ROMA, 25 noyabr (Reuters) – Sardiniyada böyüyən bir çox gənc kimi Davide Sanna da italyan mətbəxini sevirdi və aşpaz kimi uğurlu karyera qurmaq istəyirdi. Lakin bunun üçün o, Nyu-Yorka köçməli olub.
Sanna cəmi 19 yaşından başlayaraq dörd il Aralıq dənizi adasında və İtaliyanın şimalında mətbəxlərdə işləyib. Lakin o, ayda cəmi 1800 avro (1,963,26 dollar) evə aparmaq üçün həftədə 60 saat zəhmət çəkirdi. Yay mövsümündə o, iki ay fasiləsiz hər gün sobanın başında olardı.
Sonra bir aşpaz yoldaşı onu Nyu Yorkda aşpaz axtaran bir restorançı ilə əlaqə saxladı, Sanna dedi. Heç düşünmədən qəbul etdi.
Son bir il ərzində 25 yaşlı gənc dizayner butikləri və yüksək səviyyəli incəsənət qalereyalarının yerləşdiyi Manhettenin parlaq SoHo bölgəsindəki Piccola Cucina adlı italyan restoranında yemək bişirib. Nyu Yorkda o, həftədə 50 saat işləyərək ayda 7000 dollar aşağı çəkə bilər.
“Burada müntəzəm müqavilələr var, “qara”da heç bir şey yoxdur” dedi Sanna italyan jarqonunu elan olunmamış əmək üçün istifadə etdi. “Və, bir dəqiqə əlavə işləsəniz, bunun əvəzini alacaqsınız. İtaliyada belə deyil.”
İtaliyanın yeməkləri bütün dünyada məşhurdur, lakin bir çox istedadlı gənc aşpazlar öz ölkələrində karyera qurmaq ümidi ilə aşağı maaş, əməyin mühafizəsinin olmaması və zəif perspektivlərdən məyus olurlar. 25 il əvvəl Avropanın vahid valyutasının istifadəyə verilməsindən bəri İtaliya avro zonasının ən ləng iqtisadiyyatı olub.
Modenada Osteria Francescana-nı idarə edən Massimo Bottura kimi ulduz aşpazlar italyan mətbəxini yenidən kəşf edirlər. Lakin, zəngin kulinariya ənənəsini nəzərə alaraq, İtaliya mübahisəsiz olaraq özünü yüksək səviyyəli restoranlarla təmsil olunmur. Üç Michelin ulduzu ilə 13 ulduz var – nüfuzlu bələdçi kitabın ən yüksək reytinqi – İspaniya ilə eyni sayda. Yaponiyada isə 21, Fransada isə 29 var.
İtaliyalı aşpazların evdəki çətin şəraitə görə indiki axını yeni bir hadisə deyil.
İtalyanlar 19-cu əsrin sonlarında kütləvi mühacirət zamanı dünyaya pizza və makaron aparmağa başladılar. Avropa və ABŞ-da İtalyan mətbəxinin populyarlığı İkinci Dünya Müharibəsindən sonra daha çox immiqrant gəldi.
Lakin daha sürətlə inkişaf edən iqtisadiyyatlarda iş axtarmaq üçün gedən gənc italyanların sayı onilliklər ərzində durmadan artır – baxmayaraq ki, bu tendensiya COVID-19 pandemiyası tərəfindən qısa müddətə kəsildi. Mühacirət və aşağı doğum nisbəti artan demoqrafik böhrana kömək etdi: 59 milyonluq İtaliyanın əhalisi azalır.
Mühacirətin çox hissəsi Aralıq dənizindəki Siciliya və Sardiniya adalarından, eləcə də İtaliyanın iqtisadi cəhətdən zəif inkişaf etmiş cənubundan – ‘mezzogiorno’ adalarından gəldi.
‘BEŞ İL’ ZAMAN? İTALİYADA DEYİL!”
Siciliyadan olan 25 yaşlı aşpaz Roberto Gentile İngiltərə və İspaniyadakı əvvəlki işlərindən sonra son iki ildə Tuluza yaxınlığındakı iki ulduzlu Mişlin restoranı olan Le Suquetdə fransız yeməkləri bişirməkdə işləyib.
İtalyan mətbəxinə olan həvəsinə və italyanların Bel Paese (gözəl ölkə) adlandırdığı yerə qayıtmaq arzusuna baxmayaraq, Gentile iqtisadi maneələrin geri qayıtmağı düşünmək üçün çox güclü olduğunu söylədi.
“Xaricdə təcrübə qazandıqdan və yüksək səviyyəyə çatdıqdan sonra İtaliyaya qayıdıb özünə uyğun rol və maaş tapmağa ümid edərdin, lakin bu, baş vermir”, o deyib. “Beş ildən sonra özümü harada görürəm? İtaliyada yox!”
Giorgia Di Marzo İngiltərədə səkkiz il aşpaz və restoran meneceri kimi çalışdıqdan sonra fürsətdən istifadə edib 2018-ci ildə İtaliyaya qayıtmaq qərarına gəlib. 36 yaşlı qadın kök salmaq və ailəsinə daha yaxın olmaq istədiyini söylədi.
Amma Milanda bir restoranda həftədə 50 saat işləmək üçün ayda cəmi 1200 avro (1284,84 dollar) təklif onun üçün heç bir məna kəsb etmirdi. İtaliyada maaşlar son 30 ildə inflyasiyaya uyğun olaraq azalıb – Avropada bunun baş verdiyi yeganə ölkə.
Əvəzində Di Marzo, Roma ilə Neapol arasındakı dənizkənarı şəhəri, Roma İmperiyasından qalma bir kurort olan doğma Qaetada öz yeməkxanasını açdı. Lakin tezliklə o, problemlə üzləşdi.
Keçən il artan xərclər onu qışın aşağı mövsümündə üç ay bağlamağa məcbur etdi və o, COVID pandemiyasından sonra risk altında hesab edilən sektor üçün bankından kredit ala bilmədi.
“Mən suda qalıram, ancaq mövsümi müqavilələr təklif edə bilərəm” dedi. “Mən işçilərimin ilboyu işlə təmin edə bilmərəm”.
İtaliyada yemək gündəlik həyatın bir hissəsidir. IBISWorld beynəlxalq sənaye araşdırma qrupunun məlumatları göstərir ki, 156,000 restoran və yemək məntəqəsi var ki, bu da Avropada Fransadan sonra ikincidir.
Sektorun biznes lobbisi FIPE-nin məlumatına görə, yüksək vergilər, sonsuz bürokrasi və çətin iqtisadi fon fonunda İtaliyada açılan yeni restoranların mövcud restoranların bağlanmasına nisbəti son altı ilin hər biri üçün mənfi olub.
‘HƏMİŞƏ QARALARDA’
Bir çox restorançıların cavabı öz işçilərini ümumiyyətlə elan etməməkdir və restoran biznesində böyük “kölgə iqtisadiyyatı” hökm sürür. Avropa Əmək Təşkilatının statistikasına görə, bəyan edilməmiş iş İtaliyanın özəl sektorunun məhsulunun təxminən beşdə birini təşkil edir ki, bu da Avropa İttifaqının orta göstəricisindən 15% yüksəkdir.
İtaliyanın iqtisadi məlumatları göstərir ki, bu cür elan edilməmiş iş xüsusilə qonaqpərvərlik sektorunda geniş yayılıb.
İtalyanlar yeməklərini yalnız qidalanma və zövq kimi deyil, həm də regional və milli kimliklərinin mühüm bir hissəsi kimi çox ciddi qəbul edirlər.
Tipik yeməklərə şimal Emiliya bölgəsindən bulyonda tortellini, Roma ətrafındakı mərkəzi bölgələrdən spagetti alla carbonara və Siciliyada alla Norma makaron daxildir. Neapol pizzanın əsl vətənidir.
Hətta ən ənənəvi italyan restoranlarının mətbəxlərinə nəzər salanda yerli yeməklərin çox vaxt az maaşlı mühacirlər tərəfindən hazırlandığını göstərir.
Belələrindən biri də iş icazəsi olmadığı üçün soyadını verməkdən imtina edən 31 yaşlı Perulu Xuliodur.
O, Roma restoranında pizza və makaron hazırlayır, aylıq 1400-1600 avro maaşla həftədə 48 saat işləməklə “həmişə qarada” işləyir.
Bənzər hallara digər inkişaf etmiş ölkələrdə rast gəlinsə də, İtaliyada bu nisbətən yeni bir hadisədir, kütləvi immiqrasiya yalnız otuz il bundan əvvəl başlamışdır.
‘QANIMIZDA BİŞİRİR’
Əlli yaşlı Françesko Mazzei 27 il əvvəl Londona getməzdən əvvəl İtaliyanın cənubundakı Kalabriya bölgəsində, sonra isə Romada aşpaz kimi təhsil alıb və orada “siqaret pulu belə olmadan” gəlib.
O, iyirmi il ərzində Britaniyada və bütün dünyada sənətini mükəmməlləşdirdi və 2008-ci ildə Londonun maliyyə rayonunda özünün L’Anima adlı məşhur restoranını açdı.
Bu, onun Londonda və Maltada digər yeməkxanalar açdığını və özünü restoran sahibkarı və məsləhətçisi kimi təsdiqləyən karyerasına başladı.
“Mən heç vaxt İtaliyada bunların heç birini edə bilməzdim” dedi o, Reuters agentliyinə.
“İngiltərədə sizin bizneslə məşğul olmaq şansınız var, aşpaz ona verdiyiniz puldan iki dəfə baha başa gəlmir” deyə o, yüksək İtalyan sosial ödənişlərinə və əmək vergilərinə toxunaraq bildirib. Mazzei, qismən bu səbəbdən İtaliyadakı gənc aşpazlar daha uzun müddət işləyərkən Britaniyadakı həmyaşıdlarının maaşının yarısını evlərinə götürürlər.
İngilislərin İtalyan yeməkləri haqqında məlumatlı olduqlarını, hətta regional fərqləri öyrəndiklərini söylədi, buna görə də getdikcə tələbkar olan müştəriləri təmin etmək üçün italyan aşpazları işə götürməyə üstünlük verdi.
Mazzei, “Biz italyanların qanında yemək var. Dünyada nahar edərkən “bu axşam nə yeyəcəyik” deyə soruşan yeganə insanlar bizik” dedi.
MELONI-NIN QİDA QURURU NAZİRLİYİ
İtaliyanın baş naziri Giorgia Meloni-nin sağçı hökuməti milli qüruru yüksəltmək məqsədi ilə ərzaq suverenliyi üzrə nazirlik yaradıb. Nazir Francesco Lollobrigida mart ayında aşpazların reseptləri səhv qəbul etməməsi və ya italyan olmayan inqrediyentlərdən istifadə etməməsi üçün dünyadakı italyan restoranlarında keyfiyyət standartlarına nəzarət etmək üçün dequstatorlar işçi qrupunun yaradılmasını təklif etdi.
Lakin hökumət İtaliyada restoran sektorunu pisləşdirən müvəqqəti və qeyri-rəsmi iş tənzimləmələrini də asanlaşdırdı və minimum əmək haqqı çağırışlarına qarşıdır.
Barselonada yüksək səviyyəli bir restoranda işləyən 28 yaşlı Sardiniyalı aşpaz Antonio Bassu, ispanların maaşlarının Şimali Avropadakından daha aşağı olduğunu, lakin iş şəraitinin hələ də evdə olduğundan daha yaxşı olduğunu söylədi.
İspaniyada bir aşpaz, iki gün istirahətlə həftədə 40 saata əsaslanan müntəzəm açıq müqavilə gözləyə bilər, dedi, İtaliyadan fərqli olaraq, ümumiyyətlə bir müqavilə varsa, müvəqqəti müqavilə ilə işə götürülmə ehtimalı var.
“Burada aldığınız şey üçün yalvarmaq lazım deyil” dedi Bassu.
($1 = 0,9168 avro)
Gavin Jones tərəfindən əlavə hesabat, Gavin Jones və Daniel Flynn tərəfindən redaktə
Standartlarımız: Thomson Reuters Trust Principles.
Lisenziyalaşdırma Hüquqlarını əldə edin, yeni nişanı açır
2023-11-25 15:28:39
Mənbə – reuters
Tərcümə“24 SAAT”
