Bir gecədə 240 min ulduz düşdü və ‘Dünyanın sonu gəldi’ panikası yarandı… Səbəbi 33 ildən sonra anlaşıldı.
class=”mediyanet-inline-adv”>
Təqvimlər 12 noyabr 1833-cü ili, saatlar isə gecəni göstərirdi. Qaranlıq səma birdən günəş doğmuş kimi işıqlandı. Elə bil göydən qar əvəzinə işıq yağırdı, ulduzlar bir-bir yerə tökülürdü.
Nəsildən-nəslə keçən və görənlərin gözlərinə inanmalarını çətinləşdirən bu hadisə Şir bürcünün Leo bürcünün adını daşıyan Leonid meteor yağışı idi.
Qəzetlərdə və dövrün digər yazılı mənbələrində verilən ifadələri qiymətləndirən tədqiqatçılara görə, həmin gecə 9 saat ərzində 240 mindən çox meteor səmanı işıqlandırıb. Bir saat ərzində 70 minə yaxın ulduzun söndüyünə şahidlik etdi.
Meteor yağışı ABŞ-ın hər yerində aydın şəkildə müşahidə olunub. Göydəki işıq o qədər güclü idi ki, minlərlə insan oyanaraq qonşularını həyəcanlı qışqırıqlarla oyatdı. Digər tərəfdən, görünməmiş bu anları “dünyanın sonu” kimi yozanlar və panikaya düşənlər də oldu.
class=”mediyanet-inline-adv”>
1966-cı ildə Leonid meteor yağışı
HƏR İL PAYIZ FƏSİRİNDƏ OLUR
Əslində, Leonid meteor yağışları hər il payızda baş verir və 55P/Tempel-Tuttle kometinin keçidi zamanı buraxdığı böyük və kiçik hissəciklərin təsirindən yaranır.
Adətən saatda 10-15 meteorla məhdudlaşan yağış o qədər də diqqət çəkmir. Ancaq elliptik orbitinə görə kometa 33 ildən bir Yerə və Günəşə çox yaxınlaşır. Bu, 1833-cü ildəki səhnələrə bənzər səhnələrlə nəticələnir.
Bu dövrə min illərdir ki, davam edir. Məsələn, Qədim Yunan astronomlarının əsərlərində bu hadisə qeyd olunanda onun Şir bürcündə yerləşməsi vurğulanırdı. Çinli astronomların eramızın 902-ci ildə yazdığı bir əsərdə meteor yağışı gecəsi “ulduzlar yağış kimi yağdı” kimi təsvir edilmişdir.
Alman alimi Alexander von Humboldt 1799-cu ildə Cənubi Amerika qitəsinə səfəri zamanı qarşılaşdığı meteor yağışını belə təsvir etmişdir:
class=”mediyanet-inline-adv”>
“Dörd saat ərzində minlərlə alov topları və axan ulduzlar düşdü. Bir çoxları Yupiter kimi parlaq idi. Onlar geridə uzun tüstü izləri buraxdılar.”
2022-ci ildə yağan yağışın fotosu Rusiyada çəkilib
METEOR TƏDQİQATLARINA YOLU AÇDI
Hələ 1800-cü illərdə meteor yağışlarının və fırtınaların necə əmələ gəldiyinə dair elmi biliklər məhdud idi. Hətta dövrün astronomları hələ bilmirdilər ki, meteor yağışlarının səbəbi kometlərdir. Ona görə də insanların qorxması və baş verənləri bəşəriyyətin sonunu gətirəcək bir fəlakət kimi şərh etməsi təəccüblü deyildi.
Ancaq insanlığın sonu gəlmədi. Əksinə, Leonid meteor axını ilə bağlı araşdırmalar müasir meteor astronomiyasına yol açdı. Alimlər belə bir böyük hadisənin səbəblərini anlamaq üçün araşdırmalar apardılar.
class=”mediyanet-inline-adv”>
Bu sahənin görkəmli simalarından biri Yale Universitetindən Denison Olmsted idi. Olmsted hətta ictimai müşahidələri toplamaq üçün jurnalistlərdən kömək istəyib.
Olmstedin nəzəriyyəsi meteoritlərin mənbəyinin Yer atmosferindən kənarda olması idi. Onun bu mövzuda ilk məqaləsi 1834-cü ildə American Journal of Science and Arts elmi jurnalında dərc olunub.
2001-ci ildə Yaponiyada meteor yağışı belə göründü
NÖVBƏTİ FIRTINA 10 VƏ YA 11 İL SONRA
1866-cı ildə baş verən meteor fırtınası 33 il əvvəlki qədər güclü olmasa da, yenə də diqqətəlayiq idi. Bundan sonra elm adamları baş verənlərdən bir kometin məsul ola biləcəyini düşünməyə başladılar.
class=”mediyanet-inline-adv”>
Əslində sözügedən kometa bir il əvvəl Wilhelm Tempel və Horace Parnell Tuttle tərəfindən kəşf edilmiş və bu ikisinin şərəfinə adlandırılmışdır.
Elm adamları bu gün meteor fırtınaları haqqında daha çox məlumata sahibdirlər. Bu, proqnozlar verməyi asanlaşdırır. Növbəti böyük Leonid meteor yağışı 2033 və ya 2034-cü ilin payızında gözlənilir.
1833-cü ildə meteor yağışının ən məşhur təsvirlərindən biri İsveçrə rəssamı Karl Jauslin tərəfindən təsvir edilmişdir. Hadisə zamanı Pensilvaniyada yaşayan Cozef Harvi Vaqqoner 55 ildən sonra tanış olduğu Jauslinə gördüklərini danışıb və o, bunu yazıb. Şəkildə kənd meydanına toplaşan bir qrup insan səmada üzən işıqları heyrətlə seyr edir. Vaqoner ulduzların hər tərəfdən birdən düşdüyünü və bu fəaliyyətin günün ilk işıqlarına qədər ara vermədən davam etdiyini bildirib.
The Washington Post-un “İnsanları dünyanın sonu olduğuna inandıran nəhəng meteor yağışı” başlıqlı xəbərdən hazırlanıb.
2023-12-17 10:36:33
Tərcümə“24 SAAT”
