Dini oyanış hərəkətləri, qarşılıqlı təsirlər və qloballaşma
2022-12-10 11:49:56
Dalğa qalxıb geri çəkildi, amma sönmədi. Ancaq yüksələn millət dövlətin qarşısında dura bilməz
Bu yaxınlarda Abdullah əl-Mudaiferin proqramında Xalid əl-Əddadın dini oyanış hərəkatlarından biri olan Suriya ilə bağlı yaşadıqlarını izah edən müsahibəsini dinlədim.
Dini çevrələrdə fikir və davranış parçalanmaları ilə dinə, cəmiyyətlərə, milli dövlətlərə xələl gətirən simaların meydana çıxmasından başqa heç bir izahı olmayan dəhşətli təfərrüatlardan o qədər də xəbərim yox idi.
Bu quruculuq təcrübələri Ərəb baharı dövründə fundamentalist hökmranlığın süqutundan sonra ortadan qalxdı
Lakin ərəb və islam dairələri xaricində aparılan araşdırmalar son illərdə oyanışlarla demokratik və dünyəvi dövlətlər arasında qarşılıqlı əlaqə üzərində cəmlənib.
Bu hadisələr iki hissədən ibarətdir: Birincisi, ABŞ və Hindistan kimi ölkələrdə siyasətçilərin seçkilərdə dini cərəyanlardan istifadə etməsi ilə bağlıdır.
İkincisi, bir çox dövlətlərin ölkəmizdə dini və siyasi azadlıqlar bəhanəsi ilə, bəzən də müəyyən məqsədlərə çatmaq üçün dövlət hakimiyyətlərinə təzyiq göstərməkdən başqa heç bir bəhanə olmadan dirçəlişçilərə və dirçəlişlərə qarşı yürütdüyü siyasətdir.
Bu kontekstdə Scott Hibbardın strateji məqsədlərə və dini siyasətlərə yanaşması “Dini Siyasət və Dünyəvi Dövlətlər: Misir, Hindistan və ABŞ” (Dini Siyasət və Dünyəvi Dövlətlər: Misir, Hindistan və ABŞ) Mən onun kitabına müraciət edərdim.
Bu kitabda Hibbard ABŞ və Hindistanda siyasi partiyalar ilə yevangelist və hindu dirçəlişçiləri arasında qarşılıqlı əlaqəni araşdırır.
Burada o, ötən əsrdə fundamentalizmin və fundamentalizm fenomeninin yüksəlməsində partiya siyasətinin heç bir rol oynamadığını, partiyalar arasında artan rəqabət şəraitində separatçıların və ya neo-dindarların səslərinin qazanılmasına çalışıldığını iddia edir.
Məsələn, Karter əsas protestant kilsələrinin, Reyqan və ondan sonra Respublikaçılar isə neo-dinlərin səslərini qazandılar.
Eyni şey Hindistanda Milli Konqres Partiyası ilə Bharatiya Janata Partiyası (BJP) arasındakı rəqabətdə də baş verdi.
Hazırda bir sıra tədqiqatlarımız var, xüsusən Putnam, Luca Ozzano və Enzo Bacci.
Bu araşdırmalar dindarların sayının artması və onların siyasiləşməsi, müəyyən bir partiyaya və ya partiyaya tərəf çevrilməsi baxımından statistikadan bəhs edir.
Ölkələrimizdə bu və ya digər tendensiyaları dəstəkləmək üçün siyasi müdaxilələrə gəlincə, tədqiqatçılar diplomatların bəyanatlarına və vətəndaş cəmiyyəti qruplarının fəaliyyətinə əsaslanan sorğulardan istifadə edirlər.
İndi bu hadisələrə diqqət yetirməyin səbəbi nədir?
Bunun əsasən üç səbəbi var.
Birincisi, dinin davamlılığı və onun siyasətə təsiri; ikincisi, dini və milli arasında tüğyan edən populizm; Üçüncüsü, ərəb və İslam ölkələrində hər cür təsirə açıq olan dəyişkənlikdir.
Luca Ozzano “Siyasi Tanrının Maskaları: Müasir Demokratik Ölkələrdə Din və Siyasi Partiyalar” O, kitabında Hindistan, Türkiyə, İsrail, ABŞ, Yaxın Şərq və Şimali Afrikada qarşılıqlı təsir fenomenini araşdırır.
Uzun müddət düşündükdən sonra Ozzano Hindistanda hazırkı baş nazirdə dəyişiklik olduğunu söylədi. “milli-dini və ya dini-milli” O, bu münasibətin daxili siyasəti zəbt etdiyini, iri və yerli partiyaların onun təsiri altına düşdüyünü deyir.
Türkiyəyə gəlincə; Ərdoğan mənim yeni dindarlarımın, Qardaşlığa bənzər və Fətullah Gülənin arxası ilə ayağa qalxıb.
Lakin Anadolunun yoxsulları və şəhər orta təbəqələri ilə əlaqələrini gücləndirdikdən sonra o, onların hamısını qabaqladı və regionda və beynəlxalq aləmdə bir qladiator kimi göründü – baxmayaraq ki, Ozanonun təhlilləri onun populyarlığının partiyadan üstün olduğunu göstərir.
Türkiyədə dini oyanışı araşdırsaq görərik ki, inqilabdan sonra hicab geyinmək adiləşib.
Ərdoğanın Müsəlman Qardaşları və onlarla birlikdə Misiri necə manipulyasiya etdiyini bilsək, dövlətin və siyasi sistemin daxildən çox dinin xaricə qarşı oynadığı müxtəlif kartlardan istifadə etdiyini anlayırıq.
Vətəndə və simvolizm dövrü bitdikdən sonra maraq, millətçilik və millətçilik siyasətindən kömək istəmək lazım gəldi.
Burda da digər dünyəvi partiyalarda olduğu kimi dindar görünməyə çalışmırlar, ona görə də tərk ediləndə xəcalət çəkirlər.
Tərcümə“24 SAAT”
