20001990-cı illərin əvvəllərində Yerin oxunda kənarlaşmalar baş verməyə başladı. Onilliklər ərzində elm adamları planetin fırlanma oxunun, onun ətrafında fırlandığı xəyali çubuğun orta mövqeyinin bir qədər cənuba, coğrafi Şimal qütbündən uzaqlaşaraq Kanadaya doğru sürüşməsini izləyirlər. Lakin qəfildən kəskin dönüş edib şərqə doğru getməyə başladı. Qütb buz təbəqələrinin və dağ buzlaqlarının sürətlə əriməsi planetin ətrafında kütlənin paylanmasını onun fırlanmasına təsir edəcək qədər dəyişdi. İndi oxda görülən dəyişiklikdə yeraltı sulardan həddindən artıq istifadənin də təsirli olduğu təxmin edilir.

2 TRİLYON TON SU ÇƏKİLİB

Saytların yığılması

Alimlərin hesablamalarına görə, 1993-2010-cu illər arasında yerdən ümumilikdə 2 trilyon ton su çıxarılıb. Bu sular içməli və kənd təsərrüfatının suvarılması kimi məqsədlər üçün istifadə olunur və istifadə edildikdən sonra dənizə axıdılır. Bu şəkildə çox böyük bir su hövzəsinin yeri insan əli ilə dəyişdirilir. Əvvəllər bu yerdəyişmənin dəniz səviyyəsini 6 mm qaldıracağı təxmin edilirdi. Yeni araşdırma bu proqnozun doğruluğunu ortaya çıxarıb. Araşdırmalara görə, su kütləsinin yer üzündə yeri dəyişdikdə onun fırlanma hərəkətində kiçik dəyişiklik baş verir.

DƏNİZ SƏVİYYƏSİNİ YÜKSƏLDİRDİ

Tədqiqatçılar Yerin fırlanma oxundakı yerdəyişməni kompüter modelləri ilə sınaqdan keçiriblər. Testin nəticələrinə görə, buzlaqların əriməsi hesablanarkən müşahidə olunan sürüşmədə 78,5 sm boşluq yaranıb və tədqiqatçılar bu boşluğu qrunt suları ilə əlaqələndiriblər. Tədqiqata rəhbərlik edən Seul Milli Universitetinin Yer Elmləri Təhsilinin professoru Ki-Veon Seo bildirib ki, yeraltı suların tükənməsi ilə Yerin fırlanma oxunun yerdəyişməsi arasında güclü əlaqə var. Prof. Seo, qrunt sularının istehlakının dünyanın qütbünü illik 4,36 sm sürətlə 64 dərəcə şərqə sürüşdürdüyünü kəşf etdiklərini və yeraltı suların çəkilməsinin dəniz səviyyəsinin yüksəlməsinin başqa bir səbəbi olduğunu görməkdən narahat olduğunu ifadə etdi.

NAVİQASİYA ÜÇÜN ƏHƏMİYYƏTLİDİR

Yerin oxu planetin əyilməsi ilə müəyyən edilən fəsillərə təsir etmək üçün kifayət qədər yerdəyişməmişdir, lakin ox təyyarələri, raketləri və xəritəçəkmə tətbiqlərini idarə edən peyk əsaslı naviqasiya sistemləri üçün çox vacibdir. NASA-nın Reaktiv Hərəkət Laboratoriyasının alimi Surendra Adhikari Amerika Geologiya Cəmiyyətinə bildirib ki, yerin fırlanma oxunun hər il bir neçə metr dəyişdiyini və qrunt sularının tükənməsi fəsillərin dəyişməsi riski yaratmır.