Fəlakətlərin şəxsi və kütləvi təsirlərinin olduğunu və belə böyük vəziyyətlərdə normallaşma prosesində psixi sağlamlığın çox əhəmiyyətli olduğunu vurğulayan Ruhi və Sinir Xəstəlikləri Mütəxəssisi Dr. Ecem Çelik, “Travmatik hadisələrdən necə təsirlənməyimiz, şəxsiyyət xüsusiyyətlərimiz, çətinliklərlə mübarizə üsulumuz, psixoloji çevikliyimiz, daha əvvəl travmatik bir hadisəyə məruz qalıb-qalmamağımız kimi bir çox faktordan asılıdır. Bu səbəbdən hamımızın öz “yeni normalımız” olacaq. Kimimiz baş verənləri inkar edərək, kimimiz işindən yapışaraq, kimimiz şəhər, ölkə, iş kimi köklü dəyişikliklərdən keçərək, kimimiz də alına biləcək tədbirlərlə bağlı addımlar atacağıq. və rutin həyatlarını davam etdirirlər.”

Fəlakətin insanlar üçün fiziki, iqtisadi və sosial itkilərə səbəb olan, insanların normal həyat və hərəkətlərini dayandıran və ya pozan, imkanların kifayət qədər olmadığı hadisələr olaraq təyin edildiyini ifadə edən Psixiatriya Mütəxəssisi Dr. Ecem Çelik, “Bir hadisənin fəlakət sayılması üçün insanlara və ya insanların təsirli şəkildə yaşadığı mühitə təsir edəcək qədər böyük olmalıdır. Bu baxımdan fəlakət hadisədən çox hadisənin nəticəsidir. Fəlakətlər böyük can və mal itkisinə səbəb olur. Zəlzələlər müəyyən coğrafiyada qəfil baş verən, həm fərdi, həm də kollektiv stressə səbəb olan, əhəmiyyətli dağıntılara, itkilərə və ya xəsarətlərə səbəb olan hadisələrdir. Belə bir təcrübəyə birbaşa məruz qalmasalar da, yaxınları və yaxınları məruz qaldıqda və ya başqalarının mənfi təcrübələrinə şahidlik etdikdə travmatik bir hadisə ilə üzləşdikləri qəbul edilir. Şahidlik onu birbaşa yaşamaq qədər yorucu ola bilər” dedi.

TRAVMADAN SONRA GÜNDƏLİK HƏYATA QAYIDIŞ

Bu qədər böyük ictimai və fərdi təsirlərə malik travmalardan sonra sağalmanın və ya sağalmanın baş verənləri unutmaq mənasını vermədiyini vurğulamaq, ancaq belə bir hadisədən sonra özümüzü yenidən təhlükəsiz hiss etməmiz və ya həyatda bəzi şeylərin bizim nəzarətimiz altında olduğunu hiss etməmiz lazımdır. mümkündür. Dr. Ecem Çelik, “Biz travmanı zehni və fiziki bütünlüyümüzü pozan gözlənilməz bir vəziyyət olaraq təyin edirik. Buna görə də düşünürəm ki, özümüzü təhlükəsiz hiss etməliyik və normal vəziyyətə qayıtmadan əvvəl bəzi şeyləri idarə edə biləcəyimizi yaşamalıyıq. Travmatik hadisələrdən təsirlənmə tərzimiz şəxsiyyət xüsusiyyətlərimiz, çətinliklərlə necə davranmamız, psixoloji çevikliyimiz, daha əvvəl travmatik bir hadisəyə məruz qalıb-qalmamağımız kimi bir çox faktordan asılıdır. Bu səbəbdən hamımızın öz “yeni normalımız” olacaq. Kimimiz baş verənləri inkar edərək, kimimiz işindən yapışaraq, kimimiz şəhər, ölkə, iş kimi köklü dəyişikliklərdən keçərək, kimimiz də alına biləcək tədbirlərlə bağlı addımlar atacağıq. və rutin həyatlarını davam etdirirlər. Bizim prioritetimiz qəzadan sonra qurbanı təhlükəsiz əraziyə köçürmək olduğu kimi, özümüzə etməli olduğumuz ilkin psixoloji yardım da təhlükəsiz yaşayış sahəsimizi yenidən yaratmaqdır. Zəlzələ ilə birlikdə ən əsas ehtiyaclarımızdan biri olan ‘təhlükəsiz yaşayış sahəsi’ əlimizdən alındı. “Biz ağlın təhlükəsiz hiss etmədən normallaşma prosesinə girməsini gözləyə bilmərik, bu, yalnız prosesi inkar etdiyimiz zaman olur” dedi.

NORMALİZASİYA UYĞULAMASININ İLK ADDIMI

Normala dönüşümüzün addım-addım və zamanla yayılacağını bildirən Dr. Ecem Çelik, “Köhnə həyatımız dərhal geri dönməyəcək. Hətta sosial həyatımız, ev və iş həyatımız, vərdişlərimiz belə dəyişməli ola bilər. Ediləcək dəyişikliklər yavaş-yavaş həyatımıza yerləşəcəyi üçün yaşayacağımız uyğunlaşma problemi bizi bu prosesin başlanğıcında məcbur edəcək, ancaq zamanla bu problemin öhdəsindən gələcəyik. Təbii ki, bu prosesdə uyğunlaşma mərhələlərində problemlər ola bilər. Çünki nə edəcəyimiz bilinməyən yeni yaşanan vəziyyətlər və hadisələrin yaratdığı çaxnaşma və narahatlıq keçirə bilərik. Bu emosional vəziyyətdə insan nə edəcəyini bilmir, çaxnaşmaya və problemlərin həlli üçün alternativ yollara göz yuma bilər. Ona görə də uyğunlaşma problemi “problem” adlanır, həmin əhval-ruhiyyədə insan disfunksional olur.

HƏQİQƏTƏLƏNDİRİLMİŞ EMOSİYADIR

Narahatlığın həyatımıza davam etməmiz üçün zəruri bir duyğu olduğunu ifadə edən Ecem Çelik, “Narahatlıq sayəsində təhlükəni tanıyır və tədbir görürük. Bəli, şahidi olduğumuz zəlzələlərdən sonra narahat olmalıyıq, yaşadığımız binaları nəzərdən keçirməli, baş verə biləcək zəlzələ zamanı nə edə biləcəyimizi danışmalı, təlimlər keçməliyik. Ancaq konstruktiv addımlar atmaq üçün mümkün qədər sağlam ağıl lazımdır. Sağlam bir ağıl əldə etməyin yolu, kədərimiz, qəzəbimiz və ümidsizliyimizlə birlikdə hiss etdiyimiz duyğulara məhəl qoymadan özümüzə yer açmaqdır. Yaşadığımız binaların təhlükəsizliyinə əmin olduqdan, zəlzələ zamanı nə edə biləcəyimiz barədə məlumat əldə etdikdən və mümkün qədər təhlükəsiz yerimiz olduqdan sonra özümüzə yer açıb özümüzə dönə bilərik. həyatda zövq aldığımız fəaliyyətlər. Açıq havada gəzmək, musiqi dinləmək, mədəni fəaliyyətlərlə məşğul olmaq, sevdiklərimizlə söhbət etmək, sevdiklərimizlə söhbət etmək, hisslərimizi şifahi və yazılı dildə ifadə etmək, təxirə salınmış istəklərimizlə bağlı addımlar atmaq bu prosesdə bizə kömək edə bilər.

İHA