Azərbaycanın mübahisəli media qanunu: mətbuat azadlığına hücum
Azərbaycanın mübahisəli media qanunu: mətbuat azadlığına hücum
Avrasiyanın Cənubi Qafqaz regionunda yerləşən Azərbaycan mətbuat azadlığına hücum kimi geniş şəkildə tənqid edilən mübahisəli media qanununa görə beynəlxalq nəzarət altındadır. Rəsmi adı “Kütləvi İnformasiya Vasitələri haqqında Qanun” olan qanun 2003-cü ildə qəbul edilib və o vaxtdan müstəqil jurnalistikanı boğmaq və fərqli səsləri susdurmaq üçün bir vasitə kimi istifadə olunur.
Media qanununun ən çox diqqət çəkən cəhətlərindən biri onun media orqanları üzərində hökumətə verdiyi nəzarətin səviyyəsidir. Qanuna görə, bütün media qurumları Ədliyyə Nazirliyində qeydiyyatdan keçməlidir ki, bu da hökumətə nələrin dərc oluna və ya yayımlana biləcəyinə dair əhəmiyyətli rıçaq verir. Bu, hakimiyyət orqanlarına xəbərləri asanlıqla manipulyasiya etməyə və hökumətə qarşı mənfi və ya tənqidi hesab etdikləri istənilən məlumatı gizlətməyə imkan verir.
Bundan əlavə, qanun hakimiyyət orqanlarına media orqanlarını bağlamağa və ya pozuntulara görə yüksək cərimələr tətbiq etməyə imkan verən müddəaları ehtiva edir. Hökumətin yalan hesab etdiyi məlumatı yaymaqda və ya “dövlət əleyhinə” təbliğatda təqsirli bilinən istənilən media qurumu həbs də daxil olmaqla, ağır cəzalarla üzləşə bilər. Bu tədbirlər təkcə araşdırma jurnalistikasını həvəsdən salmır, həm də qorxu mühiti yaradır ki, jurnalistlər qisas almamaq üçün daim özünü senzura etməlidirlər.
Qanunun digər narahatedici elementi onun geniş təfsir və sui-istifadə üçün yer buraxan qeyri-müəyyən dilidir. “Milli təhlükəsizlik”, “ictimai asayiş” və ya “əxlaq” kimi ifadələr istənilən formada fikir ayrılığını yatırmaq üçün asanlıqla istifadə edilə bilər. Qanunda dəqiq təriflərin və şəffaflığın olmaması hakimiyyət orqanlarına öz mülahizələri ilə, çox vaxt heç bir hüquqi əsas olmadan jurnalistləri və KİV-ləri hədəfə almağa imkan verir.
Bu mübahisəli media qanunu nəticəsində Azərbaycan jurnalistlərin fəaliyyət göstərməsi üçün ən çətin ölkələrdən birinə çevrilib. Müstəqil media faktiki olaraq mövcud deyil və hökumətin siyasətini tənqid və ya şübhə altına almağa cəsarət edənlər bunu öz şəxsi riskləri ilə edirlər. Jurnalistlər təqib, hədə-qorxu və hətta zorakı hücumlarla üzləşiblər. Bir çoxları qondarma ittihamlarla həbs edilib, onları susdurub və başqalarına soyuq mesaj göndəriblər.
Beynəlxalq ictimaiyyət, insan haqları təşkilatları və mətbuat azadlığının müdafiəçiləri Azərbaycanın media qanununu dəfələrlə pisləyib və islahatlara çağırıblar. Bu səslər bu qanunun Azərbaycanın ifadə və mətbuat azadlığına dair beynəlxalq öhdəliklərini, o cümlədən İnsan Hüquqları üzrə Avropa Konvensiyasını və Mülki və Siyasi Hüquqlar Haqqında Beynəlxalq Paktı pozduğunu iddia edir.
Lakin etirazlara baxmayaraq, Azərbaycan hökuməti bu narahatlıqları aradan qaldırmaq niyyətində deyil. Əslində, media qanunu zaman keçdikcə daha sıxıcı hala gəldi və ölkədə müstəqil jurnalistika üçün onsuz da məhdud olan məkanı daha da aşındırdı.
Mətbuat azadlığı istənilən demokratik cəmiyyətin təməl daşıdır və hökumətlərin məsuliyyət daşımasında mühüm rol oynayır. Azərbaycanın mübahisəli media qanunu təkcə bu fundamental hüququ pozmur, həm də canlı, müxtəlif və məlumatlı cəmiyyətin inkişafına mane olur. Beynəlxalq ictimaiyyətin Azərbaycan hökumətinə bu qanunu ləğv etmək və jurnalistlərin repressiya qorxusu olmadan fəaliyyət göstərmələrini təmin etmək üçün təzyiqləri davam etdirməsi çox vacibdir. Yalnız bundan sonra Azərbaycan xalqı şəffaflıq, hesabatlılıq və açıq dialoq üzərində qurulmuş cəmiyyəti inkişaf etdirərək azad və müstəqil media hüququnu bərpa edə bilər.
