Türkiyənin İsveçin NATO üzvlüyünə yaşıl işıq yandırması ilə bütün gözlər F-16-ların satışı üçün ABŞ-a çevrildi. Bayden administrasiyası F-16-ların Türkiyəyə satışını dəstəkləsə də, ABŞ Konqresi müxtəlif səbəblərdən bu tələbi qəbul etməyib.

Ancaq Vilnüsdə keçirilən NATO Liderlər Zirvəsində Türkiyənin İsveçə NATO vizası verdiyi müsbət atmosferin ardından F-16 satışının önümüzdəki dövrlərdə Konqresdə yenidən gündəmə gəlməsi gözlənilir.

Saytların yığılması

ABŞ-ın milli təhlükəsizlik üzrə müşaviri Jake Sullivan, Ankaranın bazar ertəsi təsdiqləməsindən sonra çərşənbə axşamı verdiyi açıqlamada, Bayden administrasiyasının Konqreslə məsləhətləşərək Türkiyəyə F-16 döyüş təyyarələrinin satışı prosesini davam etdirəcəyini söylədi. Konqresdə indiyə qədər F-16 satışını əngəlləyən ABŞ Senatının Xarici Əlaqələr Komitəsinin sədri Bob Menendez bazar ertəsi günü Bayden administrasiyası ilə görüşdüyünü və qərarın “gələn həftə” verilə biləcəyini açıqladı.

F-16 satış cədvəli qeyri-müəyyən olaraq qalır.

PROSES NECƏ İŞLƏR?

ABŞ Konqresinin xarici ölkələrə silah satışını tənzimləmək səlahiyyəti var. ABŞ qanunlarına görə, bir ölkəyə hərbi silah satmaq üçün Konqres qərara etiraz etməməlidir. Silah İxracına Nəzarət Aktı (AECA) çərçivəsində ölkələrə edilməsi planlaşdırılan 14 milyon dollar və ya daha çox hərbi satışlar 30 gün əvvəl Konqresə bildirilməlidir. ABŞ Dövlət Departamenti satış haqqında rəsmi bildirişdən 20-40 gün əvvəl Konqresin müvafiq komitələrinə qeyri-rəsmi və ya ilkin bildiriş təqdim edir. Qeyri-rəsmi bildirişlər ABŞ Dövlət Departamentinə rəsmi bildirişdən əvvəl Konqresin müvafiq komitələri ilə məsləhətləşməyə imkan verir. Bu proses zamanı Konqresin komitələri də satışla bağlı narahatlıqlarını bildirirlər və Xarici İşlər Nazirliyi narahatlığı aradan qaldırmaq üçün prosesi uzada bilər.

Dövlət Departamenti satışı təsdiqlədikdən və qeyri-rəsmi təsdiqlər alındıqdan sonra Müdafiə Təhlükəsizliyi Əməkdaşlıq Agentliyi (DSCA) Konqresə rəsmi bildiriş göndərir. 30 günlük müddət rəsmi bildirişdən sonra başlayır. Rəsmi bildirişdən sonra Konqres silah satışının qarşısını almaq üçün birgə qərar qəbul etməlidir. Bu qərar qəbul edilməzsə, satış prosesində irəliləyiş əldə edilir. Konqres, həmçinin, birgə qərardan başqa, normal qanunvericilik fəaliyyəti zamanı satışın qarşısını alan və ya dəyişdirən qanun qəbul edə bilər. ABŞ prezidenti isə Konqresə “fövqəladə vəziyyət olduğunu” bildirərək satışın nəzərdən keçirilməsi prosesini dayandıra bilər və “milli təhlükəsizlik maraqları” səbəbindən satış tələbinin təcili yerinə yetirilməsini tələb edə bilər.