Əks reaksiyanın araşdırılması: Azərbaycanın 2022-ci il Siyasi Partiya Qanunu Yoxlanılır
Əks reaksiyanın araşdırılması: Azərbaycanın 2022-ci il Siyasi Partiya Qanunu Yoxlanılır
Giriş
Avrasiyanın Cənubi Qafqaz regionunda yerləşən Azərbaycan bu yaxınlarda həm yerli, həm də beynəlxalq aləmdə əhəmiyyətli mübahisələrə səbəb olan yeni Siyasi Partiya Qanununu tətbiq edib. 2022-ci ildə qüvvəyə minən qanun siyasi azadlıqları məhdudlaşdırmaq və hakim Partiya daxilində hakimiyyəti cəmləşdirmək potensialına görə ciddi araşdırmalarla üzləşib. Bu məqalə Azərbaycan Siyasi Partiyaları Qanunu ətrafında yaranan reaksiyaları və onun ölkənin siyasi mənzərəsinə təsirlərini araşdırmaq məqsədi daşıyır.
Fon
Qanunun təfərrüatlarına və onun nəticələrinə keçməzdən əvvəl Azərbaycanın siyasi sistemi haqqında qısa məlumat vermək vacibdir. Ölkə 1991-ci ildə Sovet İttifaqından müstəqillik qazandıqdan sonra Yeni Azərbaycan Partiyası (YAP) tərəfindən idarə olunur. Bu illər ərzində hakim Partiya siyasi müxalifəti sıxışdırmaq və iqtidarı sıx şəkildə saxlamaq iddiaları ilə üzləşib.
2022 Siyasi Partiya Qanunu
2022-ci ildə qəbul edilmiş yeni Siyasi Partiya Qanunu Azərbaycanda siyasi partiyaların fəaliyyətini tənzimləmək, onların yaradılması və fəaliyyəti üçün hüquqi baza təmin etmək məqsədi daşıyır. Bununla belə, tənqidçilər iddia edirlər ki, qanun yeni partiyaların formalaşmasını və hakim Partiya ilə effektiv rəqabət aparmasını çətinləşdirən sərt tələblər qoyur. Bu tələblərə məcburi üzvlük nömrələri, maliyyə hədləri və xaricdən maliyyələşdirmə ilə bağlı məhdudiyyətlər daxildir.
Əks reaksiya və narahatlıqlar
“Siyasi Partiyalar haqqında” qanunun icrası həm Azərbaycan daxilində, həm də beynəlxalq müşahidəçilər tərəfindən geniş əks-səda doğurub. Tənqidçilər qanunun təkcə siyasi azadlıqları məhdudlaşdırmır, həm də plüralizm və demokratik idarəçilik prinsiplərini pozduğunu iddia edirlər. Qanunun hakim partiyanın üstünlüyünü daha da gücləndirmək və siyasi narazılığı boğmaq potensialı ilə bağlı narahatlıqlar qaldırılıb.
Yerli müxalifət və etirazlar
Azərbaycanda vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları, hüquq müdafiəçiləri və müxalifət qrupları “Siyasi partiyalar haqqında” qanunu kəskin şəkildə pisləyib. Onlar iddia edirlər ki, qanun müxalifət partiyalarının fəaliyyət göstərməsi və hakim partiyanın üstünlüyünə təsirli şəkildə etiraz etmək üçün onsuz da məhdud olan məkanı daha da məhdudlaşdırır. Demokratik prinsipləri qorumaq üçün qanunun ləğvi və ya dəyişdirilməsi tələbi ilə bir neçə etiraz aksiyası və nümayişlər keçirilib.
Beynəlxalq tənqid
Beynəlxalq ictimaiyyət də yeni qanunla bağlı narahatlığını bildirib. Avropa İttifaqı və Birləşmiş Millətlər Təşkilatı kimi təşkilatlar Azərbaycanı demokratik prosesləri təmin etməyə və insan hüquqlarına hörmət etməyə çağırıb. Bundan əlavə, insan haqları nəzarətçiləri qanunun ifadə azadlığını boğmaq və ölkədə siyasi iştiraka mane olmaq potensialını vurğulayırlar.
Azərbaycanın siyasi mənzərəsi üçün təsirlər
“Siyasi Partiyalar haqqında” qanunun icrasının Azərbaycanın siyasi mənzərəsi üçün geniş təsirləri ola bilər. Müxalifət partiyalarına məhdudiyyətlərin artırılması potensialı ilə hakim partiyanın üstünlüyü daha da möhkəmlənə bilər. Bu konsolidasiya siyasi plüralizmin azalmasına və fərqli fikirlər üçün imkanların məhdudlaşmasına gətirib çıxara bilər və nəticədə ölkənin demokratiyasına və idarəçiliyinə təsir edə bilər.
Nəticə
Azərbaycanın “Siyasi Partiyalar haqqında” qanunu siyasi azadlıqları məhdudlaşdırmaq və iqtidar partiyası daxilində hakimiyyəti cəmləşdirmək potensialına görə ciddi reaksiya və yoxlama ilə üzləşib. Həm yerli, həm də beynəlxalq aktorlar tərəfindən qaldırılan narahatlıqlar demokratik prinsiplərin qorunmasının və siyasi partiyalar üçün bərabər oyun şəraitinin təmin edilməsinin vacibliyini vurğulayır. Bu qanunun Azərbaycanın siyasi mənzərəsinə və gələcək demokratik inkişafına təsirini görmək hələ də davam edir, lakin ayıq qalmaq və əsas hüquq və azadlıqların müdafiəsini müdafiə etmək çox vacibdir.
