Zorakılıq görən qadın: “Mən cəhənnəmdə idim, indi cənnətə düşmüşəm”
“Bir dəfə məni yenə möhkəm döydü, gedib yatdı. Başımı divara vurub partlatmışdı, üz-gözüm gömgöy idi. Fikirləşdim ki, daha dözə bilmirəm. Uşaq hələ beş aylıq idi. Yatızdırdım uşağı, sonra ip hazırladım, çıxdım stulun üstünə, ipi boynuma keçirdim. Bu vaxt Allahın işiydi ki, uşaq çığırıb ağladı. Yoldaşım oyandı, uşağı çox pis söydü onu oyatdığı üçün. Gəlib gördü ki, özümü asıram. İpi heç boynumdan çıxarmadan sinəmə necə yumruq qoydusa, ip boğazımdaca yuxarıdan qırıldı, yerə sərildim. Arxasına baxmadan qapını çırpıb getdi. Daha vecinə olmadı ki, bəlkə o gedəndən sonra özümü öldürərəm…”
21 yaşlı Əfsanə (ad şərtidir) Azərbaycanda zorakılıq qurbanı olan çoxsaylı qadınlardan biridir. O, “öz cəhənnəmi”ndən cəmi üç gün əvvəl qurtulub. Hələ də qorxu içindədir. Boşanmaq qərarına gəldiyi həyat yoldaşının onu və övladını tapıb öldürəcəyindən dəhşətli dərəcədə qorxur. Gələcəyə dair xəyalları var, amma bu xəyallara doğru gedəcək gücü, inamı özündə görmür.
***
2021-ci ildə rəsmi statistikaya görə Azərbaycanda 6635 qadın əri, partnyoru, atası, qardaşı və digər kişi qohumu tərəfindən müxtəlif növ zorakılığa məruz qalıb. Həmin il 70 qadın öldürülüb, 24-ü ağır yaralanıb. Ekspertlər hesab edirlər ki, rəsmi statistika qadınlara qarşı zorakılıqla bağlı real mənzərəni tam əks etdirmir, çünki zorakılığa məruz qalan qadınların az qismi hüquq-mühafizə orqanlarına müraciət edir.
***
16 yaşında zorla ərə verilib
Əfsanənin dediyinə görə, zorakılıqla çox erkən yaşlarında qarşılaşıb. Və bunun səbəbini atasız böyüməsində görür. Üstəlik deyir ki, anası da, bacısı da zorakılıq qurbanlarıdır.
“Anam da ilk evliliyində zorakılıq görüb. Əri narkotik istifadəçisi imiş. Ondan boşanıb. Uzun illər ailə qurmayıb. Sonra atama ərə gedib. Evlənəndə ikisi də yaşlı idilər artıq. İki qızları olub, bacım və mən. 8 yaşım olanda atam rəhmətə getdi. Ondan sonra zülüm, işgəncə… Atasızlıq necə olar?! Arxan olmur, dayağın olmur. Atalı qızları yiyəsiz bilmirlər, qorxurlar onlara zərər verməyə”.
Əfsanənin atasının ilk evliliyindən də uşaqları olub. Dediyinə görə böyük qardaşları öz bacılarını üstün tuturmuş, anadan ögey bacılarını isə istəmirmişlər. Anası da qızlarını götürüb öz qardaşının yanına sığınıb.
“Dayımgil yeməyimizə, geyinməyimizə, oturuşumuza, duruşumuza, hər şeyimizə danışırdılar. Sığıntı kimi qalırdıq orda. Xalam da boşanıb gəlmişdi. Bacımı döyürdü. Mənim 14, bacımın 16 yaşı vardı. Dözə bilmədi bacım evdəki əziyyətlərə. Özündən 16 yaş böyük bir adama ərə verdilər, o da getdi. Bacım da ər evində döyülür, işgəncə görür, amma dözür”.
Əfsanə çörəkpulu qazanmaq üçün pambıq alağına gedirmiş. İstidə günün altında saatlarla pambıq sahəsinin ortasında əldən düşürmüş. Deyir ki, uşaq idim, istəyirdim mənim də gözəl həyatım olsun, oxuyum, özümə gələcək qurum. Amma anası yaşlı və xəstə olduğu üçün (gözü görmür, qulağı eşitmir) evdə tək işləyən o olub.
16 yaşı tamam olanda evlənmək növbəsi Əfsanəyə çatıb. Onu da zorla ərə veriblər.
“Oğlan xəstə imiş, qıcolmaları tuturdu. Yıxılırdı qarşımda, heyvanı kəsərsən əsər ha, o vəziyyətdə, tir-tir titrəyirdi, ağzından köpük gəlirdi, şalvarını batırırdı. Uşaq idim, ömrümdə elə şey görməmişdim, qorxumdan əsirdim, yaxın dura bilmirdim. Qayınanam deyirdi ki, sən ona baxmalısan, təmizləməlisən, yetimsən, hər şeyə dözməlisən. Mən də öz-özümə deyirdim ki, axı mən Allaha neyləmişəm, niyə bütün bunlara dözməliyəm?”
Bir gün telefonla danışanda bacısına artıq dözə bilmədiyini, özünü öldürəcəyini deyib. Bacısı da anasına xəbər edib. Anası Əfsanəni evlərinə aparıb.
“Başladım orda-burda işləməyə, amma yarıda bilmirdim, çox uşaq idim, gücüm yox idi, dözüm nə idi bilmirdim. Həyatı hələ dərk eləmirdim. Dörd il çox çətinlik çəkdim. Kişilərə nifrət edirdim, hamısını eyni bilirdim. Deyirdim ki, mənimçün hər şey bitib. Sonra bu insan qarşıma çıxdı. Əvvəl heç üz vermədim, amma çox israr etdi. Deyirdi: “Çox ağıllısan, tərbiyəlisən, səndən xoşum gəlir”. Telefon nömrəmi hardansa tapmışdı. Bloka atırdım, başqa nömrələrdən zəng vururdu. Axırı aldandım, bağlandım ona, sevdim, Allah da şahiddi ki, çox sevdim onu. Amma o məni sevmədi”.
“Axı mən neyləmişəm ki, məni döyürsən?”
İkinci evliliyində rəsmi nikahı olub. Amma bu dəfə də bəxti gətirməyib. Elə ilk günlərdən həm ərindən, həm də qayınanasından zorakılıq görüb. Qayınanası gəlin olaraq istəmədiyi üçün onu döyür, təhqir edirmiş. Əri də elə ilk günlərdən ona xəyanət edir, Əfsanə buna səsini çıxarmaq istəyəndə isə hər dəfə vəhşicə döyürmüş. “Axı mən neyləmişəm ki, məni döyürsən” – Əfsanə tez-tez verdiyi bu suala cavab ala bilməyib.
“Yoldaşım heç nəyin üstündə məni döyürdü. Hamilə olanda da. Deyirdi: “Anan gəlməsin, səni öyrədir”. Çox pis söyürdü anama, elə mənim özümə də. Dözürdüm, deyirdim bəlkə düzələr. Evimiz köhnə idi, qarışqa girirdi, stolun üstünə çıxırdılar, təmizləyirdim, yenə gəlirdilər, körpə uşaqla çatdıra bilmirdim. Stolda qarışqanı görən kimi döyürdü məni. Yumruq, təpik…”
Bir gün yenə dözə bilmədiyini və intihar etmək istədiyini anasına deyir. Anası da onu götürüb digər qızının evinə aparır.
Bir gün yenə dözə bilmədiyini və intihar etmək istədiyini anasına deyir. Anası da onu götürüb digər qızının evinə aparır.
“Yeznəm məni görən kimi bacımı döydü. Məni evində istəmirdi. Əlacsız qalmışdım. Onların qonşuluğunda təhsilli, xeyirxah bir qadın vardı, ona danışdım dərdimi. Dedim, göydə Allah yerdə siz, mənə bir yol göstərin, uşağımla ortalıqda qalmışam. O da mənim kimi qadınlar üçün olan sığınacaqlar haqda danışdı. Əvvəlcə çox qorxdum, necə yer olduğunu bilmirdim. Amma kaş ki, ən başından, 16 yaşımda məni məcbur ərə verəndə gələrdim sığınacağa, bütün sonra yaşadıqlarım başıma gəlməzdi. Öz ayaqlarımın üstündə durmağı öyrənərdim”.
Əfsanə indi zorakılığa məruz qalmış qadınlar üçün olan sığınacaqlardan birində qalır. Orada psixoloji sarsıntılarından qurtulmaq, boşanmaq, işləmək istəyir, özü və övladı üçün gələcəklə bağlı xəyallar qurur. Özünə əminliyi çatmır, amma ümid edir ki, hazırda onu əhatə edən insanlar ona yardım edəcəklər.
***
Ailə, Qadın və Uşaq problemləri üzrə Dövlət Komitəsindən verilən məlumata görə, hazırda ölkədə zorakılığa məruz qalmış qadınlar üçün dövlət sığınacaqları yoxdur. 2010-cu ildə “Məişət zorakılığı haqqında” Qanun qəbul edilsə də və bu qanunda bu cür sığınacaqların yaradılması nəzərdə tutulsa da, dövlət sığınacaqları hələ yaradılmayıb. Amma bu günədək 13 qeyri-hökumət təşkilatının təsis etdiyi sığınacaq qeydiyyatdan keçib. Hərçənd komitənin məlumatına görə, bu sığınacaqların da az qismi reallıqda fəaliyyət göstərir.
***
İnteqrasiya proqramının olmaması
Həmin özəl sığınacaqlardan birinə “Təmiz Dünya” Qadınlara Yardım İctima Birliyinin sədri Mehriban Zeynalova rəhbərlik edir. O bildirir ki, sığınacaqlar zorakılıq qurbanlarına reabilitasiya dövrünü keçmək, normal həyata inteqrasiyalarına yardım məqsədilə lazımdır.
“Qanunvericiliyə əsasən, zorakılıq qurbanlarının sığınacaqda qalma müddəti üç ay göstərilib. Amma vəziyyətdən asılı olaraq bu müddət bir il, il yarıma qədər də uzadıla bilər. Əgər qurbana qarşı təhlükə aradan qalxmayıbsa, yaxud boşanma prosesi sona çatmayıbsa və ya hamiləlik halı varsa (uşağını dünyaya gətirməsi, bir qədər böyüdüb ərsəyə gətirməsi üçün), biz onu burada saxlamağa davam edirik”.
Mehriban Zeynalova bildirir ki, zorakılıq qurbanlarının sığınacaqdan çıxandan sonra yenidən zorakılıq mühitinə qayıtmaması üçün inteqrasiya proqramları olmalıdır.
