Ətraf mühit konfransları və nüvəyə qayıt
2022-12-19 09:00:00
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasının tərəfləri tərəfindən keçirilən 2022 Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) İqlim Dəyişikliyi Konfransı (COP27Pərdə bağlanan kimi qarşıdan gələn iqlim sammitlərinə hazırlıq başlandı.
rəsmilər və danışıqlar aparan şəxslər, “turistlər” ilə BƏƏOnlar 28-ci sammitə, Şərqi Avropa ölkələrindən birində 29-cu sammitə və Latın Amerikasında və ya Karib dənizi adalarından birinə keçiriləcək 30-cu sammitə yola düşüblər.
Braziliya prezidenti Luiz İnasio Lula da Silva Amazonda 30-cu sammitə ev sahibliyi etmək təklifi ilə də ortaya çıxdı – sanki on minlərlə iştirakçının enməsi ilə bu həssas ərazidə daha çox dağıntı yox idi.
Ekoloji problemlərin iqtisadi və sosial şərtlərlə qarışdığı, mürəkkəb detalları əhatə edən və ümumi maraqları əhatə edən iqlim kimi həssas məsələlərdə danışıqlar qaçılmazdır.
Lakin təxirəsalınmaz məsələlərlə bağlı danışıqların yekun tarix olmadan davam etməsi və danışıqların ritorik festivallara çevrilməsi doğru deyil.
Əks halda, iştirakçıların əksəriyyətinin danışıqlarda heç bir rolu yoxdur və bir çoxları bu danışıqlarda yalnız istirahət turizmi və ictimaiyyətlə əlaqələr üçün iştirak edirlər.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyası 1992-ci ildə BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasını ratifikasiya etdi.
İlk İqlim Dəyişikliyi Konfransı (COP 1) 1995-ci ildə Berlində keçirilmişdir. Üç onillikdə əhəmiyyətli irəliləyiş əldə edilib, lakin əsas məsələlər üzrə razılaşmalar gecikdirilib.
Əgər 1995-ci ildə keçirilən birinci konfransda ölkələr alimlərin tövsiyələrini qəbul edib, maliyyələşmə və yüklərin bölüşdürülməsi ilə bağlı razılığa gəlsəydilər, biz Misirdə keçirilən iyirmi yeddinci konfransa çatmazdıq.
Bununla belə, mahiyyətlə bağlı müzakirələr hələ də davam edir və belə görünür ki, bu dövrdə əldə edilən yeganə şey iqlim dəyişikliyinin insan fəaliyyətinin nəticəsi olduğunun etirafıdır.
Ancaq bu nöqtəyə gəlmək üçün otuz il uzun müddətdir. Bu o demək deyil ki, bizim COP27 və ondan kənara ehtiyacımız yoxdur.
Ancaq 1995-ci ildə keçirilən ilk konfransdan sonra yığıncaqların vəzifəsi oldu “Emissiyaları nə qədər və nə vaxt azaldırıq? Bunu necə maliyyələşdiririk” kimi fundamental sualların müzakirəsini davam etdirməmək; tətbiqi izləmək və onu elmdəki inkişaf və nəticələrə uyğun təşkil etmək lazım idi.
Danışıqlara rəhbərlik etmək üçün iradə və lazımi bacarıqlar olsaydı, bu mümkün olardı.
Tarixi xatırlamayanlar üçün qeyd etmək yerinə düşər ki, Ozon qatını məhv edən maddələr üzrə Monreal Protokolunun konturları 1987-ci ildə Monrealda keçirilən nazirlər konfransında çəkilib.
Konvensiya üzv dövlətlərin 1989-cu ildə Helsinki görüşündən sonra qüvvəyə minib. 1990-cı ildə ozon təbəqəsini parçalayan maddələrin istehsalını və istifadəsini tamamilə dayandırmaq üçün xüsusi fond yaradılmışdır.
Beynəlxalq ictimaiyyət ozon təbəqəsinin mühafizəsi ilə bağlı üzərinə götürdüyü öhdəlikləri vaxtında yerinə yetirə bilsə də, elmi inkişaflar işığında nəticələrin nəzərdən keçirilməsi və öhdəliyin davamlılığını təmin etmək üçün üzv tərəflərin görüşləri hər 3 ildən bir davam edirdi.
Kaş ki, bu gün iqlim danışıqlarına rəhbərlik edənlər Mustafa Kamal Tolbanın dünyagörüşündən və elm, maliyyə və ədalət bərabərliyinə uyğun olaraq rekord müddətdə razılığa gəlməyi bacaran diplomatiyasından ilhamlansınlar.
İqlim sammitlərinin qarşısındakı maneələr arasında dünyanın bütün guşələrindən səyahət edən çoxlu sayda iştirakçılar var ki, bu da iqlim fəaliyyətinin məqsədlərinə zidd olan kütləvi karbon emissiyalarına səbəb olur.
Çox vaxt bu sıxlıq danışıqların gedişinə mane olur, qeyri-ciddilik yaradır.
Həll yolu bütün qruplarda iştirakçıların sayını məhdudlaşdırmaq və şəxsi iştirakını onlayn qaytarmaqdır.
Belə ki, qarşılıqlı ünsiyyətin vacibliyinə görə əsas müzakirəçilər görüşdə şəxsən iştirak edir, hər bir ölkədən ekspert qrupları onlayn rejimdə iştirak edir, müşahidələr aparır və nümayəndə heyətlərinin rəhbərlərinə tövsiyələr verirlər.
Eyni şey müvafiq beynəlxalq və regional təşkilatlara və qeyri-hökumət təşkilatlarına da aiddir. Əslində, pandemiya dövründə karantin tədbirləri və səyahət məhdudiyyətləri virtual konfranslar üçün effektiv proqramların hazırlanmasına öz töhfəsini verib.
Beləliklə, minlərlə insan ənənəvi üzbəüz görüşlərdə olduğu kimi danışmaq və sual vermək hüququ olan nümayəndə və ya dinləyici kimi uzaqdan cəlb edilə bilər.
Nəzəriyyəni təbliğ etməkdə günahlandırılmamaq üçün özüm başladım. Ətraf Mühit və İnkişaf üzrə Ərəb Forumunun (AFD) Baş katibi kimi mən gündə 12 saatdan çox Şarm əl-Şeyx konfrans sessiyalarında uzaqdan iştirak edirdim.
Bu mənə lazım olanda məsləhət vermək üçün əlavə vaxt verdi. Şəxsi iştirakın 40 mindən 5 minə endirilməsi konfransın effektivliyini azaltmayacaq, əksinə, daha da artıracaq.
Tərcümə“24 SAAT”
