class=”mediyanet-inline-adv”>

Dünən axşam saatlarında Rusiyadan gələn bir xəbər dünya gündəmini sarsıtdı.

Saytların yığılması

Xəbərdə 10 sərnişini olan şəxsi sərnişin təyyarəsinin Moskva yaxınlığında qəzaya uğradığı bildirilib. Rusiya Aviasiya Agentliyi elan edib ki, “Vaqner” muzdlu qruplaşmasının yaradıcısı Yevgeni Priqojinin də adı təyyarənin sərnişin qeydlərində yer alıb. Lakin Priqojinin təyyarədə və ya sağ olub-olmaması ilə bağlı qəti açıqlama verilməyib. Lakin Priqojinin qəzada ölməsi mümkün hesab edilir.

Bu qəza Priqojinin kim olduğu və necə Rusiyanın ən güclü simalarından birinə çevrildiyi suallarını bir daha gündəmə gətirib.

Müxtəlif mənbələrə görə, 2014-cü ilin yayında Krımın ilhaqı zamanı Rusiyanın xeyli sayda yüksək rütbəli məmuru Priqojini tanıyıb. Priqojin o günə qədər ancaq “ordunun ərzaq tenderini alan şəxs” kimi tanınırdı. “The Guardian” yazır ki, Priqojin həmin vaxt keçirilən görüşdə Müdafiə Nazirliyinə müraciət edərək, cəlb etdiyi “könüllülərin” hazırlanmasını istəyib. Bu könüllülər rus ordusu ilə rəsmi əlaqə yaratmayacaq, Rusiyanın müharibələrində rol oynayacaqdılar.

class=”mediyanet-inline-adv”>

Nazirlikdəkilər Priqojinin bu münasibətini bəyənməsələr də, Priqojin Rusiya prezidenti Vladimir Putini nəzərdə tutaraq “Sərəncamlar Atadan gəlir” deyərək, Rusiya lideri ilə nə qədər yaxın olduqlarını vurğuladı. Heç kim bilmirdi ki, o vaxt ciddiyə alınmayan bu adam və onun planları sonrakı illərdə Rusiyanın xarici siyasətində və hərbi təşəbbüslərində belə böyük rol oynayacaq.

Priqojin haqqında bilmək istədiyiniz şeylər bunlardır…

Qəzaya uğrayan təyyarənin qalıqları belə görünüb

1) YEVGENI PRIGOJIN KİMDİR?

İndiki adı 1961-ci ildə Sankt-Peterburq idi. Leninqradda, indiki Sankt-Peterburqda doğulan Priqojin erkən yaşda atasını itirib və tibb işçisi olan anası tərəfindən böyüdü.

1979-cu ildə hələ 18 yaşı olanda gəncliyində iştirak etdiyi oğurluq hadisəsinə görə 2,5 il həbs cəzası alsa da, hökmün icrası təxirə salınıb.

class=”mediyanet-inline-adv”>

1981-ci ildə oğurluq və saxtakarlığa görə yenidən mühakimə olunan Priqojin 12 il həbsdə yatdı.

Sərbəst buraxıldıqdan sonra açdığı hot-doq stendini çox böyük bir fast food və iaşə şirkətinə çevirməyi bacaran Priqojin Rusiya ordusunun iaşə xidmətini üzərinə götürməklə diqqət çəkib.

90-cı illərdə tanış olduğu Rusiya prezidenti Vladimir Putinlə qurduğu əlaqələr sayəsində o, ictimaiyyət arasında “Putinin aşpazı/aşpazı” kimi tanınıb..

Ukrayna Müharibəsi Priqojini Vaqner lideri kimi məşhurlaşdırdı. Halbuki beynəlxalq ictimaiyyət Priqojinin adını əvvəllər İnternet Araşdırma Korporasiyasının maliyyəçisi kimi eşitmişdi. ABŞ Ədliyyə Departamentinin 2016-cı il prezident seçkilərinə sosial media müdaxiləsi ilə bağlı başlatdığı istintaqa uyğun olaraq 2018-ci ildə Priqojina qarşı ittiham aktı hazırlanıb. (Bu işə sonradan xitam verildi.)

class=”mediyanet-inline-adv”>

2011-ci ildəki bu məşhur şəkil Moskvanın yaxınlığındakı Prigojn restoranında çəkilib.

2011-ci ildəki bu məşhur şəkil Moskvanın yaxınlığındakı Prigojn restoranında çəkilib.

2) PRIQOJİN NECƏ VAQNER QRUPUNUN LİDERİ OLUB?

Əvvəllər onu Vaqner Qrupu ilə əlaqələndirən media qurumlarını məhkəməyə verən Priqojin 2022-ci ilin sentyabrında münasibətini dəyişərək 2014-cü ildə Krımın Rusiya qüvvələrinə ilhaqına kömək etmək və Ukraynanın şərqindəki rusiyapərəst separatçılara dəstək vermək üçün Vaqner Qrupunu yaratdığını bəyan edib. .:

“Qazma sahələrindən birinə uçdum və hər şeyi özüm etdim. Köhnə silahları özüm təmizlədim, gülləkeçirməz jiletləri düzəltdim və bu işdə mənə kömək edəcək mütəxəssislər tapdım. Tarix 1 may 2014-cü il idi və o andan etibarən bir qrup vətənpərvərlərdən ibarət qrup doğuldu. Bu qrup sonralar “Vaqner” adını aldı”.

class=”mediyanet-inline-adv”>

Strateji və Beynəlxalq Araşdırmalar Mərkəzinin araşdırma hesabatına görə, Vaqner qrupu əsasən Suriya və Afrikanın bəzi bölgələrində fəaliyyət göstərib. Daha sonra Rusiyanın Ukraynanı işğal etməsində mühüm rol oynadı.

Bu prosesdə Priqojin həm də döyüş meydanında küfürlü, amansız və qəddar lider kimi şöhrət qazandı. Wagner Group üzvlərinə qarşı uşaq qaçırma, zorlama və edam kimi müharibə cinayətləri ilə bağlı iddialar irəli sürülüb.

3) PRIQOJİN İLƏ RUSİYA HƏRBİ LİDERLƏRİ ARASINDA NECƏ İNKİŞAF OLUB?

Priqojin gücləndikcə rəhbərliyin tənqidi də artırdı. Ancaq Vaqner üzvlərinin Ukraynadakı rolu çox böyük olduğundan, bu tənqidlər əsasən sükutla qarşılandı.

class=”mediyanet-inline-adv”>

Məsələn, bu ilin əvvəlində döyüşçüləri Ukraynanın Soledar şəhərini ələ keçirdikdən sonra yaydığı videomüraciətdə Priqojin Vaqneri “hal-hazırda dünyanın yəqin ki, ən təcrübəli ordusu” adlandıraraq rəsmi ordunun zəif tərəflərinə işarə edib.

Lakin Ukraynanın şərqindəki Bəhmut şəhərinin mühasirəyə alınması mühüm qırılma nöqtəsi oldu.

Mühasirə zamanı müdafiə naziri Sergey Şoyqu və Baş Qərargah rəisi Valeri Yerasimovu tənqid edən açıqlamalar verən Priqojin döyüşçülərinin kifayət qədər sursatla təmin olunmadığını, effektiv strategiyanın həyata keçirilmədiyini bildirib.

Priqojin fevral ayında verdiyi açıqlamasında “Çoxlu insan ölür” dedi.

Kamuflyaj geyimli insanların videoları tez-tez “Priqojin Mətbuat Ofisi” vasitəsilə paylaşılırdı.

4) PRİQOJİNİN ÜSYANINDA NƏ BAŞLADI?

Vaqner qrupu ilə Rusiya baş qərargahı arasında gərginlik iyunun 23-də pik həddə çatıb. Priqojin Rusiya qüvvələrini Ukraynadakı Vaqner düşərgəsini dağıtmaqda ittiham edib. Rusiya Müdafiə Nazirliyi bu iddiaları təkzib edib.

Priqojin Şoyqu və Yerasimova qarşı “ədalət yürüşü”nə başlayıb və rusları onlara qoşulmağa çağırıb. İki adı Ukraynadakı müharibə ilə bağlı yalan danışmaqda və ölənlərin sayını azaltmaqda ittiham edən Priqojin “Bu, hərbi çevriliş deyil, ədalət yürüşüdür” deyib.

Vaqner döyüşçüləri Rusiyanın cənubundakı hərbi qərargahı qısa müddətə zəbt edərək paytaxta doğru irəlilədilər.

Priqojinin Müdafiə Nazirliyinə (və daha doğrusu, Kremlə) açıq şəkildə itaətsizlik etməsi Moskvada böhrana səbəb oldu. Putin əvvəlcə Priqojini dövlətin silahlı qüvvələrinə qarşı üsyana başlamaqda ittiham edib.

Lakin Belarus prezidenti Aleksandr Lukaşenkonun müdaxiləsi ilə razılıq əldə olunub. Bu kontekstdə Priqojin üsyana son qoymağa razı oldu. Bunun müqabilində ona amnistiya və döyüşçülərini Belarusa köçürmək üçün icazə vəd edildi.

5) QİYAN SONRA PRİQOJİNƏ NƏ OLDU?

Bu razılaşmadan sonra Priqojin əsasən susdu. Vətən St. O, Sankt-Peterburqda keçirilən Rusiya-Afrika sammitində iştirak edib. Aydın olmayan videoda onun döyüşçülərinə Belarusdakı yeni bazasında təlimat verdiyini gördük.

Nəhayət, həftənin əvvəlində Wagner Group ilə əlaqəli Telegram hesablarında bir video yayımlandı. İyun üsyanından sonra ilk dəfə səssizliyini pozan və videomüraciət yayımlayan Priqojin yenidən Afrikaya diqqət ayıracaqlarını bildirib.

Priqojin “Rusiyanı bütün qitələrdə daha da böyük etmək və Afrikanı daha da azad etmək” üçün Afrikada olduğunu bildirdi və əlavə etdi:

“Afrika xalqına ədalət və xoşbəxtlik arzulayıram. Gəlin buranı İŞİD, Əl-Qaidə və digər quldurların kabusa çevirək”.

Priqojin əlavə edib ki, onlara tapşırılan vəzifələri yerinə yetirməyə davam edəcəklər.

Vaqnerin Belarus düşərgəsi iyul ayında jurnalistlərin üzünə açılıb

6) PRIQOJİNSİZ VAQNERİN GƏLƏCƏYİ NƏ OLACAQ?

Bu yaxınlarda dərc olunan xəbərlərdə Belarusa göndərilən “Vaqner” döyüşçülərinin maaşlarının aşağı olmasından narazı olduqları, ölkəni tərk etməyə başladığı və Qərbi Afrikanı yeni marşrut kimi müəyyənləşdirdiyi bildirilirdi. Lakin Priqojin ölübsə, Vaqnerin varlığını davam etdirib-etməyəcəyi mübahisəlidir.

Priqojini əvəz edə biləcək Kreml tərəfindən təsdiqlənmiş adlar haqqında da fərziyyələr var, lakin onların Priqojinin vakant yerini tuta biləcəyi məlum deyil. Çünki Vaqner Afrikadakı gücünün əhəmiyyətli bir hissəsini Priqojin və onun sağ əli ilə qurduğu şəxsi münasibətlərdən alırdı.

İyun ayında Sky News-a danışan hərbi analitik Sean Bell də Vaqnerin Priqojinsiz heç bir şey olmadığını bildirərək, “Vaqner Qrupu Yevgeni Priqojindirsə, onların necə sağ qalacaqlarını görmək çətindir. Onlar məhvə məhkumdurlar” demişdi.