Paşinyanın “Sülh Qovşağı” xəritəsində Azərbaycanın indiyə qədərki tələblərindən fərqli nə var?
Ermənistanın “Sülh Qovşağı” xəritəsi layihəsi Azərbaycan tərəfinin səsləndirdiyi marşrutdan “çox da fərqlənmir”.
Bu barədə BBC News Azərbaycancaya danışan təhlilçi Fuad Şahbazov deyib ki, bu layihədə diqqətçəkən yenilik “Ermənistan iqtisadiyyatının dirçəldilməsi məqsədilə dənizlərə çıxış axtar”ışıdır.
Ermənistanın bu xəritəni nə üçün məhz Gürcüstanda nümayiş etdirməsini isə cənab Şahbazov həm Ermənistan, həm də Azərbaycanın Qərbdən gözləntilərinin qarşılanmaması ilə əlaqələndirir.
Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan oktyabrın 26-da Gürcüstanın paytaxtı Tbilisidə keçirilən dördüncü Tbilisi İpək Yolu Forumunda özünün “Sülh Qovşağı” adlı Qafqazda komunikasiyaları açmağı təklif edən xəritə-layihəsini təqdim edib.
“Sülh Qovşağı” xəritəsi layihəsində Ermənistanın – Qara, Aralıq, Xəzər dənizi və İran Körfəzinə çıxış imkanları göstərilir.
Xəritədə Azərbaycan-Ermənistan və Ermənistan-Türkiyə sərhədlərində yol infrastrukturu üçün 7, dəmiryolu infrastrukturu üçün isə 5 sərhəd-keçid məntəqəsinin quraşdırılması nəzərdə tutulur.
Xəritə 4 əsas prinsip və əlavə olaraq da, bu prinsiplərə uyğun olaraq sərhəd və gömrük nəzarətinin qarşılıqlı razılıq və anlaşma yolu ilə yüngülləşdirilməsini təklif edir.
Siyasi təhlilçi Fuad Şahbazov BBC News Azərbaycancaya deyir ki, Nikol Paşinyanın nümayiş etdirdiyi xəritədə yenilik “Xəzər dənizi ilə bağlı hissə”dir.
Cənab Şahbazov hesab edir ki, Ermənistan regionda həmin bu dəhliz vasitəsilə Azərbaycan üzərindən Xəzər dənizinə çıxış əldə etməyi “hədəfləyir”.
“Digər bir istiqamət Gürcüstan və onun üzərindən Qara dənizə çıxışı ehtiva edirdi. Bir tərəfdə də təbii ki, Türkiyə ilə sərhədin açılması üçün ora gedən dəhliz – quru yoludur. Nəzərə alsaq ki, Ermənistan coğrafi baxımdan qapalı ölkədir, onun Xəzərə ya Qara dənizə çıxışı yalnız qonşu ölkələr vasitəsilə mümkündür”, – təhlilçi vurğulayır.
Fuad Şahbazov hesab edir ki, Ermənistanın belə bir qərar verməsinə təsir edən digər bir amil Azərbaycanla İranın “təzəlikcə Zəngilandan başlayan quru yolla bir tranzit dəhlizinin əsasını qoymasıdır”.
“Təməlqoyma mərasimindən sonra Ermənistan başa düşdü ki, indi müəyyən qərarlar qəbul etməsə, yaxın bir neçə ildə regionda əsası qoyulacaq digər tranzit layihələrdən də kənar qalacaq. Bu isə iqtisadi baxımdan gəlirli deyil və yanlış qərar olar”, – Fuad Şahbazov deyir.
Azərbaycan Prezidentinin köməkçisi Elçin Əmirbəyov da bir müddət əvvəl BBC-yə müsahibəsində bildirmişdi ki, Ermənistan bu layihələrin icrasına qarşı mövqe ortaya qoymaqda davam edərsə, o zaman Azərbaycanın Naxçıvanla əlaqə yaratmaq üçün “B” variantı işə düşəcək.
Siyasi təhlilçi Fuad Şahbazov hesab edir ki, “Sülh Qovşağı” xəritəsində Ermənistanın hardan dəhliz istəməsiylə bağlı detal göstərilməsə də, bu ölkənin “ən məqbul saydığı yer Laçın dəhlizidir”.
Lakin o, Azərbaycanın Laçından keçən dəhlizə razılıq verəcəyinə “inanmır”.
O, İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra həm Ermənistanın, həm də Qərbin Laçın dəhlizinin “eks-territorial status daşımalı olması ilə bağlı Azərbaycana etdiyi təzyiqləri” xatırladır.
“Siyasi olaraq, Azərbaycan hökumətinin belə bir qərar verəcəyini düşünmürəm. Həm də ki, bu Azərbaycan tərəfinin Zəngəzur dəhlizi çərçivəsində inşa etdiyi bütün infrastruktur, Ağbənd yolu dediyimiz magistral yol da Zəngilan ərazisinə düşür. Məntiqi olaraq, Zəngilandan Naxçıvan ərazisinə bağlanacaq olan infrastruktura qoşulmaq daha rentabellidir, çünki orda işlərin, demək olar ki, 80-90 faizi yekunlaşıb. Digər tərəfdə bu, Laçın olsa, gərək orda yeni infrastruktur inşa olunsun”.
“Sülh Qovşağı” xəritəsi layihəsi Ermənistanın İran vasitəsilə körfəzə çıxış imkanı istədiyini də göstərir:
“Əgər orda yükdaşıma olacaqsa, mütləq şəkildə o cür yükdaşımaları təmin etmək üçün texniki imkanlar mobilizasiya olmalıdır. Vaxtilə Ermənistandan Culfaya gedən dəmiryolu fəaliyyət göstərib, amma bir ara onun söhbəti gəzirdi ki, bu dəmiryolunun yenidən inşasına ehtiyac ola bilər.
Eyni şey də Zəngilana aid edilə bilər. Əgər orada yükdaşımalar həyata keçiriləcəksə – böyük ehtimal ki, burada yükdaşımadan söhbət gedir, – ordan keçən dəmiryolu üçün gərək infrastruktur yenilənsin. Bu isə sonrakı mərhələ olacaq, bundan əvvəl Ermənistan üçün vacib məsələ Azərbaycanla uzlaşmanın olmasıdır. Uzlaşma olduqdan sonra həm Xəzər dənizinə, həm də İran ərazisinə yükdaşımalar təmin oluna bilər”.
