildir.

ƏN YAXŞI INFEKSİYALAR

Zəlzələ ilə əlaqədar ilkin və ikinci dərəcəli təsirlərin birləşməsini, təsirlənmiş ərazinin fiziki xüsusiyyətlərini və təsirlənmiş icmaların sosial-iqtisadi xüsusiyyətlərini ifadə edən Prof. Dr. Hakan Leblebicioğlu, “Zəlzələlərin baş verdiyi ərazilərdə qeydə alınan yoluxucu xəstəliklər tənəffüs yolu infeksiyaları, qida və su ilə əlaqəli xəstəliklər, daşıyıcı xəstəliklər, yara və dəri infeksiyaları kimi təsnif edilə bilər. İnfeksiyalar arasında ən çox rast gəlinənləri tetanoz, salmonellyoz, şigellyoz və tif qızdırma kimi bakterial infeksiyalar, quduz və ya hepatit kimi viral infeksiyalar və vərəm kimi tənəffüs yolu infeksiyalarıdır. Bu xəstəliklər təmiz su və qida mənbələrinin çirklənməsi, qeyri-gigiyenik mühitlərdə yaşamaq və xəstə insanlarla təmas nəticəsində yarana bilər. Təbii fəlakətdən sonra, izdihamlı sığınacaq düşərgələri, ventilyasiya çatışmazlığı, düzgün qidalanmamaq kimi amillər ötürülən infeksiyaların yayılmasına səbəb ola bilər. Bu infeksiyalara qrip, Covid-19, qızılca, meningit, vərəm və qaşınma kimi xəstəliklər daxil ola bilər. Su və qida yoluxucu infeksiyalar gigiyenik şəraitin pisləşməsi nəticəsində baş verə bilər.

ÇİRKLİ YARALARA DÜZGÜN CAVAB ŞƏRTLİDİR

Təbii fəlakətlərdən sonra sığınacaq düşərgələrində və ya gigiyenik şərtlərin tam yerinə yetirilmədiyi, suya çıxışın çətin olduğu mühitlərdə ishal epidemiyalarının baş verə biləcəyinə diqqət çəkən Prof. Dr. Hakan Leblebicioğlu, “Bu epidemiyalarda törədici mikroorqanizmlər arasında salmonella enterica, vibrio cholerae və norovirus var. Leptospiroz fəlakətdən sonrakı infeksiyalar arasında müşahidə olunan başqa bir xəstəlikdir. Leptospiroz su, qida və ya yoluxmuş heyvanların sidiyi ilə çirklənmiş torpaqla təmasdan sonra baş verir. Heyvan dişləməsindən sonra quduzluq riski ola bilər. Zəlzələdən sonra dağıntılar altından çıxarılan yaralıların əksəriyyətinin təcili cərrahi müdaxilə və reanimasiya dəstəyinə ehtiyacı var. Bu qurbanların çirkli yaraları ola bilər ki, bu da xəstələrdə infeksiya riskini artıra bilər. Çirkli yaralara görə tətbiq edilən antibiotik profilaktikası davamlı mikroorqanizmlərin yaranmasına səbəb ola bilər. Zəlzələ qurbanlarının sığındığı düşərgələrdə peyvəndlərin yayılması, gigiyena qaydalarını pozmamaq, adekvat tibbi və sağlamlıq xidmətlərinin göstərilməsi, təmiz su ilə təmin edilməsi, qidaların xarab olmamasına diqqət yetirilməsi, açıq və ya xarab olan qidaların istehlak edilməməsi, təmiz mühitin yaradılması və izdihamlı mühitin qarşısının alınması, infeksiyaların yayılmasının qarşısını almaq üçün qapalı mühitin adekvat ventilyasiyası vacibdir”.

GİGİYENANIN YOXDUĞU İNFEKSİYA RİSKİNİ ARTIRIR

Tetanoz, qızılca, məxmərək kimi xəstəliklərin qarşısının alınmasının vacib olduğunu vurğulayaraq, insanların tam peyvənd edilməsi, lazım gəldikdə isə əlavə dozaların vurulması vacibdir. Dr. Hakan Leblebicioğlu, “Yaralıların təcili yardım və müalicə xidmətlərinə çıxışının təmin edilməsi infeksiyaların yaranmasının qarşısını alır və müalicə tələblərini artırır. Zəlzələdən sonra zərərçəkənlərə sağlam həyat tərzi və gigiyena haqqında məlumat vermək infeksiyaların yaranması və ötürülməsini azalda bilər. Çuxurdan çıxarılan yaralılarımızın əksəriyyəti təcili cərrahi müdaxilə və reanimasiya dəstəyi tələb edir. Bundan əlavə, çirklənmiş yaraları olan xəstələrdə infeksiya riski arta bilər. Buna görə də gigiyena və təmizliyə diqqət yetirmək çox vacibdir.

YARDIM MATERİALLARINDA GIGIYENA MƏHSULLARI PRİORİTET OLMALIDIR

Zəlzələyə yardım gətirənlər gigiyena fəaliyyətlərinə üstünlük verməlidirlər. Xəstələrin açıq yaraları, ifrazatları və selikli qişaları ilə təmasda olanlar əlcəkdən istifadə etməlidirlər. Əlcəkləri taxmadan və çıxarmazdan əvvəl əllər spirt əsaslı əl dezinfeksiyaedicilərlə dezinfeksiya edilməli və ya sabunla yuyulmalıdır. Xəstə başqa bir xəstəyə köçürüləcəksə, əlcəklər dəyişdirilməlidir. Bir sözlə, zəlzələdən sonra gigiyena tədbirlərinə əməl olunması infeksiya riskini azaldacaq və xəstələrin sağalmasını sürətləndirəcək. Bu səbəbdən zəlzələyə yardım gətirən bütün qruplar gigiyena qaydalarına riayət etməyi unutmayaraq xəstələrin sağalmasına kömək etməlidir. Xülasə, fəlakətdən sonrakı dövrdə insanların gigiyena və sağlamlıq məsələlərinə diqqət yetirməsi, yaşayış üçün uyğun mühitlərin təmin edilməsi, gigiyenik qida və su ehtiyatlarının mövcudluğu kimi ehtiyat tədbirlərinin görülməsi çox vacibdir.

(İHA)