2022-ci il Dünya Çempionatında meydana çıxan Afrika ölkələri gözləntilərdən də yüksək performansla bütün diqqətləri üzərinə çəkib.

Afrika futbolu bu günə qədər dünyaca məşhur adlar yetişdirsə də, dünya çempionatları tarixində ciddi uğur qazana bilməyib. Bu mənada Qətər 2022 Afrika komandaları üçün mühüm qırılma nöqtəsi oldu.

Saytların yığılması

Tunis, Seneqal, Kamerun və Qana qruplarda çıxış etmələrinə baxmayaraq, turnirdən kənarlaşdırılsa da, Mərakeş tarixində ilk dəfə İspaniya kimi güclü rəqibinə qalib gələrək yarımfinala yüksəlib.

“Qara qitə”nin bu gözlənilməz çıxışı Avropa əsaslı sənaye futboluna ağır zərbə kimi qiymətləndirilsə də, afrikalı məşqçilərin çalışdırdığı komandalar bir dövrün “böyük” rəqiblərini buraxmadılar. Bəs bu necə oldu? Afrika ölkələrinin göstəriciləri necə nəzərəçarpacaq dərəcədə artıb? İlk dəfə yarımfinala yüksəlmək şansı olan Mərakeş üçün Fransa matçı nə deməkdir?

AFRİKA KİMLİK ÜÇÜN VACİB ADDIMLAR ATılır

Afrikanın istedadlı futbolçuları əsasən Avropanın aparıcı klublarında top oynayırlar. Lakin uzun illərdir ki, avropalı məşqçilərlə meydanda olan Afrika ölkələri bu turnir zamanı mühüm struktur dəyişikliklərindən keçiblər.

Dünya Kubokunda mübarizə aparan 5 Afrika ölkəsi bir müddət milli formada tər tökən təcrübəli adların rəhbərliyi altında turnirə qatıldı. Avropanın müxtəlif liqalarında karyerasını başa vurduqdan sonra Aliou Sisse (Seneqal), Riqobert Sonq (Kamerun), Valid Reqragui (Mərakeş), Otto Addo (Qana) və Celal Kadri (Tunis) milli komandalarına başçılıq edərək mühüm uğurlar qazanıblar.

Avropa futbolundan çıxan və oyun mədəniyyətini yaxşı bilən məşqçilərin rəhbərlik etdiyi Afrika komandaları Fransa, Braziliya, Portuqaliya və İspaniya kimi mühüm rəqiblərə qalib gəlib.

Mərakeşli azarkeşlər 1/4 finalda Portuqaliyanı məğlub etdikdən sonra Rabat şəhərini ziyafətə çeviriblər. Foto: AP

‘MƏNİM ÜÇÜN MÜMKÜN DİLİMMA’

Afrika futbolunun parlayan ulduzu Mərakeş isə Avropa komandalarının tarixində ilk dəfə bütün proqnozları puça çıxararaq taxta çıxdığı turnirdə inqilab etdi. Bu gün Fransa ilə qarşılaşacaq Şimali Afrika ölkəsi üçün bu matç böyük tarixi əhəmiyyət kəsb edir.

Fransanın ən məşhur stand-up komediyaçılarından biri olan Jamel Debbouze, Fransa-Mərakeş matçında kimə azarkeşlik edəcəyini soruşduqda ilk dəfə yumorsuz cavab verib. 47 yaşlı Debbuz Parisdə mərakeşli ailədə anadan olub. “Sanki anamla atam meydanda üz-üzədirlər. Mənim üçün mümkün olmayan dilemma” ifadəsini işlətdi.

Vaxtilə Fransanın hakimiyyəti altında yaşamış mərakeşlilər üçün bu matçın futboldan çox-çox kənarda mənası var. 1884-cü ildən İspaniyanın protektoratı altında olan Mərakeş 1912-1954-cü illərdə Fransanın müstəmləkəsinə çevrildi. Uzun bir mübarizədən sonra Mərakeş 1956-cı ildə müstəqilliyini əldə etdi və müharibədən sonrakı iqtisadi qeyri-müəyyənlik səbəbindən mədən və fabriklərdə işləmək üçün Fransaya böyük işçi köçləri başladı.

Əlcəzair əsillilərdən sonra Fransada ikinci ən böyük immiqrant qrupu olan Mərakeşlilər vətənlərinə çox bağlı insanlardır. İş o yerə çatıb ki, dünya çempionatındakı qələbələrdən sonra mədəni irsini açıq şəkildə ifadə etmək imkanı əldə edən Mərakeşlilər Avropanın müxtəlif şəhərlərində böyük şənliklər təşkil ediblər.

Mərakeşli azarkeşlər qələbəni Portuqaliya oyunundan sonra Parisin ən gur küçəsi olan Yelisey meydanında qeyd edirlər. Foto: AP

MƏRAKƏNİN QƏLƏBƏSİDƏN SONRA BELÇİKA, FRANSA VƏ HOLLANDA MÜHARİBƏ BÖLGƏSİNƏ DÖNDÜ

İspaniya və İtaliyada, xüsusən də Fransada sağçı populist meyllərin anti-immiqrasiya üzərində sürətlə yayıldığı və mühacirlərə qarşı hücumların artdığı bir vaxtda Dünya Kubokunda ardıcıl qələbələr on minlərlə afrikalı mühacirin küçələrə axışmasına səbəb oldu.

Bir müddət sonra Brüssel, Antverpen, Amsterdam, Haaqa və Rotterdamda qeyd etmələr iğtişaşlara çevrilib, polis qrupları ilə azarkeşlər arasında ara-sıra toqquşmalar olub.

Mərakeş Portuqaliyaya qalib gələrək yarımfinala yüksəldikdən sonra Yelisey meydanına toplaşan 25 min azarkeş Paris küçələrini Mərakeş bayraqları ilə bəzədi. Amma bu uğur təkcə Mərakeşin qələbəsi kimi qəbul edilməyib; Küçələrdə Əlcəzair, Tunis və Fələstin bayraqları da olub.

Mərakeşli futbolçu Sofiane Boufal Portuqaliya yığmasının qələbəsini anası ilə rəqs edərək qeyd edib. Foto: AP

‘STADIONDA OĞULLARI ÜÇÜN ANALARIN DUALARINI GÖRÜRƏK’

Portuqaliyalıların qələbəsindən sonra baş örtülü anası ilə meydanda rəqs edən Paris əsilli mərakeşli aktrisa Sofiane Boufalın videosu sosial şəbəkədə milyonlarla insan tərəfindən paylaşılıb.

Avropadakı “assimilyasiya” və “özgələşməyə” cavab olan bu mənzərə milyonlarla afrikalı və Yaxın Şərqlinin gündəmində idi.

Fransız maliyyə şirkətində çalışan Mərakeş əsilli fransız Sahar Amarir görüntülərə baxarkən duyğulandığını deyib və əlavə edib:

“Stadionda oğulları üçün dua edən anaların, meydanda futbolçuların dua etdiyini gördük. Bu mənzərə Yaxın Şərq ölkələrindən birində yaşandığı üçün təbii sayıla bilər, amma Fransada baş versəydi, heç kim tərəfindən müsbət qarşılanmazdı”.

BÖYÜK MÜBARİZƏ VERİLMİŞDİR

Afrika ölkələri bu nöqtəyə gəlmək üçün tarixdə böyük çətinliklərin öhdəsindən gəliblər. 1934-cü ildə ilk dəfə dünya çempionatına qatılan Misirdən sonra 1970-ci illərə qədər heç bir Afrika komandası beynəlxalq yarışda iştirak edə bilmədi.

Afrika Futbol Konfederasiyası (CAF) 1957-ci ildə yaradılsa da, Afrika komandaları turnirin təbii iştirakçıları deyildi. Dünya Futbol Federasiyasının (FİFA) 1966-cı il Dünya Çempionatının seçmə sistemində Afrika, Asiya və Okeaniya ölkələrindən yalnız bir komanda turnirdə iştirak edə bilərdi.

Qrup matçlarında Braziliya ilə qarşılaşan Kamerun tarixi uğura imza atıb. Sambacılarla üstün oyun keçirən Kamerun matçı 1-0 qazanıb. Foto: AP

1970-ci ildə FİFA tərəfindən Cənubi Afrikanın turnirə daxil olması üçün “komanda kvotası” açıldı. Bu boşluğu dəyərləndirən Mərakeş 1934-cü ildən sonra turnirə qatılan ikinci Afrika komandası kimi tarixə düşdü.

1978-ci il dünya çempionatında Tunisin Meksika üzərində 3:1 hesablı qələbəsi qitənin ilk qələbəsi oldu. 1990-cı il kubokunda Kamerun bu dəfə səhnəyə çıxdı və ilk dəfə olaraq bir Afrika ölkəsi 1/4 finalda öz adını yazmağı bacardı. Sonradan Seneqal və Qananın 2002 və 2010-cu illərdəki uğurları Avropa klublarını afrikalı gənc istedadlarla məşğul olmağa vadar etdi.

1982 ‘DÜZƏLƏNMƏ’ QALMAQANI AFRIKA ÖLKƏLƏRİNDƏN SÖKDÜ

1982-ci il Dünya Kubokunda Şimali Afrika ölkəsi Əlcəzairin kubokdan kənarlaşdırılması üçün edilən “fikir” qalmaqalı dünyanı silkələdi. Turnirin B qrupunda mübarizə aparan Əlcəzair Qərbi Almaniyanı məğlub edərək böyük üstünlük əldə edib.

Növbəti matçda Avstriyaya 2:0 hesabı ilə uduzan, qrupun son oyununda isə Çiliyə 3:2 hesabı ilə qalib gələn Əlcəzair Almaniya ilə Avstriya arasında keçiriləcək matçdan sonra qrupdan çıxmaq şansını tərk edib.

Avstriya qalib gəlsə, Qərbi Almaniya mübarizədən kənarlaşdırıldı; Əgər Qərbi Almaniya 2 və ya daha çox hesabla qalib gəlsəydi, Avstriya mübarizədən kənarda qalacaqdı. Lakin Qərbi Almaniyanın 1:0 hesablı qələbəsi hər iki komandanın irəliləməsi üçün kifayət etdi. Belə oldu; Eyni dildə danışan iki ölkə bir-biri ilə razılaşaraq Əlcəzairi turnirdən kənarlaşdıra bilib.

Lakin bu qələbə heç kimin təbəssümünə səbəb olmadı. Alman və avstriyalı azarkeşlər üçün futbol biabırçılıq idi. Bu matçdan sonra FİFA formatı dəyişərək qrupların son oyunlarının eyni vaxtda keçirilməsinə qərar verib.

Avropa futbolunun utanaraq izlədiyi bu qarşılaşma Afrika futboluna ayağa qalxmaq üçün ilk addım oldu. 1986-cı ildə Əlcəzair, 1990-cı ildə Mərakeş, 1994-cü ildə Kamerun, Seneqal və Nigeriya kimi komandaların inkişafının ilk əlamətləri görünməyə başladı.

MƏRAKƏŞ BİR ARZUYU ERDƏ OLMAĞA HƏR KİMİNDƏN YAXINDIR

Dünya çempionatları tarixində diqqətdən kənarda qalan Afrika ölkələri bu məqamda nəhəng futbol məktəblərinə qarşı mühüm uğurlar əldə edirlər. Mərakeş isə “Qaranlıq qitə”nin nəyə nail ola biləcəyini sübut etmək istəyir və qələbə şüarı ilə Fransanın qarşısına çıxır.

Turnirin əvvəlindən izləyənlər şahid oldular ki, Mərakeş müdafiə oyununu mənimsəyib, əks hücumlarla mühüm mövqeləri ələ keçirib.

Fərdi istedadları ilə seçilən mərakeşli futbolçular komanda oyunlarında da oynayıblar və çoxlu əyləniblər. Bir sözlə, Mərakeş finala laqeyd yanaşılmayacaq namizəddir.

Mərakeşin bu turnirdəki uğuru gələcəkdə Afrika ölkələrinin dünya çempionatlarında nüfuzunu daha da artıra bilər. İş o yerə çatıb ki, Kanada, Meksika və ABŞ-ın ev sahibliyi edəcəyi 2026 Dünya Çempionatında 32 yox, 48 komandanın iştirakı Misir başda olmaqla digər mühüm Afrika komandalarının yolunu açacaq.

Bir sözlə, növbəti turnirdə Mərakeş yolu ilə getmək üçün mübarizə aparan Afrika komandaları daha çox olacaq.

İndidən deyə bilərik ki, Mərakeşin Afrika qitəsi üçün çox vacib olan bu nailiyyəti həmişəlik unudulmayacaq. Onların yaratdığı nümunədən xəbərdar olan mərakeşli məşqçi Valid Reqragui dedi: “Afrika futbolu tez-tez orta səviyyədən aşağı kimi təsvir olunurdu. Hər fürsətdə deyirdilər ki, başqa ölkələr kimi yaxşı deyil. Amma bu mundialda göstərdik ki, istənilən adama qarşı çıxa bilərik”. dedi və əlavə etdi:

“Dünya çempionatı gələndə biz tez-tez Avropa və ya Cənubi Amerika komandalarından danışırıq. Gələcəkdə daha çox Afrika komandasının final uğrunda mübarizə aparmasını istərdik. Niyə bir Afrika ölkəsi gələcəkdə Dünya Çempionatını qaldırmasın?”

Mərakeş bu arzunu həyata keçirməyə həmişəkindən daha yaxındır…

The Athletic-də dərc olunan “Niyə bu Dünya Kuboku Afrikanın indiyə qədərki ən uğurlu oyunudur” və Financial Times-da dərc olunan “Dünya Kuboku uğuru Mərakeş diasporuna mədəni kökləri qeyd etmək şansı verir” məqalələrindən tərtib edilmişdir.