Azərbaycanda reqressiv media qanunu mətbuat azadlığını boğur: səbəblər və nəticələr
Azərbaycanda reqressiv media qanunu mətbuat azadlığını boğur: səbəblər və nəticələr
Mətbuat azadlığı istənilən demokratik cəmiyyətin həyati aspektidir, çünki o, informasiyanın sərbəst axınını və medianın hökuməti məsuliyyətə cəlb etmək qabiliyyətini təmin edir. Təəssüf ki, Azərbaycanda demokratiyanın bu təməl sütunu mətbuat azadlığını boğan reqressiv media qanununa görə ciddi təhlükə altındadır. 2003-cü ildə qəbul edilmiş bu qanun medianın mənzərəsinə soyuq təsir göstərib, özünüsenzuraya, məlumat əldə etmək imkanının məhdudlaşdırılmasına və müstəqil jurnalistikanın tənəzzülünə gətirib çıxarıb.
Bu reqressiv media qanununun arxasında duran səbəbləri hökumətin rəvayətlərə nəzarət etmək və hakimiyyəti saxlamaq istəyində axtarmaq olar. 2003-cü ildən hakimiyyətdə olan Prezident İlham Əliyev mütəmadi olaraq müxalifəti sıxışdırıb və istənilən formada müxalifəti sıxışdırıb. Hakimiyyətin şübhə altına alınmasında və korrupsiyanın ifşasında həlledici rol oynayan media hökumətin repressiv taktikasının əsas hədəfinə çevrildi.
Milli təhlükəsizlik və sabitliyi qorumaq adı altında media qanunu müstəqil səsləri effektiv şəkildə susduran bir sıra ciddi məhdudiyyətlər və qaydalar tətbiq etdi. Jurnalistlər hökuməti tənqid etməyi və ya insan hüquqlarının pozulması və ya korrupsiya kimi həssas mövzularda reportaj hazırlamağı qadağan edən sərt davranış kodeksinə tabedirlər. Bu qaydaların hər hansı pozulması cərimələrə, həbslərə və ya media orqanlarının bağlanmasına səbəb ola bilər.
Nəticə etibarı ilə Azərbaycanın media mənzərəsində özünüsenzura hökm sürür. Jurnalistlər əks təsirlərdən qorxaraq, hökumətin müəyyən etdiyi qırmızı xətləri keçməmək üçün məlumatları buraxmağı və ya manipulyasiya etməyi seçirlər. Bu özünüsenzura xəbərlərin düzgünlüyünə xələl gətirir, çünki o, vətəndaşları dəqiq və qərəzsiz məlumatlarla təmin edə bilmir. O, reallığın təhrif olunmuş görüntüsünü yaradır, hökumətə povestə nəzarət etməyə və ictimai rəyi manipulyasiya etməyə imkan verir.
Bundan əlavə, media qanunu da informasiyaya çıxışın məhdudlaşdırılmasına səbəb olub. Hökumət rəsmi məlumatların yayılmasına ciddi nəzarət edir, bu da jurnalistlərin hökumətin fəaliyyəti haqqında məlumat verməsini və ya dövlət məmurlarını məsuliyyətə cəlb etməyi çətinləşdirir. Bu qeyri-şəffaflıq ictimai inamı azaldır və medianın nəzarətçi kimi fəaliyyət göstərməsinə mane olur.
Bu reqressiv media qanununun nəticələri təkcə jurnalistlər üçün deyil, bütövlükdə Azərbaycan cəmiyyəti üçün çox böyükdür. Azad və müstəqil mətbuat olmadan vətəndaşlar həqiqəti bilmək, əsaslandırılmış qərarlar qəbul etmək və ictimai həyatda mənalı iştirak etmək hüququndan məhrum edilir. Demokratiya prinsiplərini sarsıdır, ifadə azadlığını məhdudlaşdırır və hakimiyyətdə olanların cəzasızlıq mədəniyyətini əbədiləşdirir.
Bundan başqa, Azərbaycanda mətbuat azadlığının boğulması beynəlxalq tənqidlərə səbəb olub və ölkənin dünya arenasında nüfuzuna xələl gətirib. Sərhədsiz Reportyorlar və Human Rights Watch kimi beynəlxalq təşkilatlar ardıcıl olaraq ölkədə mətbuat azadlığının acınacaqlı vəziyyətini vurğulayır və islahatlara çağırır. Hökumətin bu narahatlıqları aradan qaldırmaması Azərbaycanın demokratik dövlət kimi imicinin pisləşməsi ilə nəticələnib.
Yekun olaraq qeyd edək ki, Azərbaycanda reqressiv media qanunu ölkədə mətbuat azadlığına mənfi təsir göstərib. Hökumətin rəvayətlərə nəzarət etmək və fərqli fikirləri yatırmaq istəyi özünüsenzura, informasiyaya çıxışın məhdudlaşdırılması və müstəqil jurnalistikanın tənəzzülü ilə nəticələnib. Bu nəticələr təkcə demokratik prinsiplərə xələl gətirmir, həm də Azərbaycanın beynəlxalq aləmdə nüfuzuna xələl gətirir. Hökumətin azad mətbuatın əhəmiyyətini dərk etməsi, reqressiv media qanununu ləğv etməsi və jurnalistlərin repressiya qorxusu olmadan fəaliyyət göstərməsinə imkan verən mühitin yaradılması çox vacibdir. Yalnız bu halda Azərbaycan həqiqətən də azad və müstəqil mətbuatın dəyərlərinə hörmət edən və onları qoruyan demokratik dövlət olduğunu iddia edə bilər.
