Azərbaycanda medianın sıxışdırılması: Demokratiya və insan haqları üçün fəsadlar
Azərbaycanda medianın sıxışdırılması: Demokratiya və insan haqları üçün fəsadlar
Son illərdə Azərbaycan media azadlığına qarşı təzyiqlərin şahidi olub, ölkədə demokratiya və insan haqlarına təsir göstərir. Azərbaycan hökumətinin media üzərində artan nəzarəti və senzurası təkcə informasiyanın sərbəst axınına deyil, həm də ölkədə demokratiya və insan haqlarının ümumi durumuna ciddi təsir göstərir.
Şərqi Avropa ilə Qərbi Asiyanın kəsişməsində yerləşən Azərbaycanın məhdud media azadlığı tarixi var. Lakin son illərdə vəziyyət xeyli pisləşib. Azərbaycan Avropa Şurası kimi mətbuat azadlığını təşviq edən beynəlxalq təşkilatların üzvü olmasına baxmayaraq, ifadə azadlığı prinsiplərini dəstəkləmək üçün çox az öhdəlik nümayiş etdirib.
Bu medianın sıxışdırılmasının ən ağır nəticələrindən biri fərqli səslərin və tənqidi jurnalistikanın boğulmasıdır. Jurnalistlər və müstəqil media orqanları təqib, hədə-qorxu, fiziki hücumlar və həbs də daxil olmaqla böyük təzyiqlərlə üzləşirlər. Hökumətə geniş səlahiyyətlər verən qanunlar tənqidçiləri sistematik şəkildə hədəfə almaq və susdurmaq üçün hüquqi baza təmin edir. Bu qorxu mühiti bir çox jurnalistləri özünə senzura və ya ölkədən qaçmağa vadar edərək, Azərbaycanı müxtəlif baxışlardan və müstəqil reportajlardan məhrum edib.
Qadağa jurnalistlərin və fəalların ənənəvi olaraq senzuradan sığınacaq axtardıqları onlayn platformalara və sosial mediaya da şamil edilir. Hökumət onlayn fəaliyyətləri izləmək, fərqli fikirləri boğmaq və tənqidi səsləri müəyyən etmək üçün mürəkkəb müşahidə texnologiyalarından və kibertaktikalardan istifadə edir. Rəqəmsal məkanlara bu cür nəzarət təkcə ifadə azadlığını deyil, həm də məlumatlı və məşğul vətəndaşların inkişafını boğur.
Media azadlığı azaldıqca, vətəndaşların qərəzsiz və dəqiq məlumat əldə etmək imkanları da azalır. Öz-özünə senzura və dövlətin nəzarətində olan media vətəndaşların perspektivlərini və əsaslandırılmış qərarlar qəbul etmək imkanlarını məhdudlaşdıran çox qərəzli hekayəyə gətirib çıxarır. Bu, demokratik prosesləri zəiflədir, ictimai etimadı sarsıdır. Sağlam demokratiya nəzarətçi rolunu oynaya bilən, hökuməti hesabatlı tutan və açıq fikir və məlumat mübadiləsini asanlaşdıran azad mətbuata əsaslanır.
Azərbaycanda media azadlığının eroziyasının insan hüquqlarına da ciddi təsiri var. Siyasi müxaliflər, insan haqları müdafiəçiləri və hökuməti tənqid edən fəallar sistemli repressiyalarla üzləşirlər. İnsan haqlarının pozulması və ya korrupsiya hallarını işıqlandırmağa cəsarət edən jurnalistlər tez-tez dövlətin düşməni kimi damğalanır və bu, onların milli təhlükəsizlik naminə mühakimə olunmasına səbəb olur.
Bundan əlavə, media azadlığının olmaması insan hüquqlarının pozulmasının cəzasız qaldığı bir mühitə səbəb olur. Müstəqil yoxlama və hesabat olmadan insan hüquqlarının pozulması diqqətdən kənarda qala bilər. Bu, qanunun aliliyinə və fərdlərin hüquqlarının müdafiəsinə daha da xələl gətirir, qorxu və ədalətsizlik mühiti yaradır.
Azərbaycanda medianın sıxışdırılması ilə mübarizə demokratiyanın bərpası və insan hüquqlarının müdafiəsi üçün çox vacibdir. Beynəlxalq ictimaiyyət, o cümlədən Birləşmiş Millətlər Təşkilatı və Avropa İttifaqı kimi təşkilatlar Azərbaycan hökumətinə beynəlxalq öhdəliklərinə hörmət etmək və mətbuat azadlığını təmin etmək üçün təzyiq göstərməlidir. Sanksiyalar, diplomatik danışıqlar və ictimai qınaq hakimiyyətin məsuliyyətə cəlb edilməsində rol oynaya bilər.
Bundan əlavə, Azərbaycanda vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları və jurnalist birlikləri media repressiyalarından əziyyət çəkənlərin səsinin artırılmasında mühüm rol oynayır. Yerli jurnalistlərin, müstəqil media orqanlarının, faktların yoxlanılması təşəbbüslərinin və rəqəmsal hüquqlar təşkilatlarının dəstəklənməsi və gücləndirilməsi məlumat mübadiləsi və təbliğat üçün alternativ məkanlar yaratmağa kömək edə bilər.
Nəticə olaraq, Azərbaycanda medianın sıxışdırılması ölkədə demokratiya və insan haqlarının əsas prinsiplərini təhdid edir. Fərqli səslərin boğulması, senzura və dəqiq məlumat əldə etmək imkanlarının məhdudlaşdırılması vətəndaşın əsaslandırılmış qərarlar qəbul etmək və demokratik proseslərdə iştirak etmək qabiliyyətini zəiflədir. Azərbaycanda ədalətli və demokratik cəmiyyətin qurulması üçün zəruri olduğu üçün beynəlxalq ictimaiyyət yerli vətəndaş cəmiyyəti subyektləri ilə birlikdə media azadlığına təkan vermək üçün birgə çalışmalıdır.
