ABŞ prezidenti Co Bayden, Böyük Britaniyanın baş naziri Rişi Sunak və Avstraliyanın baş naziri Entoni Albanese Kaliforniyanın San Dieqo şəhərində görüşüblər. Avstraliyanın nüvə sualtı qayığına sahib olması və bu sahədə texnologiya paylaşmasını ehtiva edən AUKUS müqaviləsinin detallarının müzakirə edildiyi görüşdən sonra liderlər tərəfindən ortaq yazılı açıqlama verilib.

Saytların yığılması

AUKUS müqaviləsi çərçivəsində üç ölkənin yeni nəsil sualtı qayığı SSN-AUKUS-u ortaq istehsal edəcəyi, Avstraliya və İngiltərənin isə “gələcəyin sualtı qayığı” olaraq xarakterizə edilən SSN-AUKUS-dan istifadə edəcəyi bildirilib.

Bundan əlavə, bəyanatda Avstraliya və İngiltərənin 10 il ərzində öz tərsanələrində SSN-AUKUS inşası üçün işə başlayacağı, 2023-cü ilə qədər Avstraliya hərbi və mülki personalının ABŞ və İngiltərə dəniz bazalarında təhsil alacağı bildirilib.

class=”medianet-inline-adv”>

Yol xəritəsi çərçivəsində ABŞ-ın 2023-cü ildən Avstraliyada, 2026-cı ildən isə İngiltərədə sualtı qayıqlar üçün inşa etdiyi limanlara səfərlərini artırmağı planlaşdırdığı öyrənilir. Virginia” sinifli sualtı qayıq.

Açıqlamada İngiltərənin ilk SSN-AUKUS-u 2030-cu illərin sonunda Kral Donanmasına təslim edəcəyi, Avstraliyada inşa edilən ilk SSN-AUKUS-un isə 2040-cı illərin əvvəllərində Kral Avstraliya Hərbi Dəniz Qüvvələrinə təslim ediləcəyi bildirilib. Sözügedən yol xəritəsi sayəsində Hind-Sakit Okean bölgəsində sualtı varlığının artacağını xatırladan bunun qlobal təhlükəsizlik və sabitliyə də töhfə verəcəyi ifadə edildi. Digər tərəfdən, nüvə silahlarının yayılmasının qarşısının alınması ilə bağlı öhdəliklərinə sadiq qalan tərəflərin Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi ilə məsləhətləşmələrini davam etdirdikləri vurğulanıb.

2021-ci ildə elan edilən üçlü təhlükəsizlik paktı olan AUKUS, ölkələrin adlarının baş hərflərindən ibarət abbreviaturaya istinad edir. Bildirilir ki, AUKUS Çinin hərbi effektivliyini artırdığı Hind-Sakit okean regionunda sabitliyi dəstəkləmək üçün həyata keçirilib.

class=”medianet-inline-adv”>

HALMA: İNGİLTERƏ XƏBƏRDARLI OLMALIDIR

AUKUS təhlükəsizlik paktının təfərrüatlarını müzakirə etmək üçün ABŞ-da olan Rishi Sunak BBC-yə açıqlama verib. ‘Dünya daha qeyri-sabit bir yerə çevrilib və təhlükəsizliyimizə təhdidlər artıb’ deyən Sunak, silahlı qüvvələrə ayrılan büdcəni artırdığını bildirib.

Böyük Britaniyanın müdafiə büdcəsi qarşıdakı iki il ərzində təxminən 5 milyard funt sterlinq artacaq. İngiltərənin Avropada müdafiəyə ən çox büdcə ayıran ölkə olduğunu bildirən Sunak, “Bu belə davam edəcək” dedi.

Sunak ‘Çin bizimkindən çox fərqli dəyərlərə malik bir ölkədir və dünya nizamına meydan oxuyur. Buna görə tələsməyin; Bizim özümüzü, dəyərlərimizi və maraqlarımızı qorumaq hüququmuz var.

class=”medianet-inline-adv”>

İngiltərə hökumətinin Çinin yaratdığı bu ‘problemi’ ciddiyə aldığını ifadə edən Sunak, Çinin ‘yarımkeçiricilər’ kimi sektorlara investisiyalarının qarşısını aldıqlarını da sözlərinə əlavə etdi.

PEKİNDƏN CAVAB

Bu bəyanata bir neçə saat sonra Pekindən cavab gəlib. Sky News-da yer alan xəbərə görə, Çin Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü Vanq Venbin bildirib ki, üç ölkə beynəlxalq ictimaiyyətin narahatlığını “görməzliyə vurur”.

Sözçü üç ölkəni “təhlükəli yolda” deyərək az qala qorxudub. Wang açıqlamasında bu açıqlamaları verdi;

“Bu, yalnız silahlanma yarışını sürətləndirəcək, beynəlxalq silahların yayılmaması sistemini sarsıdacaq və regional sülh və sabitliyə zərər verəcək tipik soyuq müharibə zehniyyətidir”

class=”medianet-inline-adv”>

İngilis Sky News bu inkişafı ‘Çin, İngiltərə, ABŞ və Avstraliya sualtı razılaşma ilə ‘təhlükəli yola getməkdə günahlandırır’ başlığı ilə oxucularına təqdim etdi.

FRANSA NİYƏ REAKSİYA VERDİ

Avstraliyanın daha əvvəl nüvə sualtı qayıqları üçün Fransa ilə razılığa gəlməsi və bu müqavilədən imtina etməsi Fransanın reaksiyasına səbəb oldu. Avstraliya 2021-ci ilin sentyabrında Fransa ilə müştərək sualtı qayıq tikmək üçün bağlanmış 35 milyard avroluq müqavilədən çıxdı.

Bunun əvəzinə o, bu iki ölkədən nüvə sualtı texnologiyası almaq və istehsal etmək üçün Böyük Britaniya və ABŞ ilə AUKUS müqaviləsini imzaladı.

Fransız səlahiyyətlilər, üç ölkə arasında AUKUS danışıqlarının onların xəbəri olmadan aparıldığını və Avstraliyanın son anda razılaşmadan çəkildiyini; güclü reaksiya verdi. Paris də bu ölkələrdən öz səfirlərini müvəqqəti olaraq geri çağırmışdı.

class=”medianet-inline-adv”>

Böhranı aradan qaldırmaq üçün 2022-ci ilin iyun ayında Avstraliya, əvvəllər sualtı texnologiya və birgə istehsal üçün imzaladığı müqavilədən geri dönən Fransanın Dəniz Qrupu ilə 555 milyon avroluq təzminat müqaviləsi imzaladı.