XülasəAvropalılar deyirlər ki, “bolluq əsri” aşıb. Artan borc qüvvələri hökumətlər üzərində siyasi seçimlər edir
4 aprel (Reuters) – Keçən il ayrı-ayrı çıxışlarında Fransa və Almaniya liderləri öz vətəndaşlarına qlobal iqtisadiyyatın ticarət münaqişələrindən tutmuş genişmiqyaslı müharibəyə qədər müxtəlif çətinliklərlə üzləşdiyi çətin günlər barədə xəbərdarlıq etmişdilər.
Fransa prezidenti Emmanuel Makron “bolluq dövrünün” bitdiyini elan etdi; Almaniyadan Olaf Scholz üçün, aşağı inflyasiya ilə güclü iqtisadi artım təmin edən üç onillik məhdudiyyətsiz azad ticarət indi sona yaxınlaşırdı.
Ancaq məqsəd öz ictimaiyyətini gələcək qurbanlara hazırlamaq idisə, onların mesajları qulaqardına vuruldu – bunu onilliklər ərzində Almaniyanın maaşla bağlı ən böyük tətilləri və Makronun pensiya yaşını yüksəltmək planına geniş yayılmış qəzəb göstərdi.
Əksinə, etirazlar göstərir ki, bir çox avropalılar belə qənaətə gəliblər ki, əgər iqtisadi pasta daralırsa, qarşıda onların paylarının daha da kiçilməsinin qarşısını almaq üçün mübarizə olacaq.
Brüsseldə yerləşən Bruegel iqtisadi analitik mərkəzinin iqtisadi idarəetmə və ictimai siyasət üzrə mütəxəssisi Qreqori Kleys, “Əgər kimsə xərcləri ödəməli olsa, insanlar xərcləri ödəmək məcburiyyətində qalmamaq üçün mübarizə aparırlar” dedi.
Yaşlanan əhalinin qayğısına qalmaq və iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə aparmaq üçün artan xərclərdən tutmuş hərbi və ticarət münaqişələrinin sarsılmaz təsirlərinə qədər, Avropanın bir çox problemləri sənayeləşmiş bütün iqtisadiyyatların üzləşdiyi problemlərə bənzəyir.
Lakin onlar geniş rifah dövlətlərini maliyyələşdirən, dünyanın ən böyük ticarət bloku olmaqdan qürur duyan və qalıq yanacağa əsaslanan enerji üçün Rusiyadan həddən artıq asılılığı Ukrayna müharibəsi ilə ifşa olunmuş region üçün daha təcili problemlər yaradır.
Həmin il davam edən qarşıdurma, COVID-19 pandemiyası və inflyasiyaya əsaslanan yaşayış dəyəri böhranı indi hər şeyi zirvəyə çatdırdı.
Bir çox aztəminatlı ABŞ işçiləri, bağlandıqdan sonra işçi çatışmazlığının onlara möhkəm əmək haqqının artırılması ilə bağlı danışıqlar aparmaq imkanı verdiyini aşkar etsə də, avropalı işçilər əvvəlcə daha yüksək maaşdan daha çox iş təhlükəsizliyinə üstünlük verdilər.
Fransa, Almaniya və digər Avropa ölkələri səxavətli məzuniyyət sxemləri ilə ev təsərrüfatlarında yaranan gərginliyin bir hissəsini kompensasiya etdi, istehlakçılara inflyasiya və hər şeydən əvvəl yanacağın artan qiymətlərinin öhdəsindən gəlməyə kömək etmək üçün bir sıra dəstək tədbirləri gördü.
O vaxtdan daha aydın oldu ki, bir çox şirkətlər bu vaxt qiymət artımı ilə bağlı marjalarını inflyasiyanı gücləndirən şəkildə bərpa edirdilər – Avropa Mərkəzi Bankında siyasətçilər indi bunu etiraf edirlər.
HAMISI BİRLİKDƏDİR?
Bu cür dəstək sxemləri büdcə kəsirlərini alovlandıran və hökumətləri Almaniyada, İngiltərədə və başqa yerlərdə sənaye fəaliyyətinə rəhbərlik edən dövlət sektoru işçilərinə yüksək maaş artımı verməyə daha az həvəsli edir.
ING Almaniya bankının baş iqtisadçısı Carsten Brzeski, aşağı gəlirlilərin daha da geridə qalması və Almaniyada əmək haqqı fərqinin genişləndiyi barədə artan məlumatlılığın olduğunu düşünürəm. – və Avropada yüksək maaş alanlar.
İnflyasiyanın azaldılması üçün görülən bəzi tədbirlərin məqsədsiz təbiəti – məsələn, Fransanın benzin nasosunda yanacağa bütöv subsidiyalar verməsi – bəzi hallarda rahatlıqla təmin olunan istehlakçılara çatmaqda çətinlik çəkənlərdən daha çox fayda verdi.
Bu arada korporativ mənfəət və səhmdarların qazancındakı artım bərabərsizlik hissini gücləndirməyə başladı.
Beynəlxalq Həmkarlar İttifaqları Konfederasiyasının sədr müavini Owen Tudor, “Hamımızın birlikdə olduğumuz mantra açıq şəkildə həqiqətə uyğun deyil və işçilər bu cür ritorika ilə barışmaq niyyətində deyillər” dedi.
Bölgədəki həmkarlar ittifaqı arqumentlərini təkrarlayan Tudor israr edir ki, hökumətlər bu sərvətin yenidən bölüşdürülməsi üçün siyasi addım atdıqca, məsələn, vergi artımı yolu ilə, hərtərəfli pensiya sistemlərini saxlamaq və dövlət sektorunda maaşların inflyasiyadan geri qalmasının qarşısını almaq üçün Avropa kifayət qədər sərvət yaradır.
Son illərdə seçki məğlubiyyətindən qorxan az adam bunu etməyə hazır olduğunu sübut etdi. Digər variant – borcun daha da artmasına imkan vermək – çətin görünür: Avropa İttifaqının pandemiyadan sonra dayandırılan kəsirlərə dair məhdudiyyətləri 2024-cü ildən etibarən yenidən tətbiq olunacaq.
Arbitraj səyləri irəliləmədikcə Almaniyada daha çox tətillər baş verə bilər və 6 aprelə təyin edilmiş yeni bir milli etiraz günü ilə neft emalı zavodlarına və iqtisadiyyatın digər hissələrinə zərbə vuran fransızlar güclü ictimai dəstəyi görməyə davam edir.
Macron və Scholz hökumətləri şikayətləri aradan qaldırmaq yollarını axtarırlar, xüsusən Makron onsuz da zəif olan şəxsi populyarlığına zərər vurur.
Narazılıq artarsa, daha radikal partiyalar getdikcə daha çox qazanc əldə etmək fürsəti görürlər – xüsusən də Fransada, 2017-ci ildə Makronun yeni mərkəzçi hərəkatın başında hakimiyyətə gəlməsi qurulmuş partiyaların hesabına baş verib.
Bruegel’s Claeys, “Makron mərkəzi sol və mərkəz sağçıları yeyib” dedi. “İnsanların ola biləcəyi yeganə alternativ ifrat sağdır.”
Berlində Sarah Marş və Parisdə Ley Tomasın əlavə hesabatı; Mark John tərəfindən yazılmışdır; Catherine Evans tərəfindən redaktə
Standartlarımız: Thomson Reuters Trust Principles.
2023-04-04 10:08:59
Mənbə – reuters
Tərcümə“24 SAAT”
