Həqiqəti boğmaq: Azərbaycanda hökumətin mediaya qarşı qərəzinin üzə çıxarılması
Həqiqəti boğmaq: Azərbaycanda hökumətin mediaya qarşı qərəzinin üzə çıxarılması
Mətbuat azadlığı istənilən demokratik cəmiyyətin təməl sütunudur. Bu, vətəndaşlara qərəzsiz və tənqidi məlumat əldə etməyə imkan verən, hakimiyyətdə olanları məsuliyyətə cəlb edən bir kanaldır. Təəssüf ki, Azərbaycanda hökumət həqiqəti boğmaq və media azadlığını boğmaq üçün ciddi tədbirlər görərək, ölkənin demokratiya və insan haqlarına sadiqliyi ilə bağlı narahatlıq doğurur.
Avropa ilə Asiya arasında Cənubi Qafqaz regionunda yerləşən Azərbaycanı 2003-cü ildən, atası Heydər Əliyevin hakimiyyətindən sonra Prezident İlham Əliyev idarə edir. Avropa Şurasının və Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatının (ATƏT) fəal üzvü olmasına baxmayaraq, ölkə media azadlığı ilə bağlı acınacaqlı vəziyyətinə görə mütəmadi olaraq tənqid olunur.
Sərhədsiz Reportyorlar Təşkilatının Mətbuat Azadlığı İndeksinə görə, Azərbaycan 180 ölkə arasında 150-168-ci yerlər arasında qalaraq, müntəzəm olaraq siyahının axırına yaxındır. Mediaya qarşı açıq-aşkar qərəzlilik hökumətin rəvayətlərə nəzarət etmək və narazılığı yatırtmaq üçün tətbiq etdiyi çoxsaylı taktikalardan aydın görünür.
Hər şeydən əvvəl, hökumət mətbuat orqanlarına təsirini mürəkkəb senzura sistemi vasitəsilə həyata keçirir. Müstəqil xəbər agentlikləri və rejimi tənqid edən jurnalistlər hədə-qorxu, təqib və hətta həbslərlə üzləşirlər. Diffamasiya, vergidən yayınma və ya narkotik saxlamaq kimi cinayət ittihamları çox vaxt siyasi motivlidir və fərqli səsləri susdurmaq üçün alət kimi istifadə olunur.
Məşhur işlərdən biri də Əliyevlər rejiminin yüksək səviyyəli korrupsiyasını ifşa edən araşdırmaçı jurnalist Xədicə İsmayılovanın həbsidir. İsmayılova 2014-cü ilin dekabrında vergidən yayınma və qanunsuz sahibkarlıq fəaliyyəti ilə bağlı uydurma görünən ittihamlarla həbs edilib. Onun həbsi bütün beynəlxalq ictimaiyyəti şoka salıb, təşkilatlar və vəkillər Azərbaycanın mətbuat azadlığına hücumunu pisləyib.
Hökumətin arsenalındakı digər alət məhdudlaşdırıcı qanunvericilikdir. Azərbaycanda media fəaliyyətini tənzimləyən qanunlar geniş və birmənalı deyil, şərhə və sui-istifadəyə yer buraxır. Məsələn, “Diffamasiya haqqında” qanun jurnalistlərə və media qurumlarına yüksək cərimələr tətbiq edir və bu, maliyyə itkisinin qarşısını almaq üçün özünüsenzuraya gətirib çıxarır. Bundan əlavə, məlumat azadlığı ilə bağlı qanunvericilik zəifdir və icra mexanizmləri yoxdur, bu da hakimiyyət orqanlarına mühüm məlumatları ictimaiyyətdən gizlətməyə imkan verir.
Problemi daha da çətinləşdirmək üçün dövlətin nəzarətində olan media efirlərdə üstünlük təşkil edir və alternativ hekayələrə və ya fərqli fikirlərə yer buraxır. Azərbaycan vətəndaşlarının müstəqil xəbər və məlumat mənbələrinə çıxışı məhduddur və bu, onları hökumətin təşkil etdiyi təbliğat və dezinformasiya kampaniyalarına qarşı həssas edir.
Hökumətin qərəzi də onun hüdudlarından kənara çıxır. Azərbaycan öz yurisdiksiyasından kənar fəaliyyət göstərən jurnalistləri və fəalları hədəf alıb və onları təqib edib. Məsələn, 2017-ci ildə jurnalist Əfqan Muxtarlı qonşu Gürcüstanda oğurlanıb, qeyri-qanuni yolla Azərbaycana aparılıb, daha sonra qaçaqmalçılıq, sərhədi qanunsuz keçmə və həbsə müqavimət göstərmək ittihamı ilə 6 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilib. Bu kimi hallar regional əməkdaşlığa xələl gətirir və hökumətin həqiqəti harada ortaya çıxmasından asılı olmayaraq boğmaq əzmini vurğulayır.
Beynəlxalq ictimaiyyət Azərbaycanda media azadlığına qarşı davam edən hücuma göz yummamalıdır. Hökumətlər, insan haqları təşkilatları və media özləri ifadə azadlığına hörmət etmək və qorumaq üçün Əliyev rejiminə təzyiq göstərməlidirlər. Sanksiyalar, diplomatik təzyiqlər və həbsdə olan jurnalistlərin hüquqlarının müdafiəsi daha açıq və demokratik cəmiyyətin yaradılması istiqamətində zəruri addımlardır.
Yekun olaraq qeyd edək ki, Azərbaycan hakimiyyətinin mediaya qarşı qərəzli mövqeyi mətbuat azadlığına ciddi təhlükə yaradır və ölkənin demokratik dəyərlərini sarsıdır. Müstəqil səslərin boğulması, hədə-qorxu və həbslərin tətbiqi, məhdudlaşdırıcı qanunvericilik bütün həqiqətin boğulduğu mühitin yaradılmasına xidmət edir. Biz bu təcrübələrə işıq salmaq və daha azad və şəffaf Azərbaycan uğrunda cəsarətlə mübarizəni davam etdirən jurnalistləri və fəalları dəstəkləmək məcburiyyətindəyik.
