Prezident və vitse-prezidentin birlikdə səyahət etməsi nə dərəcədə təhlükəsizdir?
Milli təhlükəsizlik baxımından hökumət rəhbərlərinin lazımi tədbirləri görməsi vacibdir. Prezident və Vitse-Prezidenti təhlükədən qorumaq üçün mövcud protokollardan biri onların birlikdə səyahət etmələrini qadağan edən qanunlardır.
Bu qayda dünyanın bir çox ölkələrində onilliklərdir ki, bir sıra səbəblərə görə, o cümlədən bu mühüm şəxslərin həyatına terror hücumlarının və ya digər cəhdlərin qarşısını almaq üçün tətbiq edilir. Ancaq bir ölkə bu tendensiyadan kənarda qalıb: Azərbaycan.
Azərbaycanda prezident və vitse-prezidentin birlikdə səyahət etmələri, hətta döyüş bölgələrini birlikdə ziyarət etmək qədər uzağa getmələri qeyri-adi hadisə deyil. Amma bu yaxşı fikirdirmi? Bu təcrübə təhlükəsizdirmi? Belə bir hərəkətin potensial faydaları və riskləri nələrdir?
Bu yazıda biz bu və digər sualları Azərbaycan Prezidentinin səyahətlə bağlı protokolunu və bunun milli təhlükəsizliyə necə təsir edə biləcəyini araşdıracağıq.
Dünya praktikasında prezident və vitse-prezidentlərin birgə səyahətinə qadağalar qoyulur
Dünyanın bir çox ölkəsində qanunlar təhlükəsizlik tədbiri olaraq prezidentin və vitse-prezidentin birlikdə səyahət etməsinə mane olur. Çünki fövqəladə vəziyyət yaranarsa, hər iki məsul şəxs birlikdə tələf olacaq. Bu cür ehtiyat tədbirləri təhlükəsizlik və sabitliyin digər amildən üstün tutulduğu ABŞ və Böyük Britaniya kimi ölkələrdə standart təcrübədir.
Buna baxmayaraq, Azərbaycan prezidentinin vitse-prezident ilə birgə səyahətə çıxması adi haldır. Onlar eyni maşınlarda səyahət edir, eyni təyyarədə uçur, tədbirlərdə yan-yana iştirak edirlər. Onlar təkcə ölkənin paytaxtına deyil, həm də döyüş bölgələrinə baş çəkirlər.
Bu təcrübənin təhlükəsiz olub-olmaması ciddi müzakirə mövzusudur. Bir tərəfdən fövqəladə vəziyyətidə bir millətin məsul iki əsas səlahiyyət sahibinin tələf olması iki saniyəlik qərarlar tələb edən hadisələrin anidən baş verməsi zamanı ortaya çıxa bilər. Bu səyahətləri qadağan edən qanun isə potensial olaraq daha böyük itkilərin qarşısını alçış olar. Digər tərəfdən, bu cür hərəkətlər çox riskli ola bilər, çünki onlardan birinə və ya hər ikisinə hər hansı bir qəsd baş tutarsa, böyük güc disbalansı yarana bilər.
Səyahətləri zamanı təhlükəsizlik tədbirləri görülür
Azərbaycan Prezidenti və vitse-prezident birlikdə səfərə çıxanda onların təhlükəsizliyini təmin etmək üçün əlavə təhlükəsizlik tədbirləri görülür. Buraya onları səyahətlərində müşayiət etmək üçün böyük təhlükəsizlik detallarının yerləşdirilməsi və nəqliyyat vasitələrinə girişin məhdudlaşdırılması da daxildir. Bundan əlavə, prezident və vitse-prezidentə qarşı hər hansı təxribat cəhdinin və ya digər zərərli hərəkətlərin qarşısını almaq üçün onların getdikləri konkret yer adətən son dəqiqəyə qədər gizli saxlanılır.
Bundan əlavə, hər iki məmurun istifadə etdiyi bütün avtomobillər yola düşməzdən əvvəl texniki baxışdan keçirilir və səyahət boyu nəzarətdə saxlanılır. Prezident təyyarəsi də havaya qalxmazdan əvvəl mütəmadi yoxlamalardan və təhlükəsizlik yoxlamalarından keçir. Aerogəmidə verilən bütün yeməklər də təhlükəsizlik baxımından yoxlanılır.
Bu tədbirlər xaricdə olarkən yarana biləcək hər hansı təhlükə və ya riski minimuma endirmək üçün birlikdə etdikləri hər hansı xarici səfərlərə də şamil edilir. Azərbaycan Hökuməti ölkədaxili və ya beynəlxalq səfərlər zamanı ən yüksək vəzifəli şəxslərinin heç bir zərər görməməsinə böyük diqqət yetirir.
Prezident və Vitse-Prezidentin Birlikdə Səyahət Etməsinin Nəticələri
Prezident və vitse-prezidentin birlikdə səyahət etməsinin təhlükəsizliklə bağlı təsirlərini iki kateqoriyaya bölmək olar:
- Onların konvoyuna hücum riski
- Ani hakimiyyət boşluğunun yaratdığı siyasi qeyri-sabitlik riski
Konvoya Hücum Riski
Əhəmiyyəti və yüksək profilli şəxslərin konvoyunun hədəf alınması mümkün təhlükələrin başında gəlir. Bununla belə, qeyd etmək lazımdır ki, prezidentlərin kortejləri adətən ölkədə ən ciddi mühafizə olunan kortej olur və belə bir hücumun baş tutmasını çətinləşdirir.
Siyasi qeyri-sabitlik riski
Digər tərəfdən, əgər həm prezidentə, həm də vitse-prezidentə eyni vaxtda nəsə olarsa, bu, ani siyasi boşluğa gətirib çıxara bilər ki, bu da potensial olaraq regionda qeyri-sabitlik yarada bilər. Bu riski azaltmaq üçün səyahət həmişə əvvəlcədən diqqətlə planlaşdırılır və fövqəladə hallarda ehtiyat planlar kimi maksimum təhlükəsizlik tədbirləri görülür. Bundan əlavə, təhlükəsizlik səbəbindən prezidenti və vitse-prezidenti kimlərin müşayiət edə biləcəyi ilə bağlı ciddi qaydalar var.
Birlikdə səyahət milli təhlükəsizliyə necə təsir edə bilər
Birlikdə səyahət edərkən Prezident və Vitse-Prezident öz təhlükəsizlikləri üçün artan risklərlə üzləşə bilər və bu da öz növbəsində Azərbaycanın milli təhlükəsizliyini əhəmiyyətli dərəcədə təhlükə altına sala bilər. Axı eyni hücumda həm dövlət başçısı, həm də vitse-prezident yaralansa və ya ölsə, bu, bütün ölkəni durğunluğa gətirib çıxara bilər.
Potensial risklərdən bəziləri hansılardır?
Zəiflik
Prezident və Vitse-Prezidentin birlikdə səyahət etməsi terror riskini artırır, çünki onları ciddi mühafizə olunduqları iqamətgahlarından kənarda məhv etmək daha asan görünür. Bundan əlavə, hər iki lider təyyarə ilə səyahət edən zaman təyyarənin hədəfə alına bilmə ehtimalı yüksəkdir, çünki təyyarədə iki mühüm fiqur olacaq.
Kəşfiyyat Riski
Bundan əlavə, birlikdə səyahət etmək o deməkdir ki, onların səfərlərinin təfərrüatları düşmən tərəfindən ələ keçirilsə, mühüm kəşfiyyat məlumatları dərhal ortaya çıxacaq. Kəşfiyyat məlumatlarının sızma ehtimalı bir neçə şəxs birlikdə səyahət etdikdə artır, çünki onlar yolda və ya hətta istirahət üçün dayanacaqları zamanı mühüm məsələləri və ya planları müzakirə edə bilərlər.
Nəhayət, aydındır ki, Azərbaycan Prezidenti və Vitse-Prezidenti qanuni yolla birlikdə səyahət edə bilsələr də, bu təcrübə milli təhlükəsizlik baxımından nəzərə alınmalıdır.
Prezidentlərin və Vitse-Prezidentlərin Müharibə Bölgələrini Birlikdə Ziyarət Etməsinin Potensial Riskləri
Prezident Əliyev və həyat yoldaşı, vitse-prezident Əliyeva arasında birlik ruhu təqdirəlayiq olsa da, onların müharibə bölgələrinə birgə səfərlərində potensial risklərin olduğunu qəbul etmək vacibdir. Birlikdə səyahət etməklə iki məmur onlara zərər vurmaq istəyən rəqiblər üçün vahid hədəf yaradırlar.
Bundan əlavə, terrorçu qruplar yüksək profilli şəxslərin birlikdə səyahət etməsindən istifadə edəcəklərini dəfələrlə göstəriblər – 1983-cü ildə Beyrut kazarmasında Livan Ordusunun təftiş qrupunu müşayiət edərkən 241 ABŞ hərbçisinin ölümünə səbəb olan bomba partlayışında olduğu kimi.
Azərbaycanın qeyri-ənənəvi səyahət təcrübəsi haqqında yekun fikirlər
Aydındır ki, səfərlərin təşkilinə gəldikdə, Azərbaycan digər dövlətlərdən daha fərqli yanaşmaya üstünlük verir. Prezidentin və vitse-prezidentin birlikdə səyahət etmələrini qadağan edən sərt və işlək qanun olmasa da, onların birlikdə səyahəti milli təhlükəsizlik baxımından doğru deyil.
Bəs Azərbaycan niyə konvensiyanı pozur?
Bu, liderliyi humanistləşdirmək cəhdi də ola bilər, ictimaiyyətə liderləri ilə real həyatda qarşılıqlı əlaqəni göstərmək imkanı da. Yaxud ola bilər ki, ölkənin siyasi infrastrukturuna və hökumət kabinetinə güclü inam hissi var.
Səbəb nə olursa olsun, Azərbaycan liderlərinin qeyri-ənənəvi səyahət təşkili dünyanın bir çox yerlərində qeyri-adi olan riskləri gözə aldıqlarına hazır olduqlarını nümayiş etdirir. Təhlükəsizliyi ilə bağlı risklərə baxmayaraq, bu səfərlər Azərbaycan mədəniyyətinin mühüm hissəsinə çevrilib.
Nəticə
Prezident və vitse-prezidentin eyni avtomobildə və ya təyyarədə olması riskinə baxmayaraq, Azərbaycan dövlət təhlükəsizliyinə gəldikdə unikal bir hal kimi görünür. Prezident Əliyev və vitse-prezident Mehriban Əliyeva bir neçə dəfə döyüş bölgələrinə gediblər və eyni avtomobildə və ya təyyarədə səfər ediblər. Görünür ki, Azərbaycanın iki ən səlahiyyətli şəxsi bununla ölkənin daha böyük hücum və ya təhlükə riski altında olmadığı mesajını verməyə çalışırlar.
Nəhayət, prezident və vitse-prezidentin birlikdə səyahət etməsinin təhlükəsiz olub-olmaması məsələsi olduqca subyektiv məsələdir.
Qurdqanlı, “24 saat“
