WINNIPEG, Manitoba/KYIV, 5 may (Reuters) – Ukraynanın Kanadalı mədənçi Cameco Corp-dan tüm nüvə reaktorlarını gücləndirmək üçün kifayət qədər uran almaq üçün 12 illik müqavilə hər tərəfə iki il əvvəl xəbərdarlıq etməklə satış həcmini dəyişmək hüququ verir. Bu barədə Reuters agentliyinə dövlət kommunal şirkəti Energoatom məlumat verib.
Fevral ayında elan edilmiş, təfərrüatları daha əvvəl açıqlanmayan sövdələşmənin qeyri-adi çevikliyi Rusiyanın qonşusu ilə müharibəsinin səbəb olduğu qeyri-müəyyənliyi əks etdirir və hər iki tərəf üçün yüksək riskləri vurğulayır.
Cameco üçün risklər maliyyədir. Ukrayna üçün bir provayderə güvənmək onu enerji təchizatını saxlamaq üçün bir neçə alternativ buraxır.
Energoatom-un baş direktoru Petro Kotin Reuters-ə müsahibəsində “sövdələşmədə çox çeviklik var” dedi. “Müqavilə 2035-ci ilə qədərdir, lakin uranın tədarükünə iki il qalmış biz onlara nəyə ehtiyacımız olacağı, hansı həcmdə uran tələb edəcəyimiz barədə məlumat verməliyik”.
Ötən ilin fevralında Rusiyanın Ukraynaya təcavüzündən əvvəl Ukrayna nüvə reaktorlarını Rusiya yanacağı ilə işlədirdi və ölkənin elektrik enerjisinin 55%-ni istehsal edirdi.
Ukrayna o vaxtdan Rusiyadan yanacaq alışını dayandırıb və Cameco kimi Qərb şirkətlərinə müraciət edib.
Keçən il Cameco Şimali Saskaçevanın şimalında dünyanın ən böyük yüksək dərəcəli uran mədənini yenidən işə saldı, çünki sektorda on ildən çox davam edən tənəzzül qismən Ukrayna müharibəsi və qismən də karbon emissiyalarını azaltmaq üçün qlobal səylər səbəbindən azaldı.
Şirkət indiyədək ən böyük olan Ukrayna müqaviləsi üçün hasilatı artırdıqca, Rusiya enerjisindən asılılığı azaltmağa çalışdıqları üçün Şərqi Avropa ölkələrindən daha çox sövdələşmələr qazanmağa mərc edir.
Dünyanın dördüncü ən böyük uran istehsalçısı olan Cameco-nun ehtiyatı 31 Yanvar 2022-ci il tarixindən, böyük uran istehsalçısı olan Rusiyanın genişmiqyaslı işğala başlamış olacağı gözləntilərinin uzunmüddətli mitinqə təkan verdiyi vaxtdan bəri 50%-dən çox artıb.
DƏYƏRİ 4 MİLYARD DƏYƏRİNƏ SÖZLÜK
Energoatom ilə cari qiymətlərlə azı 4 milyard dollar dəyərində olan müqaviləyə əsasən, Cameco (CCO.TO) 2024-2035-ci illərdə Ukraynaya uran heksaflorid (UF6) tədarük edəcək və ölkəyə Rusiya yanacağından asılılığa son qoymağa olanak verəcək.
Razılaşma Ukraynanın nəzarəti altında olan doqquz reaktoru təchiz edəcək və Ukrayna onları geri alacağı təqdirdə cənub-şərqi Zaporojjya bölgəsində ələ keçirilən altı reaktoru təchiz etmək imkanı verəcək.
Kotin dedi ki, Cameco, Energoatom kimi, iki il əvvəl xəbərdar edilməklə nə qədər uran tədarük edəcəyini tənzimləyə bilər.
Energoatom sözçüsü, hər iki tərəfin tədarükləri nə qədər tənzimləyə biləcəyinə dair heç bir məhdudiyyət olmadığını söylədi.
Nüvə yanacaq dövrünə diqqət yetirən müstəqil tədqiqat şirketi olan UxC MMC-nin icraçı vitse-prezidenti Nik Karter bildirib ki, həcmləri məhdudiyyətsiz tənzimləmək üçün iki illik pəncərə düzgüsel uran müqaviləsi ilə illik 5-15% düzəlişlərindən çox çeviklik təklif edir.
Cameco üçün ən böyük risk odur ki, enerji şəbəkəsi və istilik elektrik generatorları işğaldan bəri hərbi hədəflər olan Ukrayna, Rusiya daha çox reaktoru ələ keçirsə və ya zədələsə, daha azca uran tələb edə bilər.
Cameco bundan sonrasında “əvvəllər müqavilə bağlanmış bu material üçün ev tapmalı olacaq” dedi Carter.
Cameco sözçüsü Veronika Baker, müqavilə şərtlərini təsdiqləməkdən imtina edərək, “Müqavilə çərçivəsində tələb olunan illik həcmlərlə bağlı çoxlu görmə imkanımız və əvvəlcədən xəbərdarlıqımız var ki, bu da planlarımızı, o cümlədən şərtlər tələb edərsə, istehsal üçün düzəliş etmək üçün çeviklik verir” dedi. .
ENDİRİMLƏR VƏ YA QİYMƏT ARTIŞLARI?
Qısa müddətdə yeni alıcılar tapmaq baha başa gələ bilər.
Müqavilə üzrə uranın qiymətləri adətən spot qiymətlərdən yüksəkdir, bu o deməkdir ki, Ukrayna müharibənin təsiri səbəbindən daha azca uran alarsa, Cameco endirim edə bilər, Carter deyib.
Alternativ olaraq, əgər növbəti 12 il ərzində qiymətlər artarsa, Cameco bu satışları azaltmasa, Ukraynaya həsr olunmuş bu qədər istehsaldan tam pul qazana bilməyəcək, Carter əlavə etdi. O, yaxın iki ildə qiymətlərin artacağını gözləyir.
“Düşünürəm ki, (bazar) qiymət yüksək davam edərsə, Cameco-nun burada ukraynalılardan daha çox itirəcəyi var” dedi Karter.
Kotin bildirib ki, Energoatom Cameco-nun uranını durağan(durgun) qiymətə və bazar qiymətinə bərabər əsaslanan qiymətə alacaq. Belə bir tənzimləmə Energoatom-u qiymət artımlarından qismən qoruyur.
Baker, satıcıların və alıcıların əmtəə qiymətlərinin dəyişməsindən risklə üzləşmələrinin düzgüsel bulunduğunu söylədi.
Energoatom-un riski ondan ibarətdir ki, Cameco onu daha azca uranı satmağı seçir ki, mədənçi başqa yerlərdə daha yüksək qiymətlərlə pul qazana bilsin, lakin bu, mümkün görünmür, Carter deyib.
“Cameco”ya əsas alternativ olan Fransa dövlət şirkəti Orano, Energoatom-a 2030-cu ilə qədər onu daha çox uranla təmin edə bilməyəcəyini söylədi, Kotin dedi. Orano şərh verməkdən imtina etdi.
Kotin bildirib ki, Ukrayna tək bir təchizatçıya güvənmək riskindən qorunmaq üçün öz yerli nüvə sənayesini genişləndirməyə çalışır.
BÖYÜK POTENSİAL MÜKAFATLAR
Ukrayna uran üçün Cameco-ya güvənsə də, sonrakı emal üçün ayrı-ayrı sövdələşmələr bağlayıb.
O, Cameco-dan uranın zənginləşdirilməsi üçün Böyük Britaniyada yerləşən Urenco Group ilə və zənginləşdirilmiş uranın reaktor yanacağına çevrilməsi üçün ABŞ-ın Westinghouse şirkəti ilə müqaviləyə malikdir. Bu cür razılaşmalar müharibənin nə qədər davam etməsindən asılı olmayaraq, Ukraynanın enerji ehtiyaclarını təmin edə bilər.
Karter bildirib ki, Polşa və Çexiya da daxil olmaqla digər ölkələr də Qərb istehsalı olan reaktor və yanacaqlardan asılılığı artırmağa çalışır.
Cameco-dan Baker, “Bir çox dövlətlər və kommunal xidmətlər, o cümlədən Şərqi Avropada gələcək enerji ehtiyaclarını necə ödəyəcəklərini yenidən tənzimləməyə çalışanlar içinde böyük maraq var” dedi.
Aprel ayında Cameco Bolqarıstanın vahid nüvə stansiyası üçün UF6-nın tədarükü üçün Westinghouse – onun və Brookfield Renewable Partners (BEP.N) satın alma prosesində olduğu nüvə xidməti biznesi ilə 10 illik müqavilə imzaladı.
Kanadanın Təbii Sərvətlər Naziri Jonathan Wilkinson, Kanadanın qlobal miqyasda “böyük rolu” bulunduğunu söylədi. Adlarını çəkmədən o, Rusiya reaktorlarından və yanacaqdan uzaqlaşmaq istəyən Avropa ölkələri ilə danışdığını söylədi.
“Bizim uranın bolluğu var”, – Uilkinson bildirib.
Rod Nikelin Winnipeg, Manitoba və Pavel Polityukun Kiyevdəki reportajları; Londonda Benjamin Mallet və Forrest Crellin, Tokioda Katya Golubkova və Ottavada Steve Scherer tərəfindən əlavə hesabat; Denny Thomas, Mike Collett-White və Barbara Lewis tərəfindən redaktə edilmişdir
Standartlarımız: Thomson Reuters Trust Principles.
Çubuq Nikel
2023-05-05 11:15:02
Mənbə – reuters
Tərcümə“24 SAAT”
