Günəş fırtınaları bir sirrdir. Mümkün güclü günəş fırtınalarının elektrik şəbəkələrinin nasazlığına və peyklərin sıradan çıxmasına səbəb ola biləcəyi ilə bağlı iddialar var. Belə ki, mümkün güclü tufanı qabaqlamaq və insanları fırtınaya xəbərdar etmək və hazırlamaq da gündəmdədir. NASA-nın açıqladığı süni intellekt modelinin dünyanı günəş fırtınalarının təsirlərinə hazırlamağa kömək edə biləcəyi bildirilir.
NASA verdiyi açıqlamada, süni intellekt və agentlik peyk məlumatlarını birləşdirən yeni kompüter modelinin təhlükəli kosmik hava şəraitinə hazırlaşmağa kömək edə biləcəyini bildirib.
(Mənbə: NASA/SDO)
DAGGER (Deep Learning Geomagnetic Perturbation) adlanan model günəş küləyinin kosmik gəmi ölçülərini təhlil etmək və yaxınlaşan günəş fırtınasının Yer kürəsini hara vuracağını 30 dəqiqə əvvəldən proqnozlaşdırmaq üçün texniki alətdən istifadə edir.
Sərhəd İnkişaf Laboratoriyasının beynəlxalq tədqiqatçılar qrupu modelin bir saniyədən az müddətdə proqnozlar yarada bildiyini və proqnozların hər dəqiqə yeniləndiyini bildirib.
Alimlər günəş küləyi ilə geomaqnit pozğunluqları arasındakı əlaqəni araşdırmaq üçün süni intellektdən istifadə etdilər və kompüterləri əvvəlki nümunələr əsasında nümunələri tanımağa öyrədən “dərin öyrənmə” adlanan şeyi tətbiq etdilər.
Model 2011-ci ilin avqustunda və 2015-ci ilin martında geomaqnit qasırğalarına qarşı sınaqdan keçirilib və DAGGER qasırğanın təsirlərini dəqiq proqnozlaşdırıb.
(Mənbə: V. Upendran və b.)
Əvvəllər modellər xüsusi yerlər üçün proqnozlar vermək üçün süni intellektdən istifadə edirdilər. Lakin NASA bildirib ki, DAGGER dünyada tez-tez və dəqiq proqnozlar vermək üçün süni zəka ilə real ölçmələri birləşdirən ilk modeldir.
Hindistandakı Kolleclərarası Astronomiya və Astrofizika Mərkəzindən Vishal Upendran, “Space Weather” jurnalında dərc edilmiş DAGGER modeli haqqında məqalənin aparıcı müəllifi, dedi: “Bu süni intellektlə biz indi sürətli və dəqiq qlobal proqnozlar verə bilərik və qərarlar haqqında məlumat verə bilərik. Günəş fırtınası hadisəsi, bununla da müasir cəmiyyət üçün asanlaşdıran məhvi minimuma endirmək və ya hətta qarşısını almaq mümkündür.
O qeyd edib ki, DAGGER modelindəki kompüter kodu açıq mənbədir və xüsusi ehtiyaclar üçün proqnozları həyata keçirmək üçün elektrik şəbəkələrinin operatorları, peyk nəzarətçiləri, telekommunikasiya şirkətləri və başqaları tərəfindən qəbul edilə bilər.
NASA bildirib ki, bu cür tədqiqatlar fırtınalara hazırlaşmaq və elektrik şəbəkələrinə və ya kritik infrastruktura təsirlərdən qaçmaq üçün kifayət qədər vaxt təmin edə bilər.
Hətta deyilir ki, bir gün bütün dünyada elektrik stansiyalarında və peyk idarəetmə mərkəzlərində günəş fırtınası sirenləri ola bilər.
1859-cu ildə qeydə alınan ən şiddətli günəş fırtınası teleqraf stansiyalarında yanğınlara səbəb oldu və mesajların göndərilməsinə mane oldu.
Tərcümə“24 SAAT”
