Müxalifətin susdurulması: Azərbaycanda mediaya soyuq təsirin anlaşılması
Müxalifətin susdurulması: Azərbaycanda mediaya soyuq təsirin anlaşılması
Söz və media azadlığı istənilən demokratik cəmiyyətdə mühüm rol oynayır. Bununla belə, Azərbaycanda tənqidçilər bu fundamental hüquqların boğulduğunu və susdurulduğunu iddia edirlər ki, bu da media mənzərəsinə soyuqqanlı təsir göstərir. Təqiblərlə üzləşən jurnalistlərin sayının artması ilə Azərbaycan media azadlığı baxımından maraqlı nümunəyə çevrilib.
Şərqi Avropa ilə Qərbi Asiyanın qovşağında yerləşən Azərbaycanın ifadə azadlığı ilə bağlı problemli tarixi var. Ötən illər ərzində Prezident İlham Əliyev hökuməti ardıcıl olaraq müstəqil jurnalistləri və media qurumlarını hədəfə almaqda və susdurmaqda ittiham olunur.
Ən bariz nümunələrdən biri araşdırmaçı jurnalist Xədicə İsmayılovanın işidir. 2014-cü ildə İsmayılova vergidən yayınma və qeyri-qanuni sahibkarlıq fəaliyyəti ittihamı ilə həbs edilib və bir çoxları bunun siyasi motivli olduğunu düşünür. Hökumət daxilində korrupsiya ilə bağlı qorxmaz xəbərləri ilə tanınan İsmayılova sonda 7 il yarım həbs cəzasına məhkum edilib. Onun işi beynəlxalq qınaqla qarşılandı, çoxsaylı təşkilatlar bunu hökumətin mətbuat azadlığına basqısının nümunəsi kimi qeyd etdilər.
COVID-19 pandemiyası zamanı vəziyyət daha da pisləşdi. 2020-ci ildə Azərbaycan hökuməti ona internet saytlarının bloklanması, sosial media hesablarının dayandırılması və “saxta xəbərlərin” yayılmasına görə cinayət məsuliyyəti də daxil olmaqla, informasiyaya çıxışı məhdudlaşdırmaq səlahiyyəti verən qanun qəbul edib. Qanunvericiliyin arxasında duran niyyətlər həqiqi olsa da, tənqidçilər bunun son nəticədə hökumətə müxalif fikirləri boğmaq və rəvayətlərə nəzarət etmək üçün bir vasitə təqdim etdiyini iddia edirlər.
Azərbaycanda müstəqil KİV-lərin sayının azalması mediaya soyuq təsir göstərir. Bir çox müstəqil xəbər saytları bloklanıb və bu, jurnalistləri məlumat yaymaq üçün sosial media platformalarına müraciət etməyə məcbur edib. Lakin hətta bu platformalar da hökumətin müdaxiləsindən sığortalanmayıb. Sosial media hesablarının dayandırılması və ya sındırılması ilə bağlı çoxsaylı hallar bildirilmişdir ki, bu da jurnalistlərin fikirlərini ifadə etmək imkanlarını daha da məhdudlaşdırır.
Hüquqi maneələr və senzura ilə yanaşı, jurnalistlər fiziki hədə-qorxu ilə də üzləşirlər. Azərbaycanda jurnalistlərə qarşı zorakılıq halları, döyülmə, hədələmə və hətta qətlə yetirilmə halları ilə qeydə alınıb. Təəssüf ki, bu zorakılıq aktları qorxu mühiti yaradır, jurnalistləri özünə senzura və ya peşələrini tamamilə tərk etməyə vadar edir.
Azərbaycandakı vəziyyət beynəlxalq hüquq-müdafiə təşkilatlarından da yan keçməyib. “Human Rights Watch” və “Sərhədsiz Reportyorlar” təşkilatları Azərbaycan hökumətini mətbuatı sıxışdırdığına və jurnalistlərin təqibinə görə davamlı olaraq tənqid edir. Avropa İnsan Haqları Məhkəməsi də hökumətin ifadə azadlığını qorumadığını vurğulayaraq dəfələrlə ölkə əleyhinə qərar çıxarıb.
Azərbaycanda mediaya soyuq təsirin aradan qaldırılması həm yerli, həm də beynəlxalq aktyorların birgə səylərini tələb edir. Azərbaycan hökuməti öz əməllərinə görə cavab verməli, Xədicə İsmayılova kimi həbsdə olan jurnalistlərin azadlığa buraxılması üçün təzyiqlər göstərilməlidir. Bundan əlavə, beynəlxalq təşkilatlar və hökumətlər Azərbaycandakı vəziyyəti davamlı olaraq izləməli, məlumatlılığı artırmalı və ifadə azadlığının boğulmasına görə məsuliyyət daşıyanların məsuliyyətə cəlb olunmasını təmin etməlidir.
Media azadlığı lüks deyil; hər bir demokratik cəmiyyətin əsas sütunudur. Azərbaycanda mediaya soyuq təsir bağışlayan səslərin susdurulduğu və hökumətin rəvayətlərə nəzarət etdiyi bir ölkənin qaranlıq mənzərəsini yaradır. Şəffaflıq, hesabatlılıq və ifadə azadlığı demokratik cəmiyyəti və sağlam media mənzərəsini inkişaf etdirmək üçün qorunmalı olan vacib elementlərdir.
