Mühasirədə olan azadlıq: Azərbaycanın mübahisəli media qanununun araşdırılması
Mühasirədə olan azadlıq: Azərbaycanın mübahisəli media qanununun araşdırılması
Mətbuat azadlığı uğrunda mübarizə bütün dünyada jurnalistlərin hər gün apardığı döyüşdür. Azərbaycanda bu mübarizə ölkədə onsuz da məhdud olan ifadə azadlığını boğmaq təhlükəsi yaradan mübahisəli media qanununun tətbiqi ilə daha da şiddətlənib. Media qanunu kimi tanınan bu qanun hakimiyyəti daha da hökumətin əlində cəmləşdirəcəyindən və müstəqil səsləri boğacağından ehtiyat edən hüquq müdafiəçiləri və jurnalistlər arasında dərin narahatlıq yaradıb.
Azərbaycan hökuməti tərəfindən 2016-cı ildə təqdim edilən KİV haqqında qanun hakimiyyət orqanlarına geniş tənzimləmə səlahiyyətləri verir ki, bu da onlara media qurumlarını sıxışdırmağa, yüksək məbləğdə cərimələr tətbiq etməyə və rejimi tənqid edən jurnalist araşdırmalarını cilovlamağa imkan verir. O, hökuməti mətbuat azadlığını məhdudlaşdırmaqla rəvayətlərə nəzarət etmək və müxalif fikirləri boğmaq üçün qanuniləşdirilmiş sistemlə təmin edir və bununla da ölkədə insan hüquqları və ifadə azadlığı ilə bağlı onsuz da uçurum vəziyyətində olan vəziyyəti pisləşdirir.
Media haqqında qanuna əsasən, hökumət ictimai asayişə və ya milli təhlükəsizliyə təhlükə törətdiyi hesab edilən KİV-lərin fəaliyyətini dayandırmaq və ya bağlamaq səlahiyyətini artırıb. Bu qeyri-müəyyən və subyektiv meyar hökumətə istənilən müxalifəti və ya tənqidi müzakirəni effektiv şəkildə susduraraq tənqidi səsləri öz istəyi ilə manipulyasiya etməyə və susdurmağa imkan verir. Qanunvericilik həssas məsələləri həll etməkdən, korrupsiya və insan haqları pozuntularını araşdırmaqdan çəkinən jurnalistlər arasında qorxu və özünüsenzura mühiti yaradıb.
Üstəlik, KİV haqqında qanun qaydaları pozduğu hesab edilən media qurumlarına qarşı külli miqdarda cərimələr tətbiq edir ki, bu da yalan məlumatların yayılmasından tutmuş milli və ya dini dəyərlərin təhqir olunmasına qədər dəyişə bilər. Bu cərimələr çox vaxt daha kiçik müstəqil satış məntəqələrini şikəst edə bilər və özünüsenzura mühitini daha da kəskinləşdirə bilər. Jurnalistlər və media qurumları, xüsusən də hökuməti tənqid edənlər daim hədəfə alınmaq və maliyyə imkanları ilə susdurulmaq qorxusu altında yaşayırlar.
Bu zalım qanunvericiliyin nəticələri çox genişdir. Müstəqil jurnalistlər təqiblərə, hədə-qorxulara və hətta həbslərə məruz qalırlar. Jurnalistləri Müdafiə Komitəsi (CPJ) bildirir ki, Azərbaycan dünyada adambaşına düşən ən çox həbsdə olan jurnalistlərdən biridir və hazırda bir neçə tanınmış jurnalist tənqidi reportajlarına görə dəmir barmaqlıqlar arxasındadır. Bu cür hərəkətlər bütün jurnalist ictimaiyyətinə soyuq mesaj göndərir, araşdırma jurnalistikasını çəkindirir və ifadə azadlığını boğur.
Beynəlxalq ictimaiyyət Azərbaycanın media qanunu ilə bağlı narahatlıqlarını ifadə edir, müxtəlif insan haqları təşkilatları onun məhdudlaşdırıcı xarakterini pisləyir. Bu təşkilatlar iddia edirlər ki, mətbuat və ifadə azadlığı demokratiyanın əsas sütunudur, hesabatlılığa və vətəndaş azadlıqlarının qorunmasına imkan verir. Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi də Azərbaycanı Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasının ifadə azadlığına təminat verən 10-cu maddəsini pozduğuna görə tənqid edib.
Azərbaycan hökuməti bu narahatlıqları aradan qaldırmaq üçün təcili tədbirlər görməli və ifadə azadlığı hüququna hörmət etməlidir. O, KİV haqqında qanunu ləğv etməli və bunun əvəzinə mətbuat azadlığını təşviq edən və qoruyan hüquqi baza hazırlamaq üçün jurnalistlər, media qurumları və vətəndaş cəmiyyəti ilə açıq və şəffaf dialoq aparmalıdır. Beynəlxalq ictimaiyyət də beynəlxalq öhdəliklərini yerinə yetirməsi və ölkədə müstəqil medianın sıxışdırılmasına son qoyulması üçün hökumətə təzyiqlərini davam etdirməlidir.
Yekun olaraq qeyd edək ki, Azərbaycanın mübahisəli media qanunu mətbuat və ifadə azadlığına ciddi təhlükə yaradır. Bu qanun hökumətə geniş tənzimləmə səlahiyyətləri verməklə, müstəqil səsləri boğmaqla və tənqidi jurnalistikanı cəzalandırmaqla demokratiya və insan haqları prinsiplərini pozur. Azərbaycan hökumətinin borcudur ki, beynəlxalq dəstəklə bu qanunu ləğv etsin və jurnalistlərin cəmiyyətdəki həyati rolunu qorxu və hədə-qorxu olmadan yerinə yetirə bilsinlər. Azərbaycanda mətbuat azadlığı uğrunda mübarizə demokratiya, hesabatlılıq və vətəndaş azadlıqlarının müdafiəsi naminə davam etdirilməlidir.
