2023-01-28 18:34:19
Planetimizin quruluşu üç əsas hissədən ibarətdir: yer qabığı, mantiya və nüvə.
Yumurta kimi düşünsəniz; Yer qabığı yumurtanın qabığına, qalın qaya təbəqəsi olan mantiya yumurtanın ağı, nüvəsi isə yumurtanın sarısına bənzəyir.
Daxili nüvə Günəşin səthi qədər istidir. Yerin mərkəzi o qədər dərin və o qədər təzyiq altındadır ki, o, çox isti olsa da, əslində dəmir və nikeldən ibarət bir metal topdur.
Əvvəlki araşdırmalar göstərib ki, planetin daxili nüvəsi Yerin qalan hissəsindən maye metal xarici nüvə ilə ayrılır, yəni o, müstəqil şəkildə fırlana bilir və planetin qalan hissəsi ilə sinxron hərəkət etməyə ehtiyac duymur.
Çinin Pekin Universitetinin alimləri bir neçə ildir ki, oxşar təbiətli zəlzələlərin yaratdığı seysmik dalğaları tədqiq etməklə Yer səthinin dərinliklərindəki aktivliyi tədqiq edirlər.
class=”medianet-inline-adv”>
Yer səthinə yaxın böyük zəlzələlər nəticəsində ayrılan enerji də yerin dərinliyinə gedir.
Alimlər Yerin dərinliklərində bu seysmik dalğaların yollarını izləyərək “son on ildə çox azca şey dəyişdiyini” aşkar etdilər.
Onların tapıntıları göstərir ki, Yerin daxili nüvəsinin fırlanması dayanıb və illər keçdikcə dövr bir istiqamətdən digərinə doğru dəyişib.
BU BİZƏ NECƏ TƏSİR EDİR?
Yerin nüvəsindəki bu dəyişikliklər planetin səthində yaşayan insanların naviqasiyası və hətta günün uzunluğu baxımından dəyişməyə təsir edir.
Bu, maqnit sahəsi adlanan fenomenlə əlaqədardır.
Planetimiz kosmosda öz ətrafında fırlanır. Yerin metal nüvəsi də eyni şəkildə fırlanır. Bu hərəkətlər Yeri əhatə edən və maqnit sahəsi adlanan maqnit qüvvəsini yaradır.
Nəhəng bir maqnit hesab edə biləcəyimiz Yerin şimal və cənub qütbləri maqnit qütbləri kimidir.
Ancaq bir qədər çaşqın şəkildə, coğrafi şimal və cənub qütbləri və maqnit qütbləri tam olaraq eyni yerdə deyil və onlar da hərəkətdədirlər.
Şimal maqnit qütbü 1832-ci ildə kəşf edildikdən sonrasında Kanadanın şimalından Rusiyada Sibirə doğru 1400 mil dəyişib.
class=”medianet-inline-adv”>
Şimal maqnit qütbünün hərəkəti son illərdə o qədər sürətlənib ki, Şimal qütbü ətrafında fəaliyyət göstərən hərbi və kommersiya daşımalarında və axtarış-xilasetmə əməliyyatlarında istifadə edilən naviqasiya cihazlarında dəyişikliklər edilməlidir.
Yerin maqnit sahəsi həm də yerin öz oxu ətrafında nə qədər sürətli və ya eyni dərəcədə yavaş fırlandığını, başqa sözlə, günlərimizin nə qədər uzun bulunduğunu idarə etməkdən məsuldur.
Rüblük sıçrayış ilində olduğu kimi, bir günü yaradan fırlanmada bir qədər yavaşlama belə vaxtı dəqiq saxlamaq üçün 1970-ci illərdən bəri 27 sıçrayış saniyə əlavə etmək zərurəti ilə nəticələndi.
Yerin öz oxu ətrafında fırlanma sürətinin daxili nüvənin fırlanmasının dəyişməsi səbəbindən tarix boyu davamlı olaraq dəyişdiyi güman edilir.
class=”medianet-inline-adv”>
Lakin tüm elm adamları bu yeni tapıntılarla razılaşmır.
ABŞ-ın tanınmış geofiziki tabip Con Vidale Çin alimlərinin açıqladığı nəticələrə şübhə ilə yanaşır.
“Yerin daxili hissəsinə baxışımız hələ də bulanıqdır” deyən Vidale Yerin nüvəsinə baxışımızı skanersiz müşahidə ilə müqayisə edir.
“Nəsə baş verir və düşünürəm ki, biz bunu anlaya biləcəyik, lakin bu, on il çəkə bilər” Vidale əlavə edir.
Tərcümə“24 SAAT”
