class=”mediyanet-inline-adv”>

Giza piramidaları tikiləndə məqsəd onların əbədi dayanması idi. Onların əbədi olaraq sağ qalıb-qalmayacağı bilinmir, amma hələlik uğur qazandıqları aydındır.

Çünki Misirin Köhnə Krallığı dövrünə aid piramidalar təxminən 4500 ildir yerindədir.

Saytların yığılması

Misir dövründə fironların öldükdən sonra tanrıya çevriləcəyinə inanılırdı. Buna görə də, fironlar axirətə hazırlaşaraq tanrılar üçün məbədlər, özlərinə isə nəhəng piramida şəkilli qəbirlər tikdirdilər.

Piramidaların içəriləri fironların sağ qalmalarına və axirətdə yollarını tapmağa kömək edəcəyini düşündükləri əşyalarla dolu idi.

Üç böyük piramidanın hər biri əslində daha böyük bir kompleksin bir hissəsidir. Bu komplekslərə saray, məbədlər, günəş qayıqlarının saxlandığı anqarlar və digər tikililər daxildir.

class=”mediyanet-inline-adv”>

Bəs piramidaları kim və necə tikib? Hansı xəzinələr hansı piramidadadır? Budur bildiklərimiz…

GİZƏ PİRAMİDALARINI KİM TİKİB?

Gizada piramida quran ilk Misir kralı Firon Xeops olmuşdur. Cheopsun layihəsi təxminən eramızdan əvvəl 2550-ci ildə başlamışdır.

Böyük Xeops Piramidası Gizadakı ən böyük piramidadır, hündürlüyü yerdən 147 metrdir. Piramidanın hazırkı hündürlüyü bir qədər azdır, çünki onun xarici hissəsindəki yumşaq daş örtüklər sonrakı illərdə aşınmaya məruz qalaraq yoxa çıxmışdır.

Böyük Cheops Piramidası hər birinin çəkisi 2,5-15 ton olan 2,3 milyon daş blokdan tikilmişdir.

Xeopsun oğlu Xafre eramızdan əvvəl 2520-ci ildə Gizada ikinci piramida tikdi.

Xafrenin nekropolu xüsusilə Sfenksin də burada olması ilə seçilir.

Aslan bədəni və firon başı olan sirli bir abidə olan Sfenksin cəsədi 1800-cü illərə qədər qumda basdırılıb.

Ola bilsin ki, yalnız başı görünən Sfenksin məqsədi Fironun məzarını qorumaq üçün tikilib. Bununla belə, Sfenksin Xafre tərəfindən tikilməsinə dair qəti sübut yoxdur.

Giza piramidalarının üçüncüsü digər ikisindən nəzərəçarpacaq dərəcədə kiçikdir.

class=”mediyanet-inline-adv”>

Hündürlüyü 64 metr olan və digərinin yarısı qədər də olmayan üçüncü piramida təxminən eramızdan əvvəl 2490-cı ildə Xafrenin oğlu Mykerinos tərəfindən tikilmişdir.

Bu piramidanın mürəkkəb kompleksində uzun keçidlə bir-birinə bağlanan iki məbəd və üç ayrı kraliçaya məxsus piramidalar var.

Mikerinosun otaqlarındakı unikal bəzəklər və qəbir kamerasındakı günbəzli tavan da bu piramidanın diqqətəlayiq xüsusiyyətlərindəndir. Lakin fironun bəzəkli sarkofaqı 1838-ci ildə Gibraltar yaxınlığında dənizdə itdi.

PİRAMİDALAR NECƏ TİKİLİB?

Qədim Misir dövründə Gizanın tikintisində istifadə edilən mühəndislik texnikaları o qədər təsir edici idi ki, hətta indiki alimlər və mühəndislər piramidaların necə tikildiyini tam izah edə bilmirlər.

class=”mediyanet-inline-adv”>

Yenə də o, piramida qurucuları və tikinti prosesi zamanı siyasi və ictimai quruluş haqqında mühüm ipuçlarını ehtiva edir.

Piramidaları tikən işçilər, yaxınlıqda tikilmiş təxminən 70 min kvadratmetrlik müvəqqəti şəhərdə yaşayan misirlilər idi.

Arxeoloji qazıntılar zamanı bu kənddə çörək təndirlərinin qalıqları və heyvan sümüklərinin qalaqları aşkar edilmişdir. Bu tapıntılar piramida tikintisində çalışan işçilərin yaxşı qidalandığı mənasını verir.

Bölgədə aparılan qazıntılar da cəmiyyətin yüksək mütəşəkkil quruluşa və zəngin sərvətlərə malik olduğunu göstərdi. Bu, mərkəzi hakimiyyətin gücünə işarə edir.

class=”mediyanet-inline-adv”>

Misirdəki arxeoloji ərazilər və qədim papiruslara yazılmış qeydlər göstərir ki, dənizçilər Nil çayı və süni su yolları şəbəkəsindən istifadə edərək Giza yaylasına ləvazimatları daşıyırdılar.

Məlumdur ki, qranit Asvandakı karxanalardan, mis kəsici alətlər Sinay yarımadasından, taxta isə Livandan gəlirdi. Fəhlələri bəsləyən mal-qaranın mənbəyi Nil Deltası yaxınlığındakı fermalardır.

Çox güman ki, yerli əhali piramidaların tikintisində çalışan fəhlələrə ərzaq və digər ehtiyaclarla dəstək olub. Fironların sərvət və qüdrətini simvolizə edən bu piramida tikililərinin bir növ milli layihə kimi görüldüyü təxmin edilir.

class=”mediyanet-inline-adv”>

Alimlər və mühəndislər hələ də piramidaların necə inşa edildiyini müzakirə edirlər.

Ümumi inam ondan ibarətdir ki, misirlilər su və ya yaş gil ilə yağlanmış böyük panduslardan istifadə edərək minlərlə kiloqram ağırlığında olan daş blokları qaldırırdılar.

Təxmin edilir ki, bu rampalar mürəkkəb kirşələr, kanatlar, təkərlər və rıçaqlardan ibarət sistemlərdən ibarətdir.

Bəzi tədqiqatlar göstərir ki, xarici rampalar piramidaların ətrafına ziqzaq və ya spiral şəklində bükülmüşdür. Bəzi daha mübahisəli nəzəriyyələr, pandusların interyerdə də istifadə edildiyini göstərir.

Bir sözlə, piramidaların tikintisinin sirləri hələ tam açılmayıb. Ümid edilir ki, inkişaf edən təsvir texnologiyaları blokların ardıcıllığının daxili hissəsini açacaq və misirli fəhlələrin bu əbədi abidələri necə inşa etdiklərini daha yaxşı başa düşməyə imkan verəcək.

* * * * *

Piramidalar nəinki Qədim Misiri tikdilər, həm də onu qorudular… Giza sayəsində biz bu gün çoxdan tarixdən itmiş bir mədəniyyətin təfərrüatlarını müşahidə edə bilirik.

Harvard Universitetindən Misirşünaslıq üzrə ekspert Peter Der Manuelian National Geographic-ə deyib: “Bir çox insanlar indiki dillə desək, piramidaların yerləşdiyi ərazini qəbiristanlıq kimi görür, amma əslində bu, bundan qat-qat artıqdır”.

“Bu bəzəkli sarkofaqlarda Qədim Misirdə gündəlik həyatın hər bir elementinin gözəl mənzərələri var. Beləliklə, piramidalar bizə təkcə misirlilərin necə öldüklərini deyil, həm də onların necə yaşadıqlarını izah edir”.

Sarkofaqlar üzərindəki rəsmlərdə qədim əkinçilərin öz tarlalarında işləmələri, heyvanlarına qulluq etmələri, balıq və quş ovları, dülgərlik işləri, geyimləri, dini ritualları və ölülərini basdırmaq adətləri haqqında ipucları var.

Yazılar və mətnlər bizə Misir qrammatikasını və dilini anlamağa kömək edir.

Der Manuelian deyib: “Siz Gizadakı sarkofaqların divarlarında firon sivilizasiyası haqqında araşdırmaq istədiyiniz demək olar ki, istənilən mövzunu tapa bilərsiniz”.

Bu unikal resursların çoxu Giza Layihəsi vasitəsilə ictimaiyyət üçün əlçatan edilib. Layihənin əhatə dairəsinə dünyanın aparıcı institutlarında saxlanılan böyük fotoşəkillər, planlar, rəsmlər, əlyazmalar, obyekt qeydləri və ekspedisiya jurnalları daxildir.

Giza Layihəsinin piramidalar və bölgə ilə bağlı ən böyük onlayn arxiv olduğunu söyləmək mümkündür.

Layihə çərçivəsində solğun rəsm və yazılar bərpa edilir, itirilmiş və ya zədələnmiş əsərlər xilas edilir, ictimaiyyətə qapalı olan sarkofaqların içi üzə çıxarılır.

Piramidaların virtual mühitdə üçölçülü formada yenidən qurulduğu GIZA 3D tətbiqi Misirə gedib onu yerində görmək qədər olmasa da, bənzərsiz bir təcrübə olaraq xarakterizə edilir.

Dünyanın istənilən yerindən olan istifadəçilər oturduqları yerdən yaylanın hər yerində piramidaları, məbədləri və hətta sarkofaqları ziyarət edə bilərlər.

Xeopsun qızı Nefertiabetin relyefi

PİRAMİDALAR HAQQINDA HƏLƏ BİLMEDİYİMİZ TƏFƏRRÜAT VARMI?

Giza Piramidaları hələ də bir çox sirləri saxlayır. Alimlərin kəşfləri özü ilə yeni suallar gətirir.

Misir Qədim Əsərlər Nazirliyinin tərkibində beynəlxalq komanda tərəfindən həyata keçirilən “ScanPyramids” layihəsi 2015-ci ildən müasir texnologiyadan istifadə etməklə piramidaların içini sökməyə başlayıb.

Yüksək enerjili hissəciklər fizikasındakı irəliləyişlər sayəsində elm adamları 4500 ildir gizlədilmiş bəzi boş yerləri üzə çıxara biliblər.

Bu ərazilərdən birinin ölçüsü demək olar ki, piramidanın Böyük Qalereyasına bərabərdir. Beləliklə, Xafre Piramidasına aparan Şimal Üz Dəhlizi də üzə çıxdı.

Bu məkanlarda hər hansı əşyanın olub-olmadığı bəlli deyil, lakin əksər ekspertlər bu məkanların rituallarda heç bir əhəmiyyətinin olmadığını düşünürlər.

Ortaq inanc ondan ibarətdir ki, bu sahələr zamanla çəkiləri daha bərabər paylamaq və piramidaların dayanıqlığını artırmaq üçün boş qalıb.

National Geographic-in “Gizedəki piramidalar əbədiyyətə tab gətirmək üçün tikilib, amma necə?” başlıqlı xəbərdən hazırlanıb.